Du lịch là kênh quảng bá hiệu quả nhất cho công nghiệp văn hóa. Đồng thời chính văn hóa lại cung cấp cho du lịch những sản phẩm độc đáo, đậm bản sắc, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh của điểm đến…
Tại hội thảo “Công nghiệp văn hóa với phát triển du lịch bền vững tại Việt Nam trong bối cảnh hội nhập quốc tế”, GS.TS. Đào Mạnh Hùng, Chủ tịch Liên chi hội Đào tạo Du lịch Việt Nam, nhấn mạnh mối quan hệ tương hỗ giữa công nghiệp văn hóa và du lịch chính là “hai trụ cột cùng kiến tạo giá trị phát triển bền vững”.
Ông Đào Mạnh Hùng cho rằng thế giới ngày càng ưa chuộng những sản phẩm văn hóa mang đậm bản sắc, độc đáo và khác biệt. Vì thế, đây là cơ hội cho Việt Nam tạo ra những sản phẩm mang đậm “hồn Việt” từ văn hóa truyền thống. Tương tự, ông Nguyễn Hồng Hải, Phó Chủ tịch Hiệp hội Du lịch Việt Nam, khẳng định sự kết hợp giữa công nghiệp văn hóa và du lịch bền vững là hướng đi tất yếu trong chiến lược phát triển kinh tế tri thức, tăng trưởng xanh và bảo tồn di sản.
Đây cũng là định hướng lớn được Đảng và Nhà nước khẳng định trong nhiều nghị quyết, chiến lược quan trọng như: Nghị quyết số 33-NQ/TW về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam; Chiến lược phát triển các ngành công nghiệp văn hóa đến năm 2030; Chiến lược phát triển du lịch Việt Nam đến năm 2030.
Theo các chuyên gia, phát triển “chuỗi giá trị du lịch văn hóa” không chỉ thể hiện khả năng kinh tế hóa tiềm năng, lợi thế văn hóa (biến tài nguyên thành tài sản) mà còn là nơi gắn kết giữa du lịch và văn hóa. Từ đó đóng góp tích cực cho phát triển các phân ngành công nghiệp văn hóa, đặc biệt là tạo thêm nhiều cơ hội việc làm và tăng thu nhập cho các bên tham gia, cả trực tiếp và gián tiếp.
Tại TP.HCM, theo bà Bùi Thị Ngọc Hiếu, Phó Giám đốc Sở Du lịch TP.HCM, nhu cầu chi tiêu của du khách vào ban đêm chiếm khoảng 70% mức chi tiêu trong một đường tour. Hiện thành phố có 5 nhóm sản phẩm du lịch giải trí về đêm. Đó là các chương trình biểu diễn văn hóa nghệ thuật; không gian văn hóa ẩm thực; hoạt động mua sắm giải trí; hoạt động tham quan thành phố về đêm; và các dịch vụ chăm sóc sức khỏe, làm đẹp.
Do đó, nhu cầu cấp bách là phải mở rộng thêm các hoạt động kéo dài nhịp sống văn hóa, tạo thêm không gian gặp gỡ, giao lưu cho người dân, gắn kết cộng đồng. Từ ngày 21/11 vừa qua, Đường sách Nguyễn Văn Bình (phường Sài Gòn, TP.HCM) bắt đầu thử nghiệm mô hình “Ngày hội Sách và Văn hóa đêm”.
Mô hình được thiết kế với công thức khác biệt: lấy văn hóa đọc làm cốt lõi, kết hợp các hoạt động văn hóa - giáo dục - nghệ thuật và giải trí cộng đồng. Ban tổ chức không biến nơi đây thành khu phố ẩm thực hay hội chợ đêm thông thường, mà giữ vững định vị Đường sách là "điểm đến tri thức", đồng thời mở rộng thành "không gian văn hóa sống động về đêm" - nơi hội tụ sách, nghệ thuật, âm nhạc, ẩm thực và các hoạt động trải nghiệm.
Sự tham gia của Nhà hát cải lương Trần Hữu Trang, Ban Đờn ca đó đây, Trung tâm Văn hóa và Triển lãm TP.HCM cùng nhiều đơn vị khác cho thấy nỗ lực kết nối đa dạng nguồn lực văn hóa nghệ thuật. Về định hướng lâu dài, ông Lê Hoàng, Giám đốc Công ty TNHH Đường Sách TP.HCM, cho biết nếu mô hình thử nghiệm thuận lợi, Đường sách sẽ chuyển sang tổ chức đều đặn mỗi cuối tuần.
