Sau gần một năm bước vào nhiệm kỳ thứ hai của Tổng thống Donald Trump, nước Mỹ đang chứng kiến sự thay đổi mạnh mẽ trong chính sách hỗ trợ năng lượng tái tạo. Nhiều cộng đồng trên khắp các bang đang gồng mình nỗ lực giữ gìn các dự án điện mặt trời và điện gió tồn tại, trong bối cảnh các chương trình hỗ trợ liên bang bị cắt giảm hoặc hủy bỏ...
Việc chấm dứt chương trình Solar for All (Năng lượng Mặt trời cho Tất cả) - một trong những sáng kiến trọng điểm giúp các hộ gia đình thu nhập thấp và trung bình có thể tiếp cận năng lượng sạch - đã gây ra những tác động sâu rộng, đẩy nhiều hộ dân và doanh nghiệp nhỏ vào khó khăn.
Đây không chỉ là câu chuyện của một chương trình hỗ trợ mà còn là biểu tượng cho sự chuyển đổi năng lượng đang đối mặt với những thách thức lớn từ thay đổi chính sách liên bang. Các bang và địa phương, cùng với các tổ chức xã hội dân sự và người dân, đã trở thành những lực lượng chủ đạo trong cuộc chiến bảo vệ tương lai năng lượng xanh tại Mỹ.
TÁC ĐỘNG CỦA CHÍNH SÁCH LIÊN BANG ĐẾN NGƯỜI DÂN VÀ DOANH NGHIỆP
Chị Anh Nguyễn, cư trú tại Atlanta, Georgia, là một ví dụ điển hình cho những người dân đang chịu ảnh hưởng trực tiếp từ việc cắt giảm hỗ trợ năng lượng tái tạo. Mỗi tháng, chị Anh Nguyễn phải chi gần 500 USD cho tiền điện - mức chi phí không nhỏ đối với một gia đình thu nhập trung bình.
Với nhiệt độ mùa hè lên cao và việc sử dụng điều hòa gần như không thể tránh khỏi, chị cùng gia đình đã cố gắng tiết kiệm điện bằng cách hạn chế sử dụng điều hòa vào ban ngày và dành thời gian ở hồ bơi. Tuy nhiên, hóa đơn tiền điện của gia đình vẫn tăng cao chóng mặt.
Chương trình Solar for All được kỳ vọng sẽ giúp chị cùng nhiều gia đình khác giảm bớt gánh nặng chi phí bằng cách hỗ trợ lắp đặt hệ thống pin mặt trời với mức chi phí từ 12.000 đến 20.000 USD - con số quá lớn nếu không có hỗ trợ. Việc chương trình bị chính quyền Tổng thống Trump chấm dứt vào tháng 8 năm nay đã làm dập tắt hy vọng giảm chi phí điện của gần 900.000 hộ gia đình trên toàn quốc.
Không chỉ riêng chị Anh Nguyễn, nhiều nông dân, doanh nghiệp nhỏ và các tổ chức năng lượng tái tạo cũng bị ảnh hưởng nặng nề. Việc loại bỏ hỗ trợ cho các dự án điện gió và mặt trời trên đất nông nghiệp năng suất cao đã gây tổn thất lớn cho các nông dân vốn dựa vào những khoản hỗ trợ này để đa dạng hóa thu nhập.
Ngoài ra, hàng tỷ đô la tài trợ cho các dự án khí hậu tại các bang do Đảng Dân chủ kiểm soát như California và New York cũng bị hủy bỏ, gây ra sự phản ứng mạnh mẽ từ phía các chính quyền bang.
Hiện nay, Anh Nguyễn cùng các công đoàn, tổ chức phi lợi nhuận và doanh nghiệp năng lượng mặt trời đang là nguyên đơn trong các vụ kiện nhằm khôi phục các khoản hỗ trợ đã bị cắt. Một liên minh các bang cũng đâm đơn kiện riêng lên Cơ quan Bảo vệ Môi trường Mỹ (EPA) nhằm chặn đứng quyết định chấm dứt chương trình Solar for All, gọi đây là hành động “bất hợp pháp”.
