Các đại biểu Quốc hội đánh giá thay vì tinh gọn bộ máy, mô hình đại học vùng hiện nay đang làm tăng tầng nấc quản lý giữa bộ và các trường, xuất hiện đầu mối phụ kéo dài thủ tục, phân tán trách nhiệm. Vì thế, kiến nghị Ban soạn thảo nghiên cứu bỏ mô hình này hoặc tái cấu trúc lại trong hệ thống cơ sở giáo dục đại học…
Ngày 20/11, Quốc hội dành cả ngày để thảo luận các nội dung liên quan đến lĩnh vực giáo dục và đào tạo, trong đó có dự án Luật Giáo dục đại học (sửa đổi). Nội dung về mô hình đại học vùng nhận nhiều góp ý của các đại biểu Quốc hội.
MÔ HÌNH ĐẠI HỌC VÙNG BỘC LỘ NHIỀU BẤT CẬP
Góp ý vào dự thảo Luật, đại biểu Nguyễn Văn Thi, Đoàn ĐBQH tỉnh Bắc Ninh, cho biết mô hình đại học vùng được hình thành từ những năm đầu của thập niên 1990, với mục tiêu khi đó là tập trung nguồn lực đào tạo nhân lực vùng, sử dụng chung cơ sở vật chất và nhân lực làm đầu mối để liên kết phát triển khu vực. Song hiện nay, mô hình này đang bộc lộ rất nhiều bất cập.
Đại biểu phân tích, thứ nhất, về tổ chức bộ máy, các đại học vùng hiện nay đang trở thành cấp trung gian hành chính, đại học vùng không được giao ngân sách vùng, không có thẩm quyền điều phối đầu tư, nhân sự hay khoa học, công nghệ.
“Thay vì tinh gọn bộ máy, đại học vùng làm tăng tầng nấc quản lý giữa bộ và các trường, xuất hiện đầu mối phụ kéo dài thủ tục, phân tán trách nhiệm”, đại biểu cho hay.
Điều này đi ngược với tinh thần của Nghị quyết 71 của Bộ Chính trị là xóa bỏ cấp trung gian, bảo đảm quản trị tinh gọn, thống nhất, hiệu quả. Đại học vùng chưa tổ chức được việc sử dụng chung nguồn lực, các chương trình liên thông, đào tạo chung thì không được vận hành, việc tăng đầu mối đã làm tăng thêm biên chế, việc sử dụng chung giảng viên mới dừng ở mức là điều chuyển giữa các trường.
Thứ hai, về vấn đề tự chủ, thực tế cho thấy, các trường đại học thành viên của đại học vùng có tư cách pháp nhân, có đủ năng lực và quy mô để hoạt động độc lập. Song, vẫn bị ràng buộc bởi cơ chế 2 tầng, phải trình qua đại học vùng rồi mới đến bộ trong các thủ tục đầu tư mở ngành, hợp tác quốc tế, dẫn đến mất cơ hội và giảm tính linh hoạt.
Thứ ba, về vấn đề nhận diện thương hiệu. Thương hiệu đại học vùng chưa được nhận diện rõ ràng, ở nhiều ngành thì xã hội ghi nhận tên trường thành viên hơn là tên đại học vùng, làm hạn chế năng lực cạnh tranh, ảnh hưởng đến xếp hạng và hợp tác quốc tế.
Từ những thực tiễn đề cập như trên, đại biểu Nguyễn Văn Thi đề nghị cần tiếp tục đánh giá kỹ lưỡng về vị trí, vai trò và hiệu quả hoạt động của mô hình đại học vùng trong thời gian qua.
Ông cũng đề nghị xem xét xây dựng cấu trúc hệ thống cơ sở giáo dục đại học bao gồm trường đại học, đại học quốc gia, đại học đa ngành và học viện. Riêng đối với mô hình đại học vùng, cần xem xét thật kỹ lưỡng xem có tiếp tục duy trì hay không. Từ đó, cần có quy định để chuyển đổi các đại học vùng hiện hữu phù hợp, tổ chức lại để tạo động lực cho các trường đại học thành viên phát triển mạnh hơn.
Trong đó, đối với các trường đại học thành viên đã có bề dày truyền thống và thương hiệu có thể cho tổ chức lại trở thành trường thuộc bộ để đảm bảo quyền tự chủ đầy đủ, toàn diện.
