Theo đại biểu Quốc hội, dự thảo quy định "trích lại một phần tiền thuế nhập khẩu để phục vụ công tác phòng vệ thương mại" là bước tiến phù hợp với thông lệ quốc tế, đáp ứng nhu cầu cấp bách hiện nay.
Chiều 26/11, Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về một số cơ chế, chính sách đặc thù nhằm nâng cao hiệu quả công tác hội nhập quốc tế và dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Điều ước quốc tế.
Các ý kiến đại biểu Quốc hội đánh giá cao về dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về một số cơ chế, chính sách đặc thù nhằm nâng cao hiệu quả công tác hội nhập quốc tế.
Đặc biệt, điều 14 dự thảo quy định “Ngân sách nhà nước trích một phần tiền thuế nhập khẩu bổ sung từ việc áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại để hỗ trợ hiệp hội ngành nghề tham gia các vụ kiện phòng vệ thương mại ở nước ngoài, bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của doanh nghiệp Việt Nam khi bị ảnh hưởng do phía nước ngoài cáo buộc vận hành theo cơ chế kinh tế phi thị trường”.
Theo đại biểu Trần Thị Vân, đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Bắc Ninh, thực tiễn thời gian qua cho thấy các vụ việc điều tra về phòng vệ thương mại đối với hàng hóa xuất khẩu tăng nhanh và diễn biến ngày càng phức tạp.
Tính đến giữa năm 2025, Việt Nam đối mặt với 290 vụ viêc từ 25 thị trường khác nhau. Việc bị áp thuế phòng vệ thương mại khiến giá xuất khẩu tăng mạnh, giảm sức cạnh tranh, “bào mòn” lợi nhuận và nguồn lực doanh nghiệp; nhất là trường hợp vụ việc bị kéo dài nhiều năm.
Đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa không đủ chi phí theo đổi vụ việc trên, trong khi đây là các đối tượng chịu tác động nặng nề.
“Nếu không có cơ chế phù hợp thì nguy cơ mất thị trường hoàn toàn có thể xảy ra, cho dù sản phẩm có chất lượng và năng lực cạnh tranh tốt. Vì vậy việc xây dựng cơ chế giúp doanh nghiệp ứng phó với phòng vệ thương mại là cần thiết và cấp bách”, đại biểu Trần Thị Vân nêu rõ.
Do đó, đại biểu cho rằng quy định “trích lại một phần tiền thuế nhập khẩu để phục vụ công tác phòng vệ thương mại” là bước tiến phù hợp với thông lệ quốc tế, đáp ứng nhu cầu cấp bách hiện nay. Tuy nhiên, đại biểu cho rằng nếu quy định mà không có nguyên tắc định lượng thì rất khó dự báo, khó triển khai. Doanh nghiệp cũng khó lập kế hoạch lâu dài.
Vì vậy, đại biểu Trần Thị Vân đề nghị dự thảo quy định rõ nguyên tắc về sử dụng ngân sách nhà nước, đảm bảo phù hợp điều ước quốc tế, giao Chính phủ hướng dẫn cụ thể. Ngoài ra, đại biểu đề nghị cần mở rộng đối tượng hỗ trợ không chỉ là "các hiệp hội ngành nghề" mà cả các doanh nghiệp xuất khẩu.
Đại biểu Trần Hoàng Ngân, đoàn đại biểu Quốc hội TPHCM tán thành cao với dự thảo nghị quyết, trong đó có các quy định về hội nhập quốc tế của doanh nghiệp.
Tuy nhiên, đại biểu đề nghị Ban soạn thảo xem xét có sự rà soát với các luật liên quan như Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp để tạo điều kiện cho các doanh nghiệp khi trích các khoản phí đóng cho các quỹ nêu trong Chương 3 (như Quỹ phát triển doanh nghiệp hội nhập quốc tế, Quỹ Xúc tiến xuất khẩu ngành hàng - PV) thì được khấu trừ trước khi tính thuế thu nhập doanh nghiệp.
Bên cạnh đó cần quy định việc hỗ trợ ngân sách nhà nước trong việc thành lập Quỹ xúc tiến xuất khẩu ngành hàng; bởi lẽ hoạt động xuất nhập khẩu thời gian qua mang lại nhiều lợi ích cho quốc gia, nhất là tăng thu ngân sách.
Còn đại biểu Trịnh Thị Tú Anh (đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Lâm Đồng) đề cập đến quy định tại điều 9 dự thảo Nghị quyết. Theo đó, dự thảo quy định về việc “thí điểm áp dụng trực tiếp tiêu chuẩn quốc tế, quy chuẩn kỹ thuật được công bố”.
Đại biểu cho rằng cơ chế này giúp chuyển đổi tư duy từ “quản lý kiểm soát chi tiết” sang “tin cậy và công nhận tiêu chuẩn toàn cầu”. Nhờ đó sẽ tạo ra hành lang pháp lý linh hoạt, đặc biệt cần thiết trong một số ngành chuyên môn hóa và yêu cầu bảo mật công nghệ cao, điển hình như dược phẩm, vật liệu mới, công nghệ xanh…
Để điều khoản này thực sự phát huy vai trò là “chìa khóa” và mở ra “cánh cửa” công nghệ, đại biểu Trịnh Thị Tú Anh kiến nghị Chính phủ cần sớm ban hành danh mục các lĩnh vực sản phẩm cụ thể được thí điểm. Việc này giúp tập trung nguồn lực, khoanh vùng rủi ro và tạo hiệu ứng lan tỏa nhanh chóng trong các lĩnh vực đang có nhu cầu cấp thiết về công nghệ cao.
Tại phiên họp, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Lê Hoài Trung thay mặt cơ quan chủ trì soạn thảo phát biểu tiếp thu, giải trình các ý kiến của đại biểu Quốc hội.
Điều 13 dự thảo quy định: Nhà nước khuyến khích các hiệp hội ngành hàng có tỷ trọng xuất khẩu cao được thành lập Quỹ Xúc tiến xuất khẩu ngành hàng không vì mục tiêu lợi nhuận.
Nguồn hình thành Quỹ từ một trong các nguồn sau: đóng góp của doanh nghiệp xuất khẩu và được hạch toán vào chi phí doanh nghiệp; nguồn tài trợ của các Hội viên trong Hiệp hội từ thu nhập của doanh nghiệp được tính vào chi phí được trừ khi xác định thu nhập chịu thuế thu nhập doanh nghiệp; hoặc nguồn tài trợ của các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước và các nguồn thu hợp pháp khác.
Điều 9 dự thảo quy định: Trong trường hợp chưa có quy chuẩn kỹ thuật quốc gia đối với các lĩnh vực mới hoặc pháp luật chưa có quy định, Chính phủ quyết định áp dụng thí điểm tiêu chuẩn quốc tế, quy chuẩn kỹ thuật do các tổ chức quốc tế công bố và được áp dụng rộng rãi, trên cơ sở bảo đảm phù hợp với điều kiện thực tế của Việt Nam và các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên.
-Đỗ Mến
