Cúm vào mùa cao điểm, lựa chọn vaccine ra sao?

Trong bối cảnh dịch cúm gia tăng tại nhiều nước châu Á, Việt Nam cũng đối diện với nguy cơ dịch bệnh. Đặc biệt khi thời tiết giao mùa đang tạo điều kiện thuận lợi cho các bệnh đường hô hấp tăng nhanh, nhất là với trẻ nhỏ…

Theo Trung tâm Cúm Quốc gia Trung Quốc, virus cúm đang lây lan nhanh tại các tỉnh phía Nam nước này, đặc biệt tỷ lệ dương tính với chủng cúm A/H3N2 có xu hướng tăng. Các chuyên gia dự báo đỉnh dịch cúm năm nay có thể rơi vào cuối tháng 11 đến giữa tháng 12, sớm hơn so với các năm trước.

Theo Sở Y tế Bắc Kinh, 471 điểm tiêm vaccine phòng bệnh cúm đã được bố trí trên toàn thành phố. Người dân từ 60 tuổi trở lên và học sinh tiểu học, trung học cơ sở được tiêm miễn phí đến hết tháng 11 năm nay, trong khi chương trình tiêm dịch vụ tự nguyện kéo dài đến tháng 2/2026. Các địa phương như Bắc Kinh, Thượng Hải, Quảng Đông hiện cũng đã chủ động mở thêm các phòng khám nhi ban đêm, buổi trưa và cuối tuần.

Trước đó, số liệu của Bộ Y tế, Lao động và Phúc lợi Nhật Bản công bố ngày 10/10 cho thấy số ca nhiễm cúm mùa tại Nhật Bản đã tăng 7 tuần liên tiếp, khiến nhiều địa phương phải ban bố dịch cúm mùa sớm hơn 4 - 5 tuần so với năm ngoái.

Tại Thái Lan, từ đầu năm 2025 đến ngày 8/10, đã ghi nhận hơn 702.000 ca mắc và 61 trường hợp tử vong. Nhóm người cao tuổi (từ 60 trở lên) có tỉ lệ tử vong cao nhất, tiếp theo là các nhóm tuổi 50 - 59, 40 - 49 và cả trẻ nhỏ từ 0 - 4 tuổi.

Tình hình cũng không kém phần căng thẳng tại Malaysia khi dịch cúm tấn công mạnh vào môi trường học đường. Bộ Giáo dục Malaysia cho biết khoảng 6.000 học sinh đã nhiễm cúm, buộc nhiều trường học phải tạm thời đóng cửa để ngăn chặn dịch lây lan.

Thực tế, mùa đông là thời điểm virus cúm hoạt động mạnh nhất trong năm. Khi thời tiết lạnh và khô, lớp màng lipid bao quanh virus cúm trở nên ổn định hơn, giúp virus tồn tại lâu hơn trong không khí và trên bề mặt đồ vật. Con người lại có xu hướng sinh hoạt trong không gian kín, ít thông gió, khiến virus dễ lây lan qua các giọt bắn nhỏ khi nói chuyện, ho hoặc hắt hơi.

Bên cạnh đó, hệ miễn dịch của cơ thể thường suy yếu vào mùa lạnh do ít tiếp xúc ánh nắng mặt trời (dẫn đến thiếu vitamin D), chế độ ăn uống và vận động thay đổi, giấc ngủ kém. Niêm mạc mũi - họng cũng bị khô, giảm khả năng cản trở virus xâm nhập. Những yếu tố này kết hợp khiến cơ thể dễ mắc cúm và các bệnh hô hấp hơn so với các mùa khác.

Tại Việt Nam, Bộ Y tế cảnh báo tỷ lệ trẻ em mắc cúm phải nhập viện trong tháng 9 - 10/2025 tăng nhanh, đặc biệt tại các thành phố lớn như Hà Nội, TP.HCM, Đà Nẵng, nơi mật độ dân cư cao và thời tiết chuyển mùa thất thường.

BS.CKII. Ngô Thế Hoàng, Trưởng Khoa Nội hô hấp, Bệnh viện Thống Nhất TP.HCM, cho biết, thời tiết thất thường, ô nhiễm không khí và tâm lý chủ quan trong tiêm phòng đang khiến số ca bệnh hô hấp tăng mạnh tại TP.HCM, đẩy Khoa Nội hô hấp Bệnh viện Thống Nhất vào tình trạng quá tải.

Khoa hiện có 50 giường nhưng thường xuyên tiếp nhận từ 75 đến 80 bệnh nhân, trong đó nhiều ca nặng cần hỗ trợ thở máy. “Không ít bệnh nhân nhập viện muộn, khi đã suy hô hấp hoặc biến chứng viêm phổi, dẫn đến thời gian điều trị kéo dài”, bác sĩ cho hay.