CHÍNH SÁCH LIÊN BANG CẮT GIẢM NGÂN SÁCH - NGUY CƠ CHẬM LẠI QUÁ TRÌNH CHUYỂN ĐỔI NĂNG LƯỢNG
Năm 2023, theo dữ liệu chính thức, khoảng 60% lượng điện của Mỹ vẫn được tạo ra từ nhiên liệu hóa thạch như dầu và khí đốt. Năng lượng hạt nhân chiếm khoảng 18%, trong khi năng lượng tái tạo mới chỉ chiếm khoảng 22%. Dưới thời chính quyền Tổng thống Biden, mục tiêu đã được đặt ra là đạt 100% điện “không phát thải carbon” vào năm 2035 nhằm giảm thiểu biến đổi khí hậu.
Tuy nhiên, Tổng thống Trump đã biến việc cắt giảm chi tiêu cho các chương trình chống biến đổi khí hậu thành ưu tiên trong nhiệm kỳ thứ hai. Luật cắt giảm thuế và chi tiêu lớn mang tên One Big Beautiful Bill được ký vào tháng 7 năm nay đã thúc đẩy nhanh quá trình loại bỏ tín dụng thuế cho các dự án điện mặt trời và gió, đồng thời siết chặt tiêu chuẩn hỗ trợ, dẫn đến nhiều dự án phải đối mặt với khó khăn tài chính nghiêm trọng.
Việc loại bỏ hỗ trợ cho các dự án năng lượng tái tạo trên đất nông nghiệp đã khiến nhiều nông dân phải chịu thiệt hại về thu nhập và ảnh hưởng đến kế hoạch đa dạng hóa sinh kế. Hơn nữa, các khoản tài trợ hàng tỷ đô la cho các dự án khí hậu tại các bang do Đảng Dân chủ kiểm soát cũng bị cắt bỏ, làm chậm tiến độ nhiều dự án xanh trọng điểm ở các khu vực này.
Chính quyền cũng đình chỉ và hủy bỏ các khoản hỗ trợ cho dự án điện gió ngoài khơi - lĩnh vực được đánh giá có tiềm năng lớn trong việc cung cấp năng lượng sạch cho các khu vực ven biển đông dân cư.
"SỐT" XÂY DỰNG TRƯỚC HẠN CHÓT VÀ NHỮNG RỦI RO TỪ NHIÊN LIỆU HÓA THẠCH
Thật trớ trêu, những chính sách cắt giảm hỗ trợ này lại tạo ra một cơn sốt xây dựng tạm thời khi các công ty năng lượng chạy đua hoàn thành dự án trước hạn chót để đủ điều kiện nhận các khoản tín dụng thuế hiện có.
Ông Matt Traldi, CEO của tổ chức Greenlight America - một tổ chức phi lợi nhuận chuyên hỗ trợ năng lượng sạch, cho biết các doanh nghiệp điện mặt trời và gió đang nỗ lực tối đa để tận dụng cơ hội nhận hỗ trợ trước khi chúng biến mất.
Sự vội vã này đã lan tỏa đến cộng đồng địa phương, khiến nhiều tổ chức môi trường và người dân tích cực tham gia vận động và bảo vệ các dự án tại địa phương. Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo rằng đà phát triển này có thể chỉ là ngắn hạn.
Báo cáo từ Hiệp hội Công nghiệp Năng lượng Mặt trời Mỹ (SEIA) và công ty tư vấn Wood Mackenzie ước tính các chính sách hiện tại có thể khiến công suất điện mặt trời được triển khai trong tương lai giảm tới 55 gigawatt vào năm 2030, tương đương giảm 20% so với dự kiến.
Trong bối cảnh đó, nhiều chuyên gia lo ngại việc tiếp tục dựa vào các nhà máy nhiệt điện than và khí đốt - vốn có giá biến động mạnh và phát thải cao - sẽ khiến chi phí điện tăng và làm chậm quá trình giảm khí nhà kính của quốc gia. Amanda Levin, Giám đốc phân tích chính sách tại tổ chức bảo vệ môi trường NRDC, cảnh báo việc này sẽ buộc Mỹ phụ thuộc vào các nhà máy nhiệt điện cũ, tăng phát thải và chi phí vận hành.
Chương trình Solar for All từng dự kiến giúp các gia đình tiết kiệm lên đến 350 triệu USD mỗi năm trong chi phí năng lượng. Việc chấm dứt chương trình không chỉ làm thất thoát cơ hội kinh tế mà còn là "đòn" lớn vào nỗ lực chống biến đổi khí hậu của Mỹ.
