Các địa phương Trung Quốc đang đẩy mạnh phát hành trái phiếu đảm bảo bằng tài sản (ABS) - chẳng hạn trái phiếu đảm bảo bằng bất động sản - như một giải pháp để ứng phó với khó khăn tài chính...
Theo dữ liệu từ công ty Wind, số vụ phát hành trái phiếu ABS của chính quyền các địa phương Trung Quốc đã lập kỷ lục 2.386 vụ trong thời gian từ đầu năm đến ngày 24/12/2025, phá vỡ kỷ lục trước đó được thiết lập vào năm 2021. Tổng giá trị của các cuộc phát hành ABS mới của các địa phương Trung Quốc trong năm nay đã đạt 2,3 nghìn tỷ USD, mức cao nhất trong 4 năm qua.
Nguyên nhân chính dẫn đến sự gia tăng này là do chính quyền các địa phương, đặc biệt là ở cấp tỉnh và dưới cấp tỉnh, đang tìm cách giải quyết các vấn đề thanh khoản phát sinh từ nền kinh tế suy yếu và cuộc khủng hoảng thị trường bất động sản. Họ hy vọng rằng việc bán ABS sẽ giúp giải quyết các vấn đề thanh khoản và tạo ra nguồn vốn mới để đầu tư, nhằm đáp ứng các mục tiêu tăng trưởng do Chính phủ trung ương đặt ra.
Tuy nhiên, việc đổ xô vào chứng khoán hóa tài sản, trong đó có những tài sản có giá trị cơ bản không chắc chắn, đã dấy lên những câu hỏi về tính bền vững lâu dài. Một số nhà phân tích lo ngại rằng việc ồ ạt phát hành trái phiếu đảm bảo bằng tài sả như vậy có thể tạo ra một nguồn rủi ro tài chính mới cho các địa phương, nhất là khi các dự án chất lượng thấp được sử dụng làm tài sản đảm bảo cho việc phát hành trái phiếu.
Các địa phương ở Trung Quốc đã đương đầu áp lực tài chính ở mức độ lớn kể từ khi xảy ra đại dịch Covid-19. Thêm vào đó, việc Chính phủ trung ương tại Bắc Kinh siết chặt hoạt động vay nợ của các doanh nghiệp phát triển bất động sản đã ảnh hưởng đến doanh thu từ việc bán đất, vốn là một nguồn thu quan trọng cho các chính quyền tỉnh và thành phố.
Nợ chính thức của các chính quyền địa phương Trung Quốc cộng với các khoản vay từ các công ty tài chính ngoài bảng cân đối kế toán của địa phương đã tăng vọt lên mức tương đương khoảng 84% tổng sản phẩm trong nước (GDP) vào năm 2024, từ mức 62% vào năm 2019 - theo số liệu của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF). Bắc Kinh đã hỗ trợ giải quyết nợ đáo hạn của các công ty tài chính địa phương và cải thiện điều kiện thanh khoản thông qua một chương trình hoán đổi nợ trị giá 1,4 nghìn tỷ USD, song các khoản nợ liên quan đến các công ty này vẫn rất lớn, khoảng 10 nghìn tỷ USD.
Một trong những động lực chính thúc đẩy các chính quyền địa phương phát hành trái phiếu ABS là nhu cầu cấp thiết về thanh khoản. Ông Li Dianxun, Chủ tịch tỉnh Hồ Bắc, đã đưa ra khẩu hiệu: “Biến mọi nguồn lực nhà nước thành tài sản, biến mọi tài sản nhà nước thành chứng khoán, và tận dụng mọi ngân quỹ nhà nước”.
“Làn sóng phát hành trái phiếu đang nổi lên này phản ánh nhu cầu gia tăng mạnh của các địa phương trong việc giải quyết khối nợ và áp lực tài khóa ngày càng lớn”, nhà phân tích cấp cao Yubin Fu của công ty đánh giá tín nhiệm Moody’s Ratings nhận xét.
