Sự ra đời của “Bản đồ Chuỗi giá trị điện - điện tử” và “Danh bạ doanh nghiệp liên kết” được kỳ vọng sẽ xóa bỏ các điểm nghẽn về thông tin, giúp doanh nghiệp nội địa tham gia sâu hơn vào mạng lưới toàn cầu và kiến tạo hệ sinh thái công nghiệp điện tử bền vững tại Việt Nam...
Trong hơn một thập kỷ qua, ngành điện – điện tử đã vươn mình trở thành động lực tăng trưởng mạnh mẽ nhất của kinh tế Việt Nam. Từ một quốc gia chỉ tập trung vào lắp ráp đơn giản, Việt Nam đã khẳng định vị thế là “cứ điểm sản xuất chiến lược” của các tập đoàn đa quốc gia và là một mắt xích quan trọng trong chuỗi giá trị toàn cầu.
Theo số liệu từ Cục Hải quan, năm 2024, kim ngạch xuất khẩu của ngành đạt 126,5 tỷ USD. Chỉ trong 11 tháng đầu năm 2025, con số này đã chạm mốc 143 tỷ USD, chiếm tới 1/3 tổng kim ngạch xuất khẩu cả nước. Hiện nay, Việt Nam không chỉ sản xuất smartphone mà còn xây dựng hệ sinh thái cao cấp từ máy tính, thiết bị gia dụng đến điện tử ô tô, y tế và năng lượng tái tạo.
RÀO CẢN TỪ HỐ NGĂN THÔNG TIN
Mặc dù đạt được những thành tựu đáng tự hào, ngành điện – điện tử Việt Nam vẫn đang đối mặt với nhiều điểm nghẽn lớn.
Tại hội thảo “Công bố Bản đồ Chuỗi giá trị ngành điện – điện tử Việt Nam”, ngày 18/12/2025, ông Bùi Quang Hưng, Phó Cục trưởng Cục Xúc tiến Thương mại (Bộ Công Thương), chỉ ra rằng chuỗi cung ứng hiện nay vẫn còn phân mảnh và thiếu thông tin toàn diện về các khâu từ RD, linh kiện đến kiểm định.
Doanh nghiệp nội chưa tham gia sâu vào chuỗi giá trị, chủ yếu ở phân khúc đơn giản; tỷ lệ nội địa hóa còn khiêm tốn, nhiều vật tư – linh kiện vẫn phải nhập khẩu. Khoảng cách thông tin lớn giữa doanh nghiệp Việt Nam và doanh nghiệp FDI, dẫn đến khó khăn trong kết nối, tìm kiếm đối tác.
Các cơ quan quản lý và tổ chức xúc tiến đầu tư còn thiếu công cụ định hướng, thiếu dữ liệu để nhận diện chính xác các “mắt xích còn thiếu”.
Bà Đỗ Thị Thúy Hương, Phó Chủ tịch, Tổng thư ký Hiệp hội doanh nghiệp điện tử Việt Nam (VEIA), nhận định tỷ lệ nội địa hóa hiện còn khiêm tốn, chỉ đạt khoảng 35-38% đối với sản phẩm hoàn chỉnh; nhiều vật tư – linh kiện vẫn phải nhập khẩu. Phần lớn doanh nghiệp Việt vẫn quẩn quanh ở phân khúc gia công giá trị thấp hoặc cung ứng linh kiện cấp 2, cấp 3.
Ông Cho Sang Jae, Giám đốc Văn phòng Kotra Hà Nội cũng đánh giá trong suốt 10 năm qua, Việt Nam đã đạt được tăng trưởng đáng kể trong ngành điện tử. Vượt ra khỏi một cứ điểm sản xuất chỉ dựa trên lắp ráp đơn giản, Việt Nam đang nổi lên như một người dẫn đầu trong giai đoạn "hậu Trung Quốc" và trở thành một trụ cột quan trọng trong chuỗi giá trị toàn cầu.
Song một rào cản then chốt chính là "khoảng cách thông tin". Các nhà đầu tư nước ngoài, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa (SME) thường thiếu cái nhìn thực tế về địa phương, dẫn đến trở ngại trong quá trình đầu tư vào Việt Nam. Họ ngần ngại đưa ra quyết định đầu tư vào Việt Nam do thiếu thông tin thị trường và chuỗi cung ứng tại địa phương.
