Đầu tư vào năng lượng tái tạo, con người và hạ tầng số vừa giúp giải quyết thách thức môi trường, vừa tạo động lực tăng trưởng. Tuy nhiên, để triển khai mà không gây áp lực nợ công, Việt Nam cần chính sách đột phá và chiến lược huy động vốn đa dạng...
Sáng 26/11 tại TP. Hồ Chí Minh, trong phiên khai mạc và toàn thể Diễn đàn Kinh tế mùa Thu năm 2025 với chủ đề “Chuyển đổi xanh trong kỷ nguyên số”, bà Pauline Tamesis, Điều phối viên thường trú Liên Hợp Quốc (UN) tại Việt Nam, dẫn lại thông điệp của Tổng Thư ký Liên Hợp Quốc António Guterres đưa ra tháng 7/2025 về thời điểm hành động vì khí hậu: “Tương lai đang được xây dựng trên nền tảng điện toán đám mây và phải được vận hành bằng năng lượng mặt trời, năng lượng gió cùng cam kết về một thế giới tốt đẹp hơn”.
Từ thông điệp này, bà Pauline Tamesis nhấn mạnh thế giới đang ở vào thời khắc mang tính quyết định. Sau 10 năm kể từ khi Thỏa thuận Paris được thông qua, công nghệ năng lượng tái tạo đã có bước tiến mạnh mẽ, mở đường cho sự chuyển đổi nhanh và sâu rộng từ hệ thống năng lượng dựa trên nhiên liệu hóa thạch sang mô hình năng lượng tái tạo chi phí thấp, sản xuất tại chỗ.
THÁCH THỨC KẾT NỐI TRONG “CHUYỂN ĐỔI KÉP”
Theo bà Pauline Tamesis, thách thức lớn nhất hiện nay là kết nối hai quá trình chuyển đổi – kinh tế xanh và kinh tế số thành một “chuyển đổi kép”. Hai quá trình này hỗ trợ, định hình và ngày càng phụ thuộc lẫn nhau. Chuyển đổi xanh và hành động khí hậu được thúc đẩy nhờ công nghệ số, giúp cải thiện dự báo khí hậu, hiệu năng tài nguyên và quản lý năng lượng, trong khi chuyển đổi số cần vận hành bằng năng lượng sạch và bền vững.
Các quốc gia kết hợp tham vọng khí hậu với đổi mới số tăng năng lực cạnh tranh, thu hút đầu tư và tạo việc làm chất lượng cao. Với Việt Nam, chuyển đổi kép là cơ hội chiến lược để duy trì tăng trưởng, nâng cao khả năng chống chịu và nâng cấp chuỗi giá trị.
Diễn đàn sáng 25/11." />
Hiện nay, AI và dữ liệu tiên tiến đang biến đổi hành động khí hậu toàn cầu, từ mô hình dự báo thiên tai đến hệ thống cảnh báo sớm. Tuy nhiên, công nghệ số cũng có thể làm tăng phát thải do nhu cầu năng lượng tăng.
Thế giới đang đối mặt với nguy cơ chuyển đổi số vội vã và không bền vững. Trung tâm dữ liệu, khai thác tiền mã hóa và tính toán AI tiêu thụ năng lượng lớn, gây dấu ấn môi trường nghiêm trọng. Chỉ 22,3% rác thải điện tử được thu gom, tái chế đúng cách, trong khi phần lớn rác thải được nhập khẩu vào Đông Nam Á và Trung Đông, tác động xấu đến môi trường. Hiệu quả tăng cao nhưng tiêu dùng vượt lợi ích bền vững, củng cố nhu cầu chính sách số có trách nhiệm.
BA TRỤ CỘT THÚC ĐẨY TĂNG TRƯỞNG “XANH – SỐ”
Theo Ngân hàng Thế giới (WB), Việt Nam đã mất 10 tỷ USD năm 2020 (tương đương 3,2% GDP) do biến đổi khí hậu. Trong khi đó, UN ESCAP cũng đã xác định Việt Nam là một trong những nền kinh tế dễ tổn thương nhất bởi khí hậu ở khu vực châu Á – Thái Bình Dương.