Việc chứng khoán hóa tài sản mang lại lợi ích cho các chính quyền địa phương vì cách làm này có thể tạo ra ngay thu nhập trong khi vẫn giữ quyền sở hữu nhà nước. Tuy nhiên, các nhà phân tích đã bày tỏ lo ngại về chất lượng của các tài sản đảm bảo. Nhiều tài sản chất lượng cao đã được các địa phương bán hoặc chứng khoán hóa từ sớm, để lại chủ yếu là các tài sản chất lượng thấp hơn.
Một ví dụ điển hình là công ty vận tải công cộng thuộc sở hữu nhà nước ở Vũ Hán, thủ phủ của tỉnh Hồ Bắc, đã bán một đợt trái phiếu trị giá 600 triệu nhân dân tệ, trong năm nay. Đợt phát hành này là một phần của kế hoạch phát hành trái phiếu dự kiến tổng cộng sẽ đạt 4 tỷ nhân dân tệ, được đảm bảo bằng tài sản của công ty vận hành các tuyến xe buýt thường xuyên trong thành phố. Tuy nhiên, công ty xe buýt này đang thua lỗ, với khoản lỗ ròng tăng lên 821 triệu nhân dân tệ trong nửa đầu năm 2025, tăng mạnh từ mức lỗ 13 triệu nhân dân tệ của cả năm trước đó. Các trái phiếu kỳ hạn 10 năm này hiện đang được giao dịch với mức giá thấp hơn 5% so với mệnh giá.
Một trường hợp khác là vào năm ngoái, một công ty thuộc sở hữu nhà nước ở Vũ Hán đã bán 300 triệu nhân dân tệ trái phiếu có tài sản đảm bảo là một dự án phát triển bất động sản trước đây gặp khó khăn, tòa nhà Hongshan AI. Công ty tuyên bố rằng bằng cách bổ sung các tính năng trí tuệ nhân tạo (AI) không được nêu cụ thể, họ đã biến tòa nhà này từ một tòa nhà có tỷ lệ lấp đầy 30% thành một trung tâm AI với số lượng người thuê nhiều gấp ba lần, trong đó có 60 công ty AI.
Tuy nhiên, khi phóng viên của Financial Times đến thăm địa chỉ này, các nhân viên văn phòng làm việc trong tòa nhà cho biết họ không thể xác định được các tính năng mới khiến tòa nhà đặc biệt phù hợp với AI.
Các nhà phân tích cho rằng việc khai thác thị trường ABS mang lại cho các chính quyền địa phương một kênh huy động mới khi nền kinh tế giảm tốc khiến việc huy động vốn ngày càng khó khăn hơn. Tuy nhiên, cũng có nguy cơ các dự án chất lượng thấp được chứng khoán hóa, đặt ra rủi ro tài chính mới cho các chính quyền địa phương.
Chẳng hạn, công ty Bishui Group của chính quyền thành phố Vũ Hán đã biến một hầm xả lũ ngầm cũ thành một trung tâm tiệc cưới siêu rộng và sang trọng, rồi dùng trung tâm tiệc cưới này làm tài sản thế chấp để phát hành trái phiếu. Tuy nhiên, khi phóng viên của Financial Times tới thăm gần đây, không có khách hàng nào xuất hiện trong cơ sở rộng lớn này.
Số lượng đám cưới ở Hồ Bắc - tỉnh mà Vũ Hán là thủ phủ - đang trong xu hướng giảm, phản ánh sự suy giảm nhân khẩu học rộng hơn trên toàn quốc. Một thợ chụp ảnh đến từ một studio ảnh cưới cho biết: “Thời kỳ cao điểm của trung tâm tiệc cưới này là trước năm 2022. Bây giờ, mọi người ít có xu hướng chi tiêu xa hoa cho đám cưới”.
-An Huy