Tương tự với TP.HCM, Quảng Ninh là 1 trong 12 tỉnh/thành phố được phép thí điểm thực hiện Đề án phát triển sản phẩm du lịch đêm của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch. Theo thống kê, tại khu vực Hạ Long (cũ), hoạt động kinh tế đêm “đóng góp khoảng 70% doanh thu du lịch” và mỗi du khách có thể tăng chi tiêu thêm khoảng 300 - 400 USD nhờ dịch vụ ban đêm nổi bật.
Rút kinh nghiệm từ thời gian triển khai thí điểm vừa qua, tỉnh Quảng Ninh định hướng tiếp tục phát triển các sản phẩm sáng tạo, như các show thực cảnh bên bờ vịnh Hạ Long, vịnh Bái Tử Long, các phim trường du lịch, lễ hội âm nhạc, ánh sáng mang tầm khu vực. Bên cạnh đó, Quảng Ninh sẽ mở rộng khai thác các thế mạnh riêng, đặc thù về văn hoá, như Yên Tử, Bình Liêu, Trà Cổ dưới góc độ kinh tế đêm.
Tại Hà Nội, Giám đốc Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam Nguyễn Anh Minh khẳng định nếu được khám phá nghệ thuật vào ban đêm, chúng ta sẽ thấy những điều khác biệt. Sự kiện "Đêm Bảo tàng" được triển khai thí điểm từ tháng 10/2025 - 3/2026, diễn ra vào thứ Sáu cuối cùng của mỗi tháng, theo các chủ đề khác nhau.
Khi đến trải nghiệm "Đêm Bảo tàng", người dân và du khách sẽ được tự do thăm quan Bảo tàng khi lên đèn, thưởng lãm bộ sưu tập hiện vật và các tác phẩm giá trị cùng ứng dụng thuyết minh tự động iMuseum VFA. Bên cạnh đó là xem họa sĩ vẽ trực họa, được hướng dẫn vẽ ký họa; thực hành thủ công như trang trí đèn lồng giấy dó, in tranh khắc gỗ; thưởng thức chương trình nghệ thuật...
Trước đó, tour “Tiếng chuông Trấn Vũ” tại đền Quán Thánh - sản phẩm tâm linh kết hợp ánh sáng nghệ thuật và âm nhạc truyền thống – cũng đã đi vào hoạt động. Bên cạnh đó, các tour đêm như “Giải mã Hoàng thành Thăng Long”, “Tinh hoa đạo học” tại Văn Miếu, tour Nhà tù Hỏa Lò, hay show thực cảnh “Tinh hoa Bắc Bộ”… đã thổi sức sống mới vào những không gian di tích thông qua công nghệ 3D mapping và trình diễn dân gian đương đại.
Tại Trung tâm Văn hóa 22 Hàng Buồm, không gian nghệ thuật “Đêm Hà Nội - Điểm chạm của những xúc cảm” được thiết kế với 13 khối hắt sáng tái hiện biểu tượng văn hóa Thăng Long. Các hoạt động trình diễn ánh sáng tại phố cổ, workshop làm tranh Hàng Trống, mây tre đan, cùng âm nhạc đêm tương tác cũng đã biến phố cổ trở thành điểm hẹn văn hóa mới về đêm.
Bên cạnh không gian tĩnh, du lịch đêm Hà Nội cũng phát triển các sản phẩm chuyển động. Nổi bật là đoàn tàu “Năm Cửa Ô”, đoàn tàu văn hóa kết hợp quầy bar, sân khấu biểu diễn hát xẩm, chèo, nhạc trẻ và thiết kế kính trời ngắm cảnh đêm Hà Nội. Tàu sẽ chạy vòng quanh các tuyến nội đô như Gia Lâm - Đông Anh - Hà Đông - Giáp Bát; đồng thời kết nối với đền Đô (Từ Sơn) bằng xe điện để kéo dài trải nghiệm đêm cho du khách.
Có thể thấy, du lịch đêm đang bước ra khỏi những con phố đi bộ hay phố ẩm thực, để tiến tới một bức tranh tổng thể, nơi ánh sáng, nghệ thuật, ẩm thực, công nghệ và văn hóa cộng hưởng cùng nhau. Với sự vào cuộc của cả hệ thống chính quyền, doanh nghiệp và cộng đồng sáng tạo, tour đêm giờ đây đã trở thành một chiến lược níu chân du khách ở lâu hơn, chi tiêu nhiều hơn và gia tăng tỷ lệ du khách quay lại với điểm đến.
-Tường Bách
