Kinh tế tuần hoàn không chỉ là xu thế mà đã trở thành ưu tiên chiến lược của nhiều quốc gia, thể hiện rõ qua Thỏa thuận Xanh châu Âu và các kế hoạch hành động tại khu vực châu Á. Đối với doanh nghiệp, kinh tế tuần hoàn không chỉ là nghĩa vụ môi trường, mà còn là lợi thế cạnh tranh, giúp doanh nghiệp tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế và nâng cao khả năng chống chịu của chuỗi cung ứng...
Trong 2 ngày 20-21/11/2025, Viện Chiến lược, Chính sách Nông nghiệp và Môi trường- Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Viện Chính sách Kinh tế môi trường (Hội Kinh tế môi trường Việt Nam) phối hợp cùng Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc tại Việt Nam (UNDP Việt Nam) tổ chức chương trình tập huấn về kinh tế tuần hoàn dành cho doanh nghiệp và chính quyền địa phương.
Chương trình nhằm hỗ trợ xây dựng và phát triển hệ thống chính sách, công cụ quản lý, mô hình kinh doanh, công nghệ và lối sống tuần hoàn; đồng thời nhân rộng các mô hình thực tiễn về sản xuất và tiêu dùng bền vững, nâng cao hiệu quả sử dụng tài nguyên, giảm phát thải và bảo vệ môi trường, góp phần thúc đẩy quá trình chuyển đổi xanh tại Việt Nam.
Các doanh nghiệp được cập nhật những xu hướng và quy định mới nhất về kinh tế tuần hoàn, làm quen với các phương pháp tiếp cận tiêu chuẩn quốc tế, nắm bắt các công cụ đo lường - giám sát và xây dựng kế hoạch thực hiện kinh tế tuần hoàn tại địa phương.
LỢI THẾ CẠNH TRANH, NÂNG CAO KHẢ NĂNG CHỐNG CHỊU CỦA CHUỖI CUNG ỨNG
TS. Mai Thanh Dung, Phó Viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách Nông nghiệp và Môi trường khẳng định “kinh tế tuần hoàn đã được Đảng và Nhà nước đặc biệt quan tâm, đưa vào trong nhiều nghị quyết, chương trình quan trọng và gần đây nhất là Nghị quyết 222 của Chính phủ về kế hoạch hành động quốc gia. Không chỉ trên văn bản, kinh tế tuần hoàn đang lan tỏa mạnh mẽ vào thực tiễn đời sống, trở thành tiêu chí quan trọng trong đánh giá năng lực lãnh đạo và năng lực cạnh tranh của quốc gia”
Theo TS. Dung, nâng cao nhận thức là “chìa khóa đầu tiên” để mở ra chuỗi hoạt động triển khai kinh tế tuần hoàn ở doanh nghiệp và địa phương. Ông kỳ vọng chương trình sẽ mang lại nền tảng kiến thức vững chắc, giúp doanh nghiệp áp dụng mô hình tuần hoàn vào thực tiễn sản xuất.
Chia sẻ điều này, bà Hoàng Thị Diệu Linh, đại diện Chương trình Phát triển Liên Hợp quốc tại Việt Nam cho biết từ năm 2021, UNDP đã phối hợp triển khai chuỗi khóa đào tạo về kinh tế tuần hoàn tại Hà Nội, Huế và TP. Hồ Chí Minh, góp phần nâng cao năng lực cho nhiều doanh nghiệp trong việc tiếp cận mô hình sản xuất bền vững.
Hiện nay, các quốc gia trên thế giới đã xác định kinh tế tuần hoàn là mục tiêu phát triển. Theo bà Linh kinh tế tuần hoàn hiện không chỉ là xu thế mà đã trở thành ưu tiên chiến lược của nhiều quốc gia, thể hiện rõ qua Thỏa thuận Xanh của Liên minh châu Âu và hàng loạt kế hoạch hành động kinh tế tuần hoàn, sáng kiến triển khai ở các quốc gia châu Âu cũng như tại khu vực châu Á.
