Theo cập nhật của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đến ngày 10/12, hoạt động của cúm mùa trên toàn cầu gia tăng trong những tháng gần đây, với tỷ lệ virus cúm A/H3N2 được phát hiện có xu hướng tăng…
Virus cúm mùa, bao gồm virus A/H3N2, liên tục tiến hóa. Kể từ tháng 8/2025, đã có sự gia tăng nhanh chóng các virus thuộc phân nhóm A/H3N2 J.2.4.1, còn gọi là K, được phát hiện từ một số quốc gia dựa trên dữ liệu trình tự gen có sẵn. Virus cúm A/H3N2 phân nhóm K đã được phát hiện ở nhiều quốc gia.
Tại Việt Nam, một số cơ sở y tế đã ghi nhận các ca nhiễm cúm A nhập viện do biến chứng nặng. Hai tuần gần đây, Khoa Bệnh lây đường hô hấp (A4C), Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, ghi nhận số ca cúm mùa tăng cao đột biến. Mỗi ngày, phòng khám truyền nhiễm tiếp nhận khám 20 - 30 trường hợp mắc cúm.
Tại Khoa điều trị gần 30 ca bệnh mắc cúm A mỗi ngày. Ca bệnh điển hình là bệnh nhân N.V 63 tuổi, đi kèm với nhiều bệnh lý nền như tăng huyết áp, gout mạn tính, viêm dạ dày, tá tràng. Bệnh nhân nhập viện trong tình trạng sốt cao 39 - 40 độ, đau mỏi người nhiều, nấc cụt liên tục dẫn đến đau tức vùng ngực, khó thở nhẹ phải hỗ trợ cho bệnh nhân thở oxy gọng kính.
Mới đây, trường hợp bé gái Q.A (6 tuổi, ở Hà Nội) mắc cúm A/H3 với hàng loạt biến chứng nặng hiếm gặp như: nhiễm khuẩn huyết, cơn bão cytokine, viêm cơ tim cấp, tiêu cơ vân cấp, tổn thương đa cơ quan vừa được các bác sĩ Bệnh viện Nhi Trung ương cứu sống thành công đã phản ánh mức độ phức tạp và nguy hiểm của bệnh, nếu không được phát hiện, điều trị kịp thời.
Bố mẹ bệnh nhi cho biết trước đó trẻ chưa được tiêm phòng cúm mùa. Trẻ khởi phát với các triệu chứng thường gặp của cúm như: ho, sốt, chảy mũi. Tuy nhiên, chỉ sau một thời gian ngắn, trẻ mệt nhiều hơn và được gia đình đưa vào bệnh viện địa phương trong tình trạng suy tim, theo dõi viêm cơ tim tối cấp. Do bệnh diễn biến nặng nên trẻ đã nhanh chóng được chuyển đến khoa Điều trị tích cực Nội khoa – Bệnh viện Nhi Trung ương để tiếp tục điều trị.
Tại đây, qua thăm khám lâm sàng và thực hiện các thăm dò chuyên sâu, các bác sĩ chẩn đoán trẻ mắc cúm A/H3 kèm theo nhiều biến chứng nặng bao gồm: viêm cơ tim tối cấp, tiêu cơ vân, tổn thương thận cấp và bão cytokine – phản ứng viêm toàn thân quá mức. Trẻ không đáp ứng với các thuốc và các biện pháp điều trị hỗ trợ thông thường.
Theo PGS.TS. Tạ Anh Tuấn, Trưởng khoa Điều trị tích cực Nội khoa, Bệnh viện Nhi Trung ương: “Tổn thương các cơ quan trong trường hợp này xuất phát từ hai nguyên nhân. Thứ nhất là do virus cúm gây tổn thương trực tiếp. Thứ hai là do bão cytokine, khi phản ứng viêm của cơ thể diễn ra quá mạnh, dẫn đến suy chức năng các cơ quan một cách lặng lẽ nhưng rất nặng nề. Bên cạnh đó, nhiễm cúm còn làm tăng nguy cơ bội nhiễm vi khuẩn, khiến tình trạng trở nên phức tạp và trầm trọng hơn”.
