Công nghệ số đã, đang và sẽ thâm nhập vào mọi ngõ ngách của đời sống xã hội, sẽ trở thành không khí thở của chúng ta. Và vì thế, nó phải rẻ như không khí. Và cách để đạt được điều đó là công nghệ mở...
Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh tại Diễn đàn Công nghệ mở năm 2025, ngày 3/11. Theo Bộ trưởng, công nghệ mở không chỉ là mã nguồn mở, mà còn là kiến trúc mở và chuẩn mở. Và đi cùng công nghệ mở là văn hoá mở.
Với một nước đi sau như Việt Nam, muốn đi trước thì phải đứng trên vai những người khác. Việc lựa chọn phát triển công nghệ mở, lựa chọn phát triển phần mềm nguồn mở, lựa chọn mở dữ liệu để các cá nhân, doanh nghiệp tham gia sáng tạo giá trị mới là định hướng của chúng ta. Với định hướng này, Việt Nam sẽ phát triển thành quốc gia công nghệ, dựa trên và thừa hưởng tri thức nhân loại nhưng cũng đóng góp cho tri thức nhân loại.
Ông Hồ Đức Thắng, Viện trưởng Viện Công nghệ số và Chuyển đổi số quốc gia, cũng nhấn mạnh: "Chúng ta đang đứng ở một ngã rẽ quan trọng, một ngã ba lịch sử: một bên là con đường phụ thuộc vào những "hộp đen" công nghệ đóng, độc quyền, với dữ liệu và quyết định nằm trong tay người khác; bên còn lại là con đường của tự chủ, của sáng tạo, của chủ quyền – con đường mang tên Công nghệ Mở".
Lý do được ông Thắng giải thích, thứ nhất, triết lý "mở" tương thích một cách hoàn hảo với khát vọng "Make in Vietnam". AI không còn là công nghệ ứng dụng đơn thuần, mà đã trở thành hạ tầng trí tuệ của quốc gia, giống như điện, đường hay mạng Internet. Một quốc gia không làm chủ hạ tầng trí tuệ sẽ mất chủ quyền số trong thế kỷ 21.
Thứ hai, công nghệ mở cho phép "đứng trên vai những người khổng lồ", tận dụng tri thức của nhân loại để giải quyết những bài toán của riêng Việt Nam.
"Đây là con đường đi khôn ngoan nhất, giúp chúng ta tiết kiệm nguồn lực khổng lồ để tập trung vào nơi tạo ra giá trị khác biệt nhất: đó là dữ liệu bản địa đặc thù của người Việt; là những ứng dụng mang đậm bản sắc văn hóa Việt; và là trí tuệ sáng tạo vô tận của con người Việt Nam. Đây cũng chính là tiền đề mà phiên tọa đàm đầu tiên sẽ thảo luận sâu hơn", ông Thắng khẳng định.
Để biến tầm nhìn này thành hiện thực, Bộ xây dựng lộ trình trên ba trụ cột Sức mạnh.
Một là hạ tầng tính toán quốc gia – xương sống vật lý cho trí tuệ Việt. AI tạo sinh đòi hỏi một nguồn năng lượng tính toán khổng lồ. Không có hạ tầng, mọi ý tưởng chỉ nằm trên giấy. Vì vậy, chúng ta phải xây dựng các trung tâm dữ liệu "Make in Vietnam", các cụm tính toán hiệu năng cao (HPC) hiện đại, an toàn và tự chủ. Đây chính là xương sống vật lý để trí tuệ Việt Nam có thể cất cánh.
Hai là nền tảng dữ liệu mở – huyết mạch nuôi dưỡng AI Việt. Nếu hạ tầng là xương sống, thì dữ liệu chính là huyết mạch – dòng máu nuôi dưỡng cho AI trở nên thông minh. Chúng ta cần khẩn trương hình thành các kho dữ liệu mở quốc gia, thiết lập cơ chế chia sẻ an toàn, chuẩn hóa dữ liệu tiếng Việt, biến tài nguyên dữ liệu thành động lực phát triển. Trên nền tảng này, các mô hình ngôn ngữ lớn "Make in Vietnam" sẽ là nhịp đập của trái tim trí tuệ này, nói bằng ngôn ngữ của chúng ta, thấu hiểu văn hóa của chúng ta, và phục vụ cho lợi ích của người dân chúng ta.
Ba là nền tảng và cộng đồng AI mở – bộ óc tập thể của quốc gia. Công nghệ tự nó không tạo ra giá trị; sức mạnh thực sự nằm ở con người. Chúng ta cần xây dựng một bộ óc tập thể của quốc gia – một hệ sinh thái nơi các nhà khoa học, kỹ sư, doanh nghiệp và cộng đồng cùng nhau tham gia, đóng góp và sáng tạo. Đây là cách để chúng ta không chỉ ứng dụng, mà còn đóng góp trí tuệ Việt vào kho tàng tri thức chung của nhân loại.
Bộ Khoa học và Công nghệ cam kết sẽ đi đầu, thúc đẩy hoàn thiện hành lang pháp lý với Luật Trí tuệ nhân tạo, xây dựng các khung thử nghiệm (sandbox) linh hoạt, đầu tư vào hạ tầng tính toán quốc gia dùng chung, và đổi mới mua sắm công để tạo "đơn đặt hàng" cho giải pháp AI Việt Nam.
-Hạ Chi