Tại Việt Nam, định hướng này đã được cụ thể hóa thông qua Đề án phát triển kinh tế tuần hoàn, Kế hoạch hành động quốc gia. Bên cạnh đó, trong Nghị định 08 hướng dẫn thi hành Luật Bảo vệ môi trường cũng đã quy định cơ chế trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất yêu cầu doanh nghiệp thu hồi và tái chế tối thiểu 22% bao bì từ năm 2025.
Mặc dù khung chính sách đã quy định cụ thể nhưng theo đại diện UNDP, các doanh nghiệp hiện còn đối mặt với nhiều khó khăn như thiếu hướng dẫn kỹ thuật, thiếu những quy định để vận hành, xin cấp phép triển khai mô hình kinh tế tuần hoàn… Bên cạnh đó là hạn chế khả năng tiếp cận công nghệ và tài chính xanh, khó khăn trong thiết kế sản phẩm tuần hoàn cũng như trong đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế…
Bà Linh nhấn mạnh, “người tiêu dùng đang ngày càng quan tâm đến tính bền vững và các yếu tố liên quan đến chuỗi cung ứng. Vì vậy, đối với doanh nghiệp, kinh tế tuần hoàn không chỉ là trách nhiệm môi trường, mà còn là lợi thế cạnh tranh và nâng cao khả năng chống chịu”.
“Kinh tế tuần hoàn không chỉ là yêu cầu về môi trường mà còn là cơ hội giúp các doanh nghiệp phát triển, tối ưu sử dụng tài nguyên thiên nhiên, giảm phụ thuộc vào các nguồn nguyên liệu nguyên sinh, tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế, mở rộng thị trường xuất khẩu, tăng khả năng thích ứng và phục hồi của chuỗi cung ứng”, đại diện UNDP Việt Nam nói.
ĐỘNG LỰC THÚC ĐẨY HÀNH ĐỘNG CHUYỂN ĐỔI PHÁT TRIỂN KINH TẾ TUẦN HOÀN
Chia sẻ điều này tại hội thảo, PGS.TS Nguyễn Thế Chinh, Viện trưởng Viện Chính sách Kinh tế Môi trường đưa ra quan điểm về sinh lời từ kinh tế tuần hoàn và cho rằng doanh nghiệp bỏ vốn đầu tư phải mang lại lợi ích sinh lời bền vững.
Theo ông, mô hình kinh tế tuyến tính truyền thống sử dụng tài nguyên đầu vào và thải bỏ hoàn toàn chất thải ra môi trường, trong khi kinh tế tuần hoàn hướng tới tái sử dụng, tái chế tối đa chất thải sau sản xuất và tiêu dùng.
Ví dụ, trong lĩnh vực tái chế và tái sử dụng, các doanh nghiệp thép luôn cần nguồn nguyên liệu đầu vào. Nếu sử dụng nguyên liệu tinh chế từ khai thác khoáng sản, chi phí sẽ cao hơn nhiều so với việc dùng sắt vụn tái chế. Chính sự chênh lệch này tạo nên thị trường thu gom phế liệu và trở thành động lực thúc đẩy mô hình kinh tế tuần hoàn.
Do đó, Viện trưởng Viện Chính sách Kinh tế môi trường, cho rằng trong quản lý doanh nghiệp, chúng ta cần nhìn nhận vấn đề từ chính góc độ động lực thị trường này.
Hoặc như trong chăn nuôi và thủy sản, nhiều phụ phẩm tưởng như bỏ đi hoàn toàn có thể trở thành nguồn nguyên liệu đầu vào cho các quy trình sản xuất khác.
Kinh tế tuần hoàn đang trở thành xu hướng chủ đạo tại nhiều quốc gia như Đức, Nhật Bản, Canada, Hàn Quốc hay Trung Quốc. Đây cũng là yêu cầu tất yếu đối với Việt Nam trong mục tiêu phát triển nhanh, bền vững và rút ngắn khoảng cách với thế giới.