“Do không đáp ứng với các biện pháp điều trị nội khoa, bệnh nhi được chỉ định áp dụng đồng thời nhiều biện pháp hồi sức chuyên sâu như: thở máy, ECMO, lọc máu liên tục kết hợp với lọc máu hấp phụ, thay huyết tương và IVIG, thuốc kháng virus cúm và kháng sinh mạnh phổ rộng. Trong suốt quá trình điều trị, bệnh nhi được theo dõi chặt chẽ chức năng tim mỗi ngày để đánh giá mức độ hồi phục,” ThS.BS. Trần Đăng Xoay, Khoa Điều trị tích cực Nội khoa, Bệnh viện Nhi Trung ương, cho biết.
Trước đó, một bệnh nhân nam (45 tuổi, ở Hà Nội) đã được đưa vào cấp cứu tại một bệnh viện vì cúm A biến chứng viêm phổi. Tình trạng diễn tiến nhanh, bệnh nhân phải đặt nội khí quản thở máy, chức năng thận suy giảm và phổi tổn thương nặng. Sau 11 ngày điều trị nhưng không cải thiện, bệnh nhân phải chuyển tới Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương (Hà Nội).
Khi soi phế quản của bệnh nhân, các bác sĩ phát hiện giả mạc bám chắc tại nhánh phế quản phân thùy thùy trên trái, dễ chảy máu. Bệnh nhân được chẩn đoán nhiễm nấm Aspergillus xâm lấn phổi trên nền viêm phổi cúm A nặng, suy hô hấp, suy thận cấp, suy tim và sung huyết.
Việc điều trị gặp nhiều khó khăn do bệnh nhân suy thận và có bệnh lý tim mạch. Qua 10 ngày điều trị tích cực và hồi sức tối ưu, bệnh nhân dần ổn định, thoát sốc, chức năng thận hồi phục và đã tỉnh táo. Tuy vậy, ông vẫn cần tiếp tục điều trị thuốc kháng nấm kéo dài ít nhất 6 tuần.
ThS.BS. Phạm Văn Phúc, Phó Giám đốc Trung tâm Hồi sức tích cực, Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương, cho biết, bệnh cúm không chỉ gây viêm phổi do virus mà còn làm suy yếu “hàng rào bảo vệ” của đường hô hấp, tạo điều kiện cho vi khuẩn và nấm có cơ hội tấn công.
BS. Phúc khuyến cáo người mắc cúm nếu sốt kéo dài, khó thở tăng dần hoặc tình trạng không cải thiện sau 3 - 5 ngày điều trị cần đến ngay cơ sở y tế để được đánh giá bội nhiễm. Việc phát hiện sớm và điều trị kịp thời có ý nghĩa quyết định với bệnh nhân giúp tránh được các biến chứng nguy hiểm.
Theo khuyến cáo của TS.BS Vũ Viết Sáng, Chủ nhiệm khoa Bệnh lây đường hô hấp, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, để chủ động phòng chống cúm A hiệu quả, người dân nên đeo khẩu trang tại nơi tập trung đông người, trên các phương tiện giao thông công cộng. Tthường xuyên rửa tay bằng xà phòng và nước sạch hoặc dung dịch sát khuẩn tay. Cùng với đó, tiêm vaccine cúm mùa là biện pháp hiệu quả nhất, giảm nguy cơ mắc bệnh và biến chứng.
Theo BS.CKI Tống Thị Ngọc Cầm, Phó Giám đốc Y khoa miền Bắc, Hệ thống Tiêm chủng VNVC, dù cúm A/H3N2 biến đổi, vaccine vẫn giúp giảm nguy cơ nhập viện 75% ở trẻ và 40% ở người lớn, đồng thời giảm nguy cơ mắc bệnh, giảm nhập viện và tử vong đến 90% với cúm A/H1N1 và cúm B. Vaccine cần 2 - 3 tuần để tạo kháng thể, miễn dịch giảm sau 6 - 12 tháng nên mọi người cần tiêm nhắc hằng năm.
Hiện Việt Nam có 4 loại vaccine cúm của Pháp, Hà Lan, Hàn Quốc, Việt Nam, tiêm cho trẻ từ 6 tháng tuổi và người lớn. Trẻ 6 tháng đến 9 tuổi chưa từng tiêm cần 2 mũi cách nhau một tháng; từ 9 tuổi trở lên và người lớn tiêm một mũi. Phụ nữ mang thai có thể tiêm ở bất kỳ giai đoạn nào, tốt nhất từ tam cá nguyệt thứ hai để truyền kháng thể cho con.
-Hoài Phương