HẠ TẦNG THÔNG TIN CHIẾN LƯỢC CHO LÀN SÓNG ĐẦU TƯ MỚI
Để giải quyết triệt để những bất cập này, Cục Xúc tiến thương mại (VIETRADE) đã phối hợp cùng Cơ quan Xúc tiến thương mại - đầu tư Hàn Quốc (KOTRA) công bố “Bản đồ Chuỗi giá trị điện - điện tử Việt Nam” và “Danh bạ doanh nghiệp liên kết”.
Theo ông Cho Sang Jae đây được xem là hạ tầng thông tin chiến lược dựa trên dữ liệu phân tích từ 742 doanh nghiệp trong 7 lĩnh vực điện tử chủ đạo. Bản đồ mang lại giá trị đa chiều cho các bên liên quan.
Đối với Chính phủ Việt Nam, đây sẽ trở thành một "la bàn chính sách", cho biết cần thu hút loại hình doanh nghiệp nào để nâng cao năng lực cạnh tranh toàn cầu.
Đối với các doanh nghiệp nước ngoài, đây là công cụ cốt lõi để tìm ra các đối tác tiềm ẩn tại Việt Nam, qua đó thúc đẩy đầu tư và hợp tác.
“Giá trị lớn hơn của bản đồ cũng như danh bạ không chỉ nằm ở bản thân tài liệu, mà còn ở việc từ nay trở về sau, tài liệu này sẽ được vận dụng thế nào để làm dữ liệu nền tảng cho chính sách cũng như phục vụ việc thu hút đầu tư”, ông Cho Sang Jae nhấn mạnh.
Theo đại diện Cục xúc tiến Thương mại, trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu ngày càng gay gắt, các quốc gia trong khu vực như Thái Lan, Malaysia, Indonesia… đều đầu tư mạnh vào hệ thống Bản đồ Chuỗi giá trị để hỗ trợ doanh nghiệp và thu hút đầu tư. Việc xây dựng Bản đồ Chuỗi giá trị ngành điện – điện tử không chỉ là một sáng kiến kỹ thuật, mà còn mang ý nghĩa chiến lược đối với sự phát triển bền vững của ngành công nghiệp Việt Nam.
Bản đồ sẽ giúp minh bạch hóa toàn bộ bức tranh chuỗi cung ứng: Doanh nghiệp sản xuất linh kiện gì? ở phân khúc nào? năng lực ra sao? Nhờ đó, khoảng cách thông tin, vốn là rào cản lớn nhất được thu hẹp đáng kể.
Đồng thời, bản đồ cho phép nhận diện chính xác các mắt xích còn thiếu của chuỗi giá trị; các phân khúc cần ưu tiên thu hút đầu tư; những lĩnh vực doanh nghiệp Việt Nam có thể tham gia mạnh mẽ hơn. Điều này giúp các hoạt động xúc tiến thương mại, đầu tư trở nên trúng và đúng thời điểm thị trường đòi hỏi.
Bên cạnh đó, doanh nghiệp FDI có thể tìm được nhà cung ứng phù hợp, trong khi doanh nghiệp Việt Nam được xuất hiện trong “bản đồ nhận diện” chính thức – điều mà lâu nay rất thiếu.
Đặc biệt, khi được nhận diện rõ ràng về năng lực và vị trí trong chuỗi, doanh nghiệp Việt Nam có thêm cơ hội hợp tác quốc tế, chuyển giao công nghệ và tham gia vào mạng lưới cung ứng quy mô lớn hơn.
“Bản đồ chuỗi giá trị không chỉ là một cơ sở dữ liệu đơn thuần, mà là hạ tầng thông tin chiến lược phục vụ xúc tiến thương mại, thu hút đầu tư, phát triển công nghiệp và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia”, ông Hưng nhấn mạnh.
Bổ sung thêm, bà Đỗ Thị Thúy Hương cho biết Samsung hiện đang cần thêm hàng nghìn nhà cung cấp nội địa để đạt mục tiêu tỷ lệ nội địa hóa 60% vào năm 2030 mà Chính phủ Việt Nam và Chính phủ Hàn Quốc đã cam kết. Đây là cơ hội lịch sử cho doanh nghiệp Việt Nam. Với Bản đồ Chuỗi giá trị trong tay, chúng ta hoàn toàn có thể biến “cung đoạn bị đứt gãy” thành “cung đoạn kết nối chặt chẽ”, biến “nhà máy FDI” thành “hệ sinh thái công nghiệp điện - điện tử Việt Nam thực sự.
Bộ Công Thương-Vũ Khuê
