Theo đại biểu Quốc hội, những trang mạng xã hội đặt tiêu đề sai lệch, cắt xén, xuyên tạc nghiêm trọng nội dung gốc nhằm thu hút tương tác và tăng doanh thu quảng cáo. Điều này khiến báo chí chính thống mất giá trị nội dung và nguồn thu quảng cáo.
Chiều 24/11, Quốc hội thảo luận tại hội trường Luật Báo chí (sửa đổi). Nhiều ý kiến của đại biểu Quốc hội đề cập đến vấn đề báo chí mất nguồn thu quảng cáo vì bị trang mạng xã hội đặt tiêu đề sai lệch, cắt xén, xuyên tạc nội dung, “trích dẫn miễn phí”.
NGHIÊN CỨU CƠ CHẾ THƯƠNG LƯỢNG, CHIA SẺ DOANH THU GIỮA BÁO CHÍ VỚI CÁC NỀN TẢNG SỐ
Đại biểu Trịnh Thị Tú Anh (Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Lâm Đồng) cho biết trong bối cảnh trí tuệ nhân tạo và các nền tảng mạng xã hội phát triển mạnh mẽ, hiện nay đang diễn ra tình trạng một bộ phận tổ chức, cá nhân không phải cơ quan báo chí liên tục trích dẫn, đăng lại nội dung từ các bài báo chính thống.
Tuy nhiên, những trang mạng xã hội này lại đặt tiêu đề sai lệch, cắt xén, xuyên tạc nghiêm trọng nội dung gốc nhằm thu hút tương tác và tăng doanh thu quảng cáo. Điều này đã và đang đe dọa trực tiếp mô hình kinh tế báo chí chuyên nghiệp thông qua hai cơ chế chính.
Thứ nhất, mất giá trị nội dung. Theo đó, các cơ quan, cá nhân không phải báo chí đang "trích dẫn miễn phí" các bài phân tích sâu, báo cáo điều tra có chi phí sản xuất lớn của báo chí chính thống.
Việc sử dụng tiêu đề sai lệch, giật gân để câu view khiến độc giả không còn động lực chi tiền cho nội dung gốc, làm suy giảm nghiêm trọng nguồn thu từ mô hình thu phí.
Thứ hai, mất nguồn thu quảng cáo do thuật toán. Các nền tảng số có xu hướng ưu tiên hiển thị nội dung tạo cảm xúc mạnh, khiến nội dung báo chí chuyên nghiệp, cân bằng bị lu mờ.
Hệ quả là doanh thu quảng cáo tự động bị chuyển hướng từ các cơ quan báo chí có trách nhiệm (nơi sản xuất nội dung chất lượng) sang các kênh câu view có tương tác cao, làm xói mòn nguồn tài chính duy trì nền báo chí chuyên nghiệp.
Do đó, đại biểu Trịnh Thị Tú Anh đề nghị Quốc hội xem xét bổ sung quy định về quyền liên quan của cơ quan báo chí trên không gian mạng đồng thời giao Chính phủ nghiên cứu các cơ chế thương lượng, chia sẻ doanh thu giữa các cơ quan báo chí với các nền tảng số lớn theo nguyên tắc đã thành công tại EU, Úc, Canada.
Quy định này không hạn chế quyền tự do ngôn luận của người dân mà chỉ nhằm bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ và quyền liên quan của cơ quan báo chí - những chủ thể đã bỏ chi phí lớn để sản xuất thông tin có trách nhiệm, được xác minh theo đúng quy định của Luật Báo chí.
Việc bổ sung quy định nêu trên sẽ góp phần quan trọng bảo vệ nền báo chí chuyên nghiệp, bảo vệ việc làm của nhà báo chân chính và giữ vững định hướng thông tin lành mạnh trong kỷ nguyên số.
TẠO HÀNH LANG PHÁP LÝ ĐỂ BÁO CHÍ LÀ “LÁ CHẮN” TRƯỚC TIN GIẢ
Đại biểu Lý Anh Thư (Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh An Giang) cũng phân tích sự phát triển mạnh mẽ của trí tuệ nhân tạo (AI) thời gian qua đã làm thay đổi sâu sắc môi trường thông tin. Tin tức lan truyền nhanh, không qua kiểm chứng, khiến người dân khó phân biệt đâu là thông tin chính thống, đâu là nội dung do AI tạo dựng.
Khoản 3, Điều 39, dự thảo luật đã đề cập việc sử dụng AI, nhưng theo đại biểu, cần tiếp tục làm rõ hơn trách nhiệm trong việc gắn nhãn AI, kiểm chứng thông tin đầu vào và xử lý khi AI tạo ra nội dung sai sự thật. Đây là điều cần thiết để bảo vệ uy tín báo chí và quyền tiếp cận thông tin đúng của người dân.
Bên cạnh đó, nhiều tổ chức, cá nhân đang sử dụng AI để sản xuất nội dung mang tính chất báo chí nhưng không thuộc cơ quan báo chí, không có trách nhiệm biên tập hay đạo đức nghề nghiệp. Đại biểu đề nghị hoàn thiện quy định để định danh và ràng buộc trách nhiệm tối thiểu đối với nhóm chủ thể này, nhằm hạn chế tin giả lan truyền trên không gian mạng.
Đại biểu Phạm Trọng Nhân (Đoàn đại biểu TP.HCM) nhấn mạnh báo chí hiện nay không chỉ là phương tiện đưa tin, mà còn là "lá chắn nhận thức", là "tường lửa tinh thần" và là thiết chế bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, bảo vệ chủ quyền của đất nước trước làn sóng thông tin xuyên biên giới.
Do đó, dự thảo phải tạo ra một hành lang pháp lý để báo chí trở thành một năng lực mềm của quốc gia trong cuộc chiến bảo vệ tư tưởng trên không gian mạng.
Làm rõ các ý kiến đại biểu nêu, Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Nguyễn Văn Hùng cho biết dự thảo Luật Báo chí không điều chỉnh về việc đưa thông tin trên không gian mạng của các cá nhân mà chỉ tập trung vào quy định điều chỉnh tổ chức hoạt động báo chí, quyền và nghĩa vụ của cơ quan, của tổ chức, cá nhân có liên quan đến hoạt động báo chí.
Những nội dung có liên quan đến hoạt động của cá nhân trên không gian mạng đã được điều chỉnh ở Luật An ninh mạng và Nghị định 147/2024/NĐ-CP quy định về quản lý, cung cấp, sử dụng internet và thông tin trên mạng, trong đó đã có các chế tài xử lý cụ thể.
Ngoài ra, theo Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng, dự thảo đã có quy định về việc sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong hoạt động báo chí. AI trước hết là công cụ hỗ trợ cho quá trình làm báo. Sản phẩm báo chí, dù do con người hay AI tạo ra, khi đăng tải, phát sóng thì người đứng đầu cơ quan báo chí và tác giả phải chịu trách nhiệm về nội dung.
Chính vì vậy, cơ quan soạn thảo đã thiết kế quy định: "Cơ quan báo chí, tác giả, tác phẩm báo chí sử dụng AI để hỗ trợ hoạt động báo chí thực hiện quy định của Luật Sở hữu trí tuệ, về đạo đức nghề nghiệp, và cơ quan báo chí phải có quy định cụ thể về việc sử dụng AI".
-Đỗ Mến