NHIỆM VỤ NẶNG NỀ CỦA CÁC BANG VÀ ĐỊA PHƯƠNG TRONG DUY TRÌ NĂNG LƯỢNG SẠCH
Dù bị thu hẹp hỗ trợ từ liên bang, các bang và địa phương vẫn đang nỗ lực duy trì và thúc đẩy tăng trưởng năng lượng tái tạo bằng các chính sách riêng của mình. Nhiều bang đã ban hành tiêu chuẩn năng lượng sạch đầy tham vọng và xây dựng kế hoạch chuyển đổi hệ thống tiện ích để phù hợp với xu hướng xanh trong thập kỷ tới.
Tháng 9 năm nay, thống đốc của New York, Massachusetts và ba bang khác sở hữu các dự án điện gió ngoài khơi đã cùng ra tuyên bố chung kêu gọi chính quyền liên bang duy trì các sáng kiến năng lượng xanh, nhấn mạnh tầm quan trọng của hợp tác liên bang - bang trong việc đạt mục tiêu khí hậu.
Hàng trăm lãnh đạo bang và thành phố cũng tham dự Hội nghị khí hậu Liên Hợp Quốc ở Brazil dù chính phủ liên bang vắng mặt, thể hiện quyết tâm cao của chính quyền địa phương trong việc giảm phát thải khí nhà kính.
Các bang, địa phương cùng với các tổ chức xã hội dân sự và người dân đang trở thành lực lượng then chốt giữ gìn và phát triển các dự án năng lượng sạch. Đây không chỉ là cuộc đấu tranh về mặt chính sách mà còn là hành trình vì sự bền vững, công bằng xã hội và trách nhiệm với thế hệ tương lai.
Tổ chức Groundswell - một tổ chức phi lợi nhuận dẫn đầu các chương trình năng lượng tái tạo ở khu vực Đông Nam - đang kiện EPA vì quyết định đình chỉ chương trình Solar for All. Đồng thời, tổ chức này tiếp tục theo đuổi các dự án điện mặt trời và lưu trữ pin thông qua hợp tác với các tiện ích thành phố, các nhà thờ địa phương và các chương trình đối tác khác.
Câu chuyện của Anh Nguyễn - người mẹ và doanh nhân đã dốc sức quảng bá chương trình Solar for All - cũng phản ánh quyết tâm của nhiều cá nhân và cộng đồng. Chị từng chia sẻ rộng rãi thông tin về chương trình trong nhóm phụ huynh trường học và tại các triển lãm bảo trì nhà cửa, đồng thời tin rằng chương trình có thể giúp đỡ nhiều gia đình như chị.
Giờ đây, khi chương trình bị hủy bỏ, chị đặt hy vọng vào công lý và pháp luật. “Nếu tòa án đứng về phía Hiến pháp và hợp đồng xã hội giữa chúng ta, tôi tin rằng họ sẽ đứng về phía tôi,” chị nói.
Chính sách cắt giảm hỗ trợ năng lượng tái tạo của chính quyền liên bang dưới thời Tổng thống Trump đã và đang đặt ra những thách thức lớn cho quá trình chuyển đổi năng lượng xanh của Mỹ. Trong bối cảnh đó, các bang, địa phương cùng với các tổ chức xã hội dân sự và người dân đang trở thành lực lượng then chốt giữ gìn và phát triển các dự án năng lượng sạch. Đây không chỉ là cuộc đấu tranh về mặt chính sách mà còn là hành trình vì sự bền vững, công bằng xã hội và trách nhiệm với thế hệ tương lai.
Việc khôi phục hoặc duy trì các chương trình hỗ trợ năng lượng tái tạo không chỉ giúp giảm áp lực chi phí điện cho người dân mà còn đóng góp quan trọng vào mục tiêu giảm phát thải và ứng phó với biến đổi khí hậu toàn cầu. Các vụ kiện pháp lý và sự tham gia tích cực của cộng đồng địa phương sẽ quyết định liệu nước Mỹ có thể giữ vững và phát triển con đường chuyển đổi xanh trong những năm tới hay không.
DW-Trọng Hoàng
