Nhiều tổ chức, doanh nghiệp, nghị sĩ và cựu quan chức Mỹ đã đệ trình bản lập luận pháp lý (legal brief) đề nghị Tòa án Tối cao nước này bác bỏ việc Tổng thống Donald Trump sử dụng quyền áp thuế quan khẩn cấp...
Những động thái trên diễn ra trước phiên điều trần quan trọng diễn ra vào thứ Tư (5/11/2025). Đây là phiên điều trần đầu tiên trong vụ kiện nhằm xác định ông Trump có thẩm quyền pháp lý trên cơ sở Đạo luật Quyền lực Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế (IEEPA) để áp thuế quan lên hàng hóa nhập khẩu hay không.
Khoảng 40 bản lập luận pháp lý từ nhiều cá nhân, tổ chức - gồm doanh nghiệp, Phòng Thương mại Mỹ và các cựu quan chức an ninh quốc gia - đã được gửi lên Tòa án Tối cao, phản đối việc ông Donald Trump sử dụng chính sách thuế quan trong các cuộc chiến thương mại.
Hôm Chủ nhật (2/11/2025), ông Trump cho biết sẽ không tham dự phiên điều trần, nhưng mô tả đây là “một trong những vụ kiện quan trọng nhất trong lịch sử nước Mỹ”.
“Nếu một Tổng thống không thể nhanh chóng và linh hoạt sử dụng quyền áp thuế quan, chúng ta sẽ mất khả năng tự vệ, thậm chí có thể khiến quốc gia sụp đổ”, ông viết trên mạng xã hội Truth Social.
Nhóm luật sư của ông lập luận rằng việc tước quyền áp thuế quan của Tổng thống sẽ “đẩy nước Mỹ trở lại bờ vực thảm họa kinh tế”.
Trong khi đó, Phòng Thương mại Mỹ - hiệp hội doanh nghiệp lớn nhất nước này - cho rằng “những thiệt hại không thể khắc phục mà doanh nghiệp cả lớn lẫn nhỏ phải chịu cho thấy tác động kinh tế rất nghiêm trọng do chính sách thuế quan của Tổng thống”.
Theo tổ chức này, cách tiếp cận của ông Trump làm gia tăng mức độ bất định, khiến nhiều doanh nghiệp cân nhắc hoãn đầu tư và người tiêu dùng tạm hoãn chi tiêu.
“Phán quyết của vụ kiện này sẽ mang tính quyết định đối với chương trình nghị sự của Tổng thống trong thời gian tới”, ông Everett Eissenstat, luật sư tại công tư Squire Patton Boggs và từng là quan chức kinh tế trong nhiệm kỳ trước của ông Trump, nhận xét với tờ báo Financial Times.
Vụ việc cũng sẽ quyết định tương lai của gần 90 tỷ USD mà Chính phủ Mỹ đã thu qua các biện pháp thuế quan mà ông Trump áp dụng trên cơ sở viện dẫn IEEPA trong năm tài khóa kết thúc vào ngày 30/9/2025.
Sau phiên điều trần diễn ra trong tuần này, các thẩm phán Tòa án Tối cao sẽ cần ít nhất vài tuần thảo luận trước khi ra phán quyết.
Hơn 40 cá nhân và tổ chức nói trên gồm có các viện nghiên cứu như Cato Institute và Goldwater Institute, các giáo sư luật và cựu thẩm phán, nghị sĩ đương nhiệm cũng như cựu quan chức từ cả hai đảng Dân chủ và Cộng hòa. Trong khi đó, có chưa tới 10 đệ trình - tính tới cuối tuần trước - ủng hộ ông Trump.
Thượng nghị sĩ Dân chủ Jeanne Shaheen, ủy viên Ủy ban Đối ngoại cả Thượng viện, cho biết các nhà lập pháp đang phát đi một “thông điệp rõ ràng” tới Tòa án Tối cao.
“Các mức thuế quan do ông Trump áp dụng không chỉ làm tăng chi phí của các hộ gia đình Mỹ, mà còn không giúp đưa trở lại những việc làm sản xuất đã mất”, bà Shaheen chia sẻ với Financial Times.
Hiến pháp Mỹ trao quyền về thuế quan và nguồn thu ngân sách cho Quốc hội, đồng thời cho phép Tổng thống có phạm vi thẩm quyền rộng trong các quyết định đối ngoại. Theo ông Eissenstat, các hiệp định thương mại là sự kết hợp hoàn hảo của hai thẩm quyền đó.
Sau khi lên nhậm chức vào đầu năm nay, ông Trump tuyên bố tình trạng thâm hụt thương mại kéo dài của Mỹ là khẩn cấp quốc gia và viện dẫn IEEPA để tăng thuế quan với hầu hết đối tác thương mại của Mỹ. Sau đó, hai tòa án cấp dưới đã ra phán quyết rằng Hiến pháp không trao cho ông Trump thẩm quyền áp thuế quan theo đạo luật này.
Trong hồ sơ gửi lên Tòa án Tối cao, nhóm luật sư của ông Trump trích dẫn dự báo từ Văn phòng Ngân sách Quốc hội (CBO) rằng thuế quan áp đặt theo quyền hạn khẩn cấp của Tổng thống sẽ giúp giảm khoảng 4 nghìn tỷ USD thâm hụt ngân sách Mỹ trong thập kỷ tới.
“Với Tổng thống, vụ kiện này đặt ra lựa chọn rõ ràng: có thuế quan, chúng ta là một quốc gia giàu có, còn nếu không có thuế quan, chúng ta trở nên nghèo hơn”, hồ sơ viết.
Vụ kiện trên có thể làm suy yếu cơ sở pháp lý cho “thuế quan đối ứng” của ông Trump cũng như các mức thuế liên quan đến fentanyl nhưng không ảnh hưởng tới các thuế theo ngành như ô tô và thép.
Theo một số quan chức và nhà ngoại giao, nếu Tòa án Tối cao phán quyết rằng ông Trump không có thẩm quyền áp thuế quan theo đạo luật khẩn cấp, chính quyền của ông sẽ tìm cách áp đặt thuế quan thông qua các cơ sở pháp lý khác.
“Tổng thống sẽ vẫn duy trì thuế quan, dù tòa phán quyết thế nào. Không phải ông ấy phớt lờ phán quyết của tòa mà là ông ấy còn nhiều cách khác để áp thuế quan”, bà Kathleen Claussen, giáo sư luật tại Đại học Georgetown và là một cựu quan chức thương mại Mỹ, nhận định.
-Hoài Thu