PHÂN ĐỊNH RÕ CƠ CHẾ DỂ ĐẢM BẢO NGUỒN LỰC ĐẦU TƯ
Cùng thảo luận về mô hình đại học vùng, đại biểu Lê Thị Thanh Lam, Đoàn ĐBQH TP. Cần Thơ, cho biết hiện nay nước ta có ba đại học vùng: Đại học Đà Nẵng, Đại học Thái Nguyên và Đại học Huế. Theo quy định hiện hành, đại học vùng vừa thực hiện chức năng quản lý nhà nước được bộ phân cấp, vừa trực tiếp tổ chức đào tạo, nghiên cứu các khoa như cơ sở giáo dục đại học.
Chính vì vậy, mô hình này trở thành một cấp trung gian giữa Bộ Giáo dục và Đào tạo với các trường thành viên, vừa làm chủ quản vừa làm đơn vị sự nghiệp, khiến cơ chế trách nhiệm bị phân tán, quyền tự chủ của trường, của thành viên bị hạn chế.
Vì vậy, đại biểu kiến nghị Ban soạn thảo nghiên cứu bỏ quy định đại học vùng hay tái cấu trúc mô hình đại học vùng trong hệ thống cơ sở giáo dục đại học.
Các trường thành viên của đại học vùng hầu hết mang tính chuyên ngành nhưng đây không phải xu hướng của các đại học trên thế giới. Đại học đa ngành, đa lĩnh vực và liên ngành mới là xu hướng hiện nay.
“Nên cấu trúc các trường đại học thành viên trong đại học vùng thành các đại học đa ngành, lĩnh vực với nhiều trường chuyên ngành. Điều này có thể giúp mỗi đại học vùng sẽ có nhiều đại học độc lập, đủ mạnh, để tiếp tục đầu tư, đẩy mạnh đạt các tiêu chí, tiêu chuẩn theo quốc tế và đóng vai trò tạo nhân lực nghiên cứu...”, nữ đại biểu TP. Cần Thơ góp ý.
Đồng quan điểm, đại biểu Trần Thị Nhị Hà, Đoàn ĐBQH TP. Hà Nội, cho rằng nếu đưa trực tiếp mô hình này vào Luật vô hình trung đang ghi lại hiện trạng, thay vì xây dựng một khung pháp lý có tính mở, có tầm nhìn đủ linh hoạt để đón nhận sự phát triển và đổi mới của hệ thống giáo dục đại học trong tương lai.
Theo đại biểu, chỉ nên xác lập 2 mô hình cơ bản: đại học đa ngành, đa lĩnh vực và đại học chuyên ngành đối với những lĩnh vực đặc thù.
Trong đó, đại học đa ngành, đa lĩnh vực cần được xác định là mô hình đào tạo toàn diện ở tất cả các trình độ của giáo dục đại học. Đại học quốc gia được xếp vào trong nhóm này, nhưng với vị thế đặc biệt, giao những nhiệm vụ tầm cỡ quốc gia. Cần được quy định rõ về cơ chế đặc thù do Chính phủ hướng dẫn, nhằm đảm bảo nguồn lực đầu tư mũi nhọn, sự khác biệt tạo điều kiện phát triển theo hướng đại học tinh hoa.
Đối với đại học vùng hoàn toàn có thể được sắp xếp vào mô hình đại học đa ngành, đa lĩnh vực. Trong bối cảnh quốc gia đang đẩy mạnh chuyển đổi số, tiến hành sắp xếp lại hệ thống cơ sở giáo dục đại học theo tinh thần của Nghị quyết 71 với yêu cầu tinh gọn bộ máy, xóa bỏ cấp trung gian, thì việc tiếp tục quy định mô hình đại học vùng như một cấu trúc riêng trong luật sẽ không còn phù hợp.
Đối với mô hình đại học chuyên ngành, tập trung vào những ngành đặc thù ở tất cả các trình độ của giáo dục đại học và sau đại học. Việc đào tạo và cấp văn bằng, chứng chỉ cần được thực hiện thống nhất theo đặc thù của từng chương trình, đảm bảo tính chuyên sâu và đáp ứng yêu cầu phát triển nguồn nhân lực.
-Nhật Dương
