Các chuyên gia từ Tổ chức tài chính quốc tế và Singapore chia sẻ góc nhìn thực tiễn về tài chính toàn diện, chuyển đổi số, và khai thác dữ liệu an toàn tại Việt Nam từ góc nhìn quốc tế…
Chia sẻ bên lề hội thảo “Thúc đẩy công nghệ số – Mở rộng tiếp cận tài chính”, do Tổ chức Tài chính Quốc tế - IFC (thuộc Nhóm Ngân hàng thế giới) phối hợp với Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam (VNBA) tổ chức, các chuyên gia đến từ Singapore và đại diện Trung tâm tài chính quốc tế (IFC thuộc Tổ chức Tài chính Quốc tế), đã chia sẻ góc nhìn về cơ hội, thách thức và bài học kinh nghiệm cho Việt Nam trong quá trình phát triển nền tài chính bao trùm.
THÁCH THỨC KHÔNG CHỈ Ở QUỐC GIA THU NHẬP THẤP
Từ góc nhìn của Singapore – một quốc gia có thu nhập bình quân đầu người cao, các chuyên gia cho rằng tài chính toàn diện vẫn là thách thức lớn, và Việt Nam đang đối mặt với những vấn đề tương tự.
“Singapore là nước có thu nhập cao nhưng không phải ai cũng được tiếp cận đầy đủ dịch vụ tài chính. Những nhóm thu nhập thấp như lao động vệ sinh hay nhân viên tại các khu ẩm thực vẫn cần được hỗ trợ,” ông Christian Rodriguez, Cố vấn cấp cao của nhóm các tổ chức tài chính FIG (thuộc IFc) chia sẻ.
Ông Shehryar Ali Shah, Giám đốc quốc gia kiêm trưởng văn phòng IFC tại TP. Hồ Chí Minh, bổ sung: “Có đến 4,5 triệu tài khoản ngân hàng trong tổng số 5,5 triệu dân Singapore, nhưng nếu cuối tháng tài khoản trống rỗng thì con số đó chỉ là thống kê chứ không phản ánh sức khỏe tài chính thực sự.”
Từ kinh nghiệm của Singapore, ông Shah cho rằng Việt Nam đã có nền tảng vững chắc để mở rộng tiếp cận tài chính. “Hãy nhìn vào cách MoMo, Zalo phủ sóng khắp cả nước. Người dân, từ vùng trồng cà phê, chè đến đô thị ven biển, ai cũng có điện thoại di động, phần lớn là smartphone. Chính phủ lại đang triển khai căn cước điện tử quốc gia VNeID cũng là bước tiến rất tích cực.”
Vấn đề lớn nhất của Việt Nam là ở phía cung, tức là mức độ sẵn sàng của các ngân hàng trong việc ứng dụng dữ liệu và triển khai các giải pháp tài chính linh hoạt. “Phần lớn ngân hàng Việt Nam vẫn dựa vào phương thức thẩm định tín dụng truyền thống, trong khi dữ liệu thay thế và AI có thể giúp nhận diện khách hàng tiềm năng, giảm rủi ro và mở rộng khả năng bao phủ tài chính,” ông Shah nhận định.
Theo TS. Xiaoli Li, Trưởng khoa, Giáo sư Đại học Công nghệ Thiết kế Singapore (SUTD), AI và phân tích dữ liệu là công cụ then chốt giúp các tổ chức tài chính đánh giá độ tin cậy của khách hàng, kể cả những người chưa từng có lịch sử tín dụng. “Nhờ đó, nông dân, tiểu thương hay doanh nghiệp nhỏ có thể dễ dàng tiếp cận vốn. Khi người dân phát triển, nền kinh tế và hệ thống tài chính cũng hưởng lợi,” ông nói.
Tuy nhiên, TS. Xiaoli nhấn mạnh chất lượng dữ liệu (“dữ liệu sạch”) là yếu tố sống còn. “Nếu dữ liệu đầu vào kém, kết quả phân tích cũng sẽ sai. Việt Nam cần dữ liệu đa dạng, không chỉ từ đô thị như TP Hồ Chí Minh mà cả vùng nông thôn.” Ông cũng đề xuất ứng dụng học liên kết (federated learning) – công nghệ cho phép các ngân hàng và công ty fintech cùng huấn luyện mô hình AI mà vẫn đảm bảo bảo mật dữ liệu khách hàng.
Ông Christian Rodriguez bổ sung rằng ngay cả ở nông thôn – nơi người dân chưa quen với dịch vụ ngân hàng – điện thoại di động đang trở thành công cụ quan trọng để mở rộng khả năng tiếp cận tài chính. “Chỉ cần một chiếc điện thoại, dù không phải smartphone, vẫn có thể ghi nhận thói quen thanh toán, hành vi tiêu dùng, kết nối xã hội… Những dữ liệu này có thể dùng để xây dựng hồ sơ tín dụng và giúp người dân vay vốn hoặc mua bảo hiểm phù hợp.”