Để hiện thực hóa tầm nhìn thúc đẩy chuyển đổi xanh và tận dụng công nghệ số như động cơ kép cho tăng trưởng bền vững và khả năng chống chịu tại Việt Nam, Liên Hợp Quốc cùng Chính phủ đã thực hiện xây dựng mô hình kinh tế vĩ mô sử dụng Mô hình bền vững nợ công tăng cường của UN ESCAP.
Kết quả nghiên cứu chỉ ra rằng, tầm quan trọng của các chính sách chủ động, có mục tiêu rõ ràng nhằm thúc đẩy tăng trưởng bao trùm và phát triển bền vững. Trong bối cảnh Việt Nam bước vào giai đoạn phát triển mới và hội nhập sâu rộng hơn, những định hướng này được xem là nền tảng để nâng cao sức chống chịu và duy trì đà tăng trưởng dài hạn.
“Đẩy mạnh đầu tư vào vốn con người và hạ tầng số – xanh đang trở thành yêu cầu cấp thiết. Việc mở rộng đào tạo kỹ năng số và kỹ năng xanh, từ hiểu biết số, khoa học dữ liệu, STEM đến quản lý bền vững, sẽ giúp hình thành lực lượng lao động chất lượng cao, đủ khả năng ứng dụng công nghệ và giảm cường độ carbon trong sản xuất.
Bên cạnh đó, đầu tư cho hạ tầng của chuyển đổi kép cũng đòi hỏi tư duy “xanh từ thiết kế”, đồng thời thúc đẩy “xanh hóa” nền tảng năng lượng phục vụ quá trình số hóa”.
Đại diện Liên Hợp Quốc cũng nêu 3 định hướng đầu tư trọng tâm mà Việt Nam cần chú trọng để duy trì tăng trưởng nhanh và bền vững trong thập kỷ tới.
Thứ nhất, đẩy mạnh năng lượng tái tạo. Theo bà Pauline, điện gió và điện mặt trời sẽ giúp Việt Nam giảm phụ thuộc nhiên liệu hóa thạch, cải thiện chất lượng không khí và thu hút đầu tư quốc tế. Tuy nhiên, các dự án cần được triển khai đúng tiến độ và đồng bộ với hạ tầng truyền tải để trở thành động lực tăng trưởng dài hạn, thay vì chỉ là công cụ giảm phát thải.
Thứ hai, tăng chi cho giáo dục và nâng cao kỹ năng lao động. Bà Pauline cho rằng chất lượng nhân lực sẽ quyết định năng lực cạnh tranh của Việt Nam trong thời kỳ chuyển đổi số. Việc nâng kỹ năng đặc biệt ở các lĩnh vực công nghệ, tự động hóa và đổi mới sáng tạo sẽ giúp tăng năng suất, giảm nghèo bền vững và mở rộng dư địa tài khóa cho nhà nước.
Thứ ba, đầu tư vào hạ tầng công nghệ thông tin, truyền thông (ICT) hay chuyển đổi số có tác động tích cực đến tăng trưởng GDP (ít nhất 2%). theo bà Pauline, ICT không chỉ là nền tảng của kinh tế số mà còn là công cụ giúp người dân tiếp cận dịch vụ công, giáo dục và y tế một cách bình đẳng hơn, qua đó thu hẹp khoảng cách phát triển giữa các khu vực.
“Việt Nam tiến gần ngưỡng thu nhập trung bình cao, nhu cầu phát triển sẽ phụ thuộc nhiều hơn vào nguồn lực trong nước và dòng vốn tư nhân. Với nền kinh tế tăng trưởng ổn định, Việt Nam có dư địa mở rộng thu ngân sách theo hướng lũy tiến, đồng thời ứng dụng các mô hình tài chính kết hợp và đổi mới. Cải cách thị trường vốn nội địa được xem là then chốt để nâng cao vai trò huy động vốn quốc tế và điều tiết hiệu quả nguồn tiết kiệm trong nước vào các lĩnh vực ưu tiên như chuyển đổi số và chuyển đổi xanh”, bà Pauline Tamesis nhận định.
Trong bối cảnh Việt Nam tiếp tục hành trình hội nhập và phát triển, Liên Hợp Quốc cam kết đồng hành để đạt được các Mục tiêu Phát triển Bền vững vào năm 2030, trở thành quốc gia thu nhập cao vào năm 2045 và đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.
-Minh Huy