Tại Bệnh viện Nhi Hà Nội những ngày này, mỗi ngày có từ 7 đến 10 bệnh nhi mắc cúm A được tiếp nhận và điều trị. Theo các bác sĩ, cúm mùa là bệnh truyền nhiễm có thể gây ra biến chứng nghiêm trọng, thậm chí nguy hiểm đến tính mạng, nếu không phát hiện và xử trí kịp thời. Bên cạnh đó, các biến thể cúm lưu hành song song (A/H3N2, A/H1N1 và cúm B) khiến tình hình dịch tễ trở nên phức tạp hơn, đòi hỏi người dân cần tiêm vaccine phòng cúm định kỳ để giảm nguy cơ mắc bệnh và biến chứng nặng.

Vaccine cúm hoạt động bằng cách kích thích cơ thể tạo ra kháng thể đặc hiệu chống lại các chủng virus cúm dự kiến sẽ lưu hành trong mùa tới. Nhờ đó, khi tiếp xúc với virus thật, hệ miễn dịch đã được "huấn luyện" sẽ phản ứng nhanh chóng, giúp ngăn ngừa nhiễm bệnh hoặc làm giảm mức độ nặng, biến chứng và thời gian hồi phục.

Bộ Y tế khuyến cáo người dân nên tiêm vaccine cúm định kỳ hằng năm, đặc biệt là trước mùa lạnh từ 4 - 6 tuần, để cơ thể kịp hình thành kháng thể bảo vệ. Hiệu lực miễn dịch của vaccine thường duy trì khoảng 6 - 12 tháng, do đó việc tiêm nhắc lại hàng năm là cần thiết nhằm duy trì mức bảo vệ tối ưu trước sự biến đổi liên tục của virus cúm.

Bên cạnh các đối tượng được khuyến khích tiêm vaccine cúm, có một số trường hợp chống chỉ định bao gồm: Trẻ em dưới 6 tháng tuổi; những người bị dị ứng nghiêm trọng, có thể phản ứng quá mẫn nặng đe dọa tính mạng hoặc dị ứng với bất kỳ thành phần nào có trong vaccine.

Ngoài ra, những đối tượng nên thận trọng và trao đổi kỹ với bác sĩ trước khi chích ngừa cúm như: Người bị dị ứng với trứng và người mắc Hội chứng Guillain-Barré; người đang cảm thấy sức khỏe không tốt như đang điều trị các bệnh lý nhiễm trùng cấp tính, bị sốt vừa hay sốt cao…

Hiện Việt Nam đang có 4 loại vaccine cúm gồm Influvac Tetra (Hà Lan), GC Flu (Hàn Quốc), Ivacflu-S (Việt Nam) và vaccine Tứ giá Vaxigrip Tetra (Pháp).

Theo đó, vaccine Tứ giá (phòng bốn chủng virus) Vaxigrip tetra do tập đoàn dược phẩm hàng đầu Sanofi Pasteur của Pháp nghiên cứu sản xuất và đưa vào sử dụng từ năm 2016, đã có mặt tại hơn 100 quốc gia trên toàn Thế giới. Vaccine có hiệu quả bảo vệ lên đến 80% với chủng cúm A (A/H3N2, A/H1N1) và chủng cúm B (Yamagata, Victoria).

Tương tự, Influvac Tetra của Hà Lan là loại vaccine Tứ giá thế hệ mới được nghiên cứu, phát triển và sản xuất bởi hãng Abbott. Vaccine này cũng có khả năng phòng được 4 chủng virus cúm nguy hiểm, bao gồm 2 chủng cúm A (H1N1, H3N2) và 2 chủng cúm B (Yamagata, Victoria) với hiệu quả bảo vệ cao.

Ngoài ra, vaccine Tam giá Ivacflu-S của Việt Nam là loại vaccine được sử dụng rộng rãi để phòng ngừa cúm ở người lớn từ 18 đến 60 tuổi. Phác đồ tiêm dành cho người lớn (từ 18 tuổi đến 60 tuổi với 1 liều tiêm 0,5 ml và sau đó nhắc lại hàng năm.

Còn vaccine GC Flu của Hàn Quốc có thể sử dụng cho trẻ em từ 36 tháng tuổi và người lớn. Phác đồ tiêm chủng được khuyến cáo tiêm 2 mũi cách nhau tối thiểu 1 tháng, sau đó tiêm nhắc lại 1 mũi hàng năm.

-Hoài Phương