Theo nhận định của các chuyên gia, chuyển đổi số trong ngân hàng Việt Nam đã có bước tiến đáng kể, song vẫn cần mở rộng. Hiện định danh điện tử eKYC tại Việt Nam mới dừng ở bước mở tài khoản, trong khi Singapore đã triển khai hệ thống pháp lý cho phép chữ ký điện tử (e-Signature) và công chứng điện tử (e-Notary), giúp toàn bộ quy trình – từ xác thực, phê duyệt đến ký kết – đều trực tuyến và có giá trị pháp lý. Đây là nền tảng quan trọng để tiến tới một hệ sinh thái tài chính số hoàn chỉnh.
Tuy nhiên ở chiều tích cực, Việt Nam đang đi đúng hướng khi triển khai VNeID và hướng tới hệ thống định danh quốc gia thống nhất tương tự như SingPass của Singapore. “Khi có một nền tảng định danh duy nhất, người dân có thể xác thực trên mọi dịch vụ – từ ngân hàng, bảo hiểm đến y tế. Đó là bước tiến lớn để hình thành một hệ sinh thái số toàn diện,” ông TS. Xiaoli Li cho biết.
Cùng với chuyển đổi số, ông Shehryar Ali Shah nhấn mạnh, Việt Nam cần song hành với an ninh mạng và bảo vệ dữ liệu cá nhân. “Công nghệ phát triển phải đi cùng với luật pháp. Nhà nước cần có quy định rõ ràng và chế tài nghiêm minh khi dữ liệu bị lạm dụng. Mỗi cá nhân cũng cần quyền lựa chọn chia sẻ dữ liệu của mình.”
KINH TẾ “BẠC” SẼ LÀ XU HƯỚNG TRONG TƯƠNG LAI
Đối với vấn đề dân số già mà Việt Nam có thể đối mặt trong 10 đến 20 năm tới, ông Christian Rodriguez chia sẻ kinh nghiệm từ Singapore – quốc gia đã chuẩn bị sớm với các chính sách như Quỹ dự phòng trung ương (CPF) và nhà ở xã hội HDB nhằm đảm bảo an sinh cho người lao động.
“Tại Singapore, người cao tuổi vẫn được khuyến khích làm việc đến 65, thậm chí 70 tuổi. Chính phủ hỗ trợ doanh nghiệp trả lương, giúp người lớn tuổi duy trì thu nhập, đồng thời tận dụng kinh nghiệm quý báu của họ,” ông nói.
Theo đại diện IFC, kinh tế “bạc” (silver economy) nền kinh tế dành cho người cao tuổi đang là hướng đi tiềm năng. “Nhiều người ở độ tuổi ngoài 60 vẫn có thể khởi nghiệp hoặc tham gia nền kinh tế số. Ngân hàng nên phát triển sản phẩm tài chính riêng cho nhóm này.”
Ở góc độ xã hội, TS. Xiaoli Li nhận định Việt Nam có thể học hỏi Singapore trong chính sách khuyến khích lao động lớn tuổi tiếp tục làm việc. “Ở Singapore, khi người lao động qua 35 tuổi, thu nhập đạt đỉnh rồi giảm dần tuy nhiên nhiều người vẫn chấp nhận lương thấp hơn để tiếp tục làm việc.”
Về kế hoạch xây dựng hai Trung tâm Tài chính Quốc tế (IFC) tại TP. Hồ Chí Minh và Đà Nẵng, các chuyên gia IFC đánh giá đây là bước đi chiến lược. Ông Christian Rodriguez cho rằng Việt Nam có nguồn nhân lực công nghệ – tài chính chất lượng cao, cùng với sự hợp tác chặt chẽ giữa ngân hàng truyền thống và fintech, là nền tảng quan trọng để trở thành trung tâm tài chính khu vực.
TS. Xiaoli Li bổ sung: “Việt Nam cần kết hợp giữa khung pháp lý minh bạch, hệ thống ngân hàng mạnh và cộng đồng doanh nghiệp năng động. Khi doanh nghiệp phát triển tốt, dòng vốn lưu thông hiệu quả sẽ thúc đẩy kinh tế và tài chính cùng đi lên.”
Nhìn chung, các chuyên gia đều thống nhất rằng Việt Nam đang ở giai đoạn bản lề của chuyển đổi số, sở hữu đầy đủ “nguyên liệu” – từ nhân lực, dữ liệu đến hạ tầng và chính sách mở để trở thành trung tâm tài chính cảu khu vực. “Nếu Việt Nam đặt mục tiêu trở thành quốc gia thu nhập cao vào năm 2045 – 2050, thì sức khỏe tài chính phải trở thành ưu tiên hàng đầu. Người dân không chỉ cần tài khoản ngân hàng, mà cần biết cách sử dụng chúng để tiết kiệm, đầu tư và nâng cao chất lượng cuộc sống,” đại diện IFC kết luận.
-Bích Hằng
