Đổi mới cách tiếp cận trong phân loại đô thị, tăng tính chủ động cho địa phương

Hệ thống đô thị quốc gia được sắp xếp lại, rút gọn từ 6 loại xuống còn 4 loại gồm: đô thị đặc biệt, đô thị loại I, loại II và loại III. Việc rút gọn này không chỉ nhằm đơn giản hóa quản lý mà còn thể hiện rõ hơn vai trò, vị trí của từng đô thị trong hệ thống quốc gia và cấp tỉnh.

Chiều 24/12, tại phiên họp thứ 52, Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét tờ trình hai Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về tiêu chuẩn đơn vị hành chính và phân loại đô thị.

Theo Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh, dự thảo Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về phân loại đô thị được xây dựng trên cơ sở quán triệt chủ trương của Đảng, đặc biệt là Nghị quyết số 06 của Bộ Chính trị về phát triển đô thị bền vững và các kết luận mới của Trung ương liên quan đến sắp xếp đơn vị hành chính, tổ chức chính quyền địa phương hai cấp.

XÁC ĐỊNH ĐÔ THỊ TRÊN CƠ SỞ KHÔNG GIAN PHÁT TRIỂN

Về mặt pháp lý, dự thảo bảo đảm sự thống nhất với Luật Quy hoạch đô thị và nông thôn năm 2024 (sửa đổi năm 2025), Luật Tổ chức chính quyền địa phương và các Nghị quyết có liên quan của Quốc hội.

Điểm nhấn quan trọng của dự thảo là việc đổi mới cách tiếp cận trong phân loại đô thị. Thay vì gắn chặt đô thị với một đơn vị hành chính cụ thể như trước đây, dự thảo xác định đô thị trên cơ sở không gian phát triển, tính chất, chức năng, vai trò và vị trí trong hệ thống đô thị quốc gia, phản ánh đúng thực tiễn đô thị hóa lan tỏa, đa trung tâm và liên kết vùng ngày càng rõ nét.

Theo đó, hệ thống đô thị quốc gia được sắp xếp lại, rút gọn từ 6 loại xuống còn 4 loại gồm đô thị đặc biệt, đô thị loại I, loại II và loại III. Việc rút gọn này không chỉ nhằm đơn giản hóa quản lý mà còn thể hiện rõ hơn vai trò, vị trí của từng đô thị trong hệ thống quốc gia và cấp tỉnh. Trong đó, Thủ đô Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh tiếp tục được xác định là đô thị đặc biệt, còn các thành phố trực thuộc Trung ương được xếp là đô thị loại I.

Dự thảo cũng tinh gọn hệ thống tiêu chí, tiêu chuẩn phân loại đô thị, tập trung vào ba nhóm tiêu chí lớn: vai trò – vị trí – điều kiện phát triển kinh tế – xã hội; mức độ đô thị hóa; và trình độ phát triển hạ tầng, tổ chức không gian đô thị. Các yêu cầu mới về đô thị xanh, thông minh, thích ứng với biến đổi khí hậu và chuyển đổi số cũng được lồng ghép, nhằm bảo đảm tính cập nhật và phù hợp với xu thế phát triển hiện đại.

Đồng thời đẩy mạnh phân cấp, phân quyền trong quản lý đô thị. Theo dự thảo, Bộ Xây dựng thực hiện thẩm quyền công nhận đô thị loại I. Ủy ban nhân dân cấp tỉnh được giao công nhận đô thị loại II và loại III trong phạm vi địa phương. Cách tiếp cận này được kỳ vọng sẽ tăng tính chủ động cho địa phương, đồng thời giảm thủ tục hành chính, nâng cao hiệu quả quản trị đô thị.

HOÀN THIỆN TIÊU CHUẨN ĐƠN VỊ HÀNH CHÍNH PHÙ HỢP VỚI MÔ HÌNH CHÍNH QUYỀN HAI CẤP

Trình bày tờ trình dự thảo Nghị quyết về tiêu chuẩn của đơn vị hành chính, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Đỗ Thanh Bình cho biết dự thảo gồm 3 chương, 12 điều. Nội dung trọng tâm là xây dựng lại hệ thống tiêu chuẩn đối với các loại đơn vị hành chính, bảo đảm vừa kế thừa quy định hiện hành, vừa có điều chỉnh phù hợp với bối cảnh mới.

Đối với đơn vị hành chính nông thôn, dự thảo tiếp tục giữ các tiêu chuẩn về quy mô dân số và diện tích tự nhiên, đồng thời bổ sung tiêu chuẩn về định hướng phát triển kinh tế – xã hội theo hướng nông thôn hiện đại, văn minh và bền vững.

Đối với đơn vị hành chính đô thị, tiêu chuẩn đối với thành phố trực thuộc Trung ương được nâng lên rõ rệt, cả về quy mô dân số, diện tích tự nhiên và yêu cầu về vị trí, chức năng và trình độ phát triển hạ tầng đô thị. Tỷ lệ đô thị hóa tối thiểu được xác định từ 45% trở lên; tỷ lệ phường trên tổng số đơn vị hành chính cấp xã được điều chỉnh theo hướng linh hoạt hơn, phù hợp với thực tiễn sau sắp xếp.

Riêng đối với phường, dự thảo điều chỉnh về quy mô dân số, tăng gấp hai đến ba lần so với trước, trong khi vẫn giữ tiêu chuẩn diện tích tự nhiên tối thiểu. Dự thảo không quy định phường phải gắn với loại đô thị cụ thể, thể hiện rõ quan điểm “không giới hạn đô thị là một đơn vị hành chính”, phù hợp với định hướng chung của Trung ương.

Bên cạnh đó, dự thảo tiếp tục kế thừa quy định về yếu tố đặc thù đối với các đơn vị hành chính ở miền núi, biên giới, hải đảo, đô thị di sản, trung tâm du lịch quốc gia; đồng thời bổ sung quy định riêng đối với đặc khu, bảo đảm linh hoạt theo chủ trương của cấp có thẩm quyền trong từng giai đoạn.

Phát biểu kết luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định đề nghị Bộ Xây dựng, Bộ Nội vụ phối hợp với Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp hoàn chỉnh 2 Nghị quyết và xin ý kiến Ủy ban Thường vụ Quốc hội bằng văn bản, trình Chủ tịch Quốc hội ký ban hành trước ngày 31/12. Hai Nghị quyết sẽ có hiệu lực từ ngày 1/1/2026 để bảo đảm tính thống nhất.

Tại phiên họp, 100% Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội có mặt tán thành biểu quyết thông qua 2 nghị quyết trên.

-Như Nguyệt