Sáng 11/12, Quốc hội biểu quyết thông qua Luật Tòa án chuyên biệt tại trung tâm tài chính quốc tế với 438/444 đại biểu tham gia biểu quyết tán thành (92,60%).
Giải trình về việc tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật, Chánh án Tòa án nhân dân Tối cao Nguyễn Văn Quảng nhấn mạnh đây là dự án luật mới, khó và lần đầu tiên được Quốc hội xem xét, thông qua trên cơ sở các quan điểm, chủ trương của Đảng, Nghị quyết số 222/2025/QH15 của Quốc hội về thành lập Trung tâm tài chính quốc tế tại Việt Nam. Luật này có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2026.
Về ý kiến bổ nhiệm thẩm phán là người nước ngoài (điều 10), báo cáo của Tòa án nhân dân tối cao nêu rõ quy định này nhằm tạo chính sách vượt trội trong tổ chức và hoạt động của Tòa án chuyên biệt; tăng tính hấp dẫn, cạnh tranh, thu hút đầu tu nước ngoài; phù hợp với kinh nghiệm của một số Tòa án Trung tâm tài chính quốc tế lớn trên thế giới như Dubai, Kazakhstan, Singapore.
Việc Thẩm phán nước ngoài có chuyên môn sâu, có uy tín và kinh nghiệm xét xử theo các hệ thống pháp luật khác nhau (thông luật, dân luật...) cũng đáp ứng nhu cầu giải quyết tranh chấp đa dạng, mang tính quốc tế hóa cao, giúp tạo niềm tin đối với nhà đầu tư. Nhà đầu tư quốc tế sẽ yên tâm hơn khi tranh chấp của họ được xét xử bởi Thẩm phán có cùng nền tảng pháp lý.
Đặc biệt, điều này giải quyết được yêu cầu cấp thiết phải có Thẩm phán đủ năng lực để giải quyết ngay các vụ việc tại Tòa án chuyên biệt sau khi Trung tâm tài chính đi vào hoạt động.
Tòa án nhân dân tối cao cũng cho biết theo thông lệ quốc tế, Thẩm phán được miễn trừ trách nhiệm khi thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn tại Tòa án chuyên biệt; trừ trường hợp có căn cứ xác định Thẩm phán vi phạm pháp luật nghiêm trọng do lỗi cố ý để bảo đảm sự thu hút đối với Thẩm phán nước ngoài.
Tuy nhiên, Thẩm phán là người nước ngoài vẫn bị ràng buộc bởi quy định về chế độ làm việc, chịu trách nhiệm theo các điều khoản trong thỏa thuận.
Đồng thời, Thẩm phán không được làm người đại diện, luật sư tại Tòa án chuyên biệt. Thẩm phán thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn theo quy định của Luật này và pháp luật có liên quan, tuân thủ Bộ quy tắc đạo đức Thẩm phán Tòa án chuyên biệt do Tòa án nhân dân tối cao ban hành.
Đặc biệt, theo khoản 3, điều 38 dự thảo luật quy định về việc “quyết định và tổ chức thi hành bản án, quyết định của Tòa án chuyên biệt”.
Cụ thể, trong thời hạn 6 năm, kể từ ngày bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật, bên được thi hành án, bên phải thi hành án có quyền yêu cầu Tòa án chuyên biệt ra quyết định thi hành án.
Thẩm phán được Chánh án Tòa án phân công thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn về thi hành án (gọi là Thẩm phán thi hành án) có trách nhiệm ra quyết định thi hành án và tổ chức thi hành bản án, quyết định của Tòa án chuyên biệt.
Trong quá trình xem xét, ra quyết định thi hành hoặc tổ chức thi hành án, Thẩm phán thi hành án có thể ra một hoặc một số quyết định để đảm bảo việc tổ chức thi hành án.
Đó là quyết định về việc phong tỏa tài khoản, tài sản; tạm giữ tài sản, giấy tờ; khám xét, thu giữ tài liệu, chứng cứ có nguy cơ bị tiêu hủy, tài sản có nguy cơ bị tẩu tán; tạm dừng giao dịch, đăng ký, chuyển quyền sở hữu, sử dụng, thay đổi hiện trạng tài sản; tạm hoãn xuất cảnh; cấm hoặc buộc thực hiện hành vi nhất định...
Trong quá trình tổ chức thi hành án, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác, Thẩm phán thi hành án có thể ra một hoặc một số quyết định áp dụng biện pháp cưỡng chế thi hành án.
Bao gồm: khấu trừ tiền trong tài khoản, thu tiền, xử lý giấy tờ có giá; trừ vào thu nhập; khai thác tài sản; kê biên, xử lý tài sản, kể cả tài sản đang do người thứ ba giữ; giao tài sản, vật, giấy tờ; buộc thực hiện hoặc không được thực hiện công việc nhất định...
-Đỗ Mến
