Cơ quan Bảo hiểm xã hội thống kê đến nay, cả nước có hơn 12.300 chủ hộ kinh doanh của hộ kinh doanh có đăng ký nộp thuế theo phương pháp kê khai đang tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc. Một số địa phương có số chủ hộ tham gia lớn như: TP.HCM, Hà Nội, Hải Phòng, Đồng Nai...
Bảo hiểm xã hội Việt Nam cho biết theo cả nước có hơn 12.300 người là chủ hộ kinh doanh của hộ kinh doanh có đăng ký nộp thuế theo phương pháp kê khai đang tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc.
Tiền lương đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc bình quân chung toàn quốc của chủ hộ khoảng 3,5 triệu đồng/tháng.
Một số địa phương có số chủ hộ tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc lớn như: TP.HCM (trên 1.960 người), Hà Nội (trên 1.160 người); Vĩnh Long (trên 780 người), Hải Phòng (trên 720 người), Đồng Nai (trên 750 người); Thái Nguyên, Lâm Đồng (gần 600 người)…
Qua rà soát cho thấy, bên cạnh các trường hợp đóng bảo hiểm xã hội theo diện là chủ hộ kinh doanh, thì có số lượng lớn chủ hộ kinh doanh đã và đang tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc cùng với người lao động tại các doanh nghiệp, tổ chức (những người này vừa là chủ hộ vừa là người làm việc theo hợp đồng lao động với các doanh nghiệp).
Cũng có những trường hợp là chủ hộ kinh doanh nhưng đang hưởng lương hưu, trợ cấp bảo hiểm xã hội hằng tháng, nên không thuộc đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc theo quy định.
Theo quy định, chủ hộ kinh doanh đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế bắt buộc với mức 29,5% trên mức tiền lương tháng do chủ hộ chọn làm căn cứ đóng, nhưng không thấp hơn mức tham chiếu (hiện bằng mức lương cơ sở 2,34 triệu đồng), và không cao hơn 20 lần mức tham chiếu.
Tỷ lệ 29,5% gồm: 22% đóng vào quỹ hưu trí, tử tuất; 3% vào quỹ ốm đau, thai sản; 4,5% vào Quỹ Bảo hiểm y tế. Như vậy, với mức tham chiếu hiện hành, mức đóng của chủ hộ kinh doanh hiện nay như sau: Mức đóng thấp nhất là 29,5% × 2.340.000 = 690.300 đồng/tháng; mức đóng cao nhất (20 lần mức tham chiếu) là 29,5% × 20 × 2.340.000 = 13.806.000 đồng/tháng.
Bảo hiểm xã hội Việt Nam cho biết trốn đóng bảo hiểm xã hội là hành vi bị nghiêm cấm trong Luật Bảo hiểm xã hội. Do đó, cá nhân, người sử dụng lao động vi phạm quy định về đóng bảo hiểm xã hội tùy theo tính chất, mức độ mà bị xử phạt vi phạm hành chính, xử lý kỷ luật, hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự, nếu gây thiệt hại thì phải bồi thường theo quy định của pháp luật.
Theo Điều 39 của Nghị định số 12/2022/NĐ-CP, mức phạt đối với người sử dụng lao động (trong đó có hộ kinh doanh) vi phạm quy định về đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc được chia thành ba nhóm hành vi cụ thể.
Một là, phạt tiền từ 12% đến 15% tổng số tiền phải đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc, bảo hiểm thất nghiệp, nhưng tối đa không quá 75 triệu đồng, đối với các hành vi: chậm đóng; đóng không đúng mức quy định; đóng không đủ số người thuộc diện tham gia hoặc chiếm dụng tiền đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp của người lao động.
Hai là, phạt tiền từ 18% đến 20% tổng số tiền phải đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc, nhưng không quá 75 triệu đồng, đối với trường hợp không đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp cho toàn bộ người lao động thuộc diện bắt buộc, song chưa đến mức bị truy cứu trách nhiệm hình sự.
Ba là, phạt tiền từ 50 triệu đến 75 triệu đồng đối với hành vi trốn đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp hoặc sửa chữa, làm sai lệch văn bản, tài liệu trong hồ sơ để đề xuất được áp dụng mức đóng thấp hơn quy định vào quỹ bảo hiểm tai nạn lao động, bệnh nghề nhiệp, nhưng các trường hợp này chưa đến mức bị truy cứu trách nhiệm hình sự.
Ngoài phạt tiền, chủ hộ kinh doanh vi phạm quy định về đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp còn phải thực hiện các biện pháp khắc phục hậu quả.
Cụ thể, buộc người vi phạm phải đóng đủ số tiền bảo hiểm xã hội bắt buộc và bảo hiểm thất nghiệp phải đóng cho cơ quan Bảo hiểm xã hội. Đồng thời, nộp khoản tiền lãi bằng hai lần mức lãi suất đầu tư quỹ Bảo hiểm xã hội bình quân của năm trước liền kề, tính trên số tiền và thời gian chậm đóng, không đóng hoặc trốn đóng.
Trường hợp người vi phạm không thực hiện nghĩa vụ, ngân hàng, tổ chức tín dụng, Kho bạc Nhà nước sẽ trích tiền từ tài khoản của chủ hộ kinh doanh để chuyển nộp theo quy định.
Việc này nhằm bảo đảm việc thu hồi đầy đủ các khoản phải đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp…Đồng thời, gia tăng quyền lợi chính đáng của người lao động, thể hiện sự nghiêm minh trong thực thi pháp luật về bảo hiểm xã hội.
-Phúc Minh