Theo PGS.TS Nguyễn Thế Chinh, Việt Nam có nhiều thuận lợi để thúc đẩy kinh tế tuần hoàn, bao gồm hệ thống chủ trương, chính sách rõ ràng; sự đồng thuận của doanh nghiệp và xã hội; sự xuất hiện ngày càng nhiều mô hình tuần hoàn hiệu quả trong khu vực tư nhân; cùng xu thế chuyển đổi xanh toàn cầu.
Những năm gần đây, hệ thống chủ trương và chính sách của Đảng, Nhà nước liên tục được hoàn thiện, tạo nền tảng quan trọng để triển khai mô hình này. Cùng với đó, các cơ chế hỗ trợ như tín dụng xanh, trái phiếu xanh và khuyến khích đầu tư tư nhân đang mở ra nguồn lực mới, tạo động lực để doanh nghiệp mạnh dạn chuyển đổi sang mô hình tuần hoàn.
Việt Nam bắt đầu hình thành các cơ chế hỗ trợ như tín dụng xanh, trái phiếu xanh, thúc đẩy đầu tư tư nhân và chính sách để khuyến khích doanh nghiệp tham gia mô hình tuần hoàn.
Kinh tế tuần hoàn cũng đã được tích hợp vào chiến lược phát triển kinh tế- xã hội, quy hoạch quốc gia, quy hoạch vùng và các chiến lược ngành. Ở cấp trung gian, nhiều khu và cụm công nghiệp bắt đầu chuyển đổi theo hướng sinh thái… Các doanh nghiệp ngày càng quan tâm phân tích dòng nguyên liệu, đánh giá mức độ tuần hoàn và xây dựng lộ trình chuyển đổi dựa trên ba trụ cột: đổi mới sáng tạo, công nghệ và tài chính.
Có thể thấy, động lực chuyển đổi phát triển kinh tế tuần hoàn đang ngày càng mạnh mẽ hơn. Cùng với nhu cầu sản xuất, tiêu dùng bền vững, các chính sách về tín dụng xanh, trái phiếu xanh, thị trường carbon; yêu cầu xuất khẩu theo cơ chế CBAM; dòng vốn và công nghệ từ nước ngoài; lợi thế chi phí của tái chế so với nguyên liệu sơ cấp; cùng các ưu đãi về đất đai, thuế và áp lực xã hội về xử lý chất thải…đang tạo lực đẩy để Việt Nam tăng tốc trên con đường phát triển kinh tế tuần hoàn.
Theo chuyên gia, việc áp dụng kinh tế tuần hoàn đòi hỏi phải nhận thức rõ bối cảnh trong nước và quốc tế, hiểu thực trạng triển khai, xác định đúng thuận lợi - khó khăn và quan trọng nhất là tạo ra động lực nội tại để thúc đẩy chuyển đổi.
Nhấn mạnh một trong các hoạt động cần ưu tiên để thúc đẩy hành động thời gian tới, TS. Lại Văn Mạnh, Trưởng Ban Kinh tế Tài nguyên Môi trường, Viện Chiến lược Chính sách Nông nghiệp và Môi trường cho rằng cần sự phối hợp UBND cấp tỉnh xây dựng, ban hành, trình cấp có thẩm quyền ban hành các chính sách, khung hướng dẫn kế hoạch hành động thực hiện kinh tế tuần hoàn của các ngành, lĩnh vực, địa phương.
Cùng với đó xây dựng, ban hành khung hướng dẫn áp dụng, đánh giá thực hiện kinh tế tuần hoàn. Phối hợp tổ chức các chương trình đào tạo, tập huấn, nâng cao năng lực cho cán bộ quản lý và doanh nghiệp về xây dựng mô hình, đánh giá hiệu quả kinh tế tuần hoàn. Đặc biệt cần xây dựng bộ tiêu chí, chỉ số giám sát, đánh giá kết quả thực hiện kinh tế tuần hoàn ở cấp quốc gia, ngành và địa phương.
-Tùng Dương
