Tình trạng các tập đoàn lớn tham gia cạnh tranh cả những gói thầu quy mô nhỏ (vài trăm triệu đồng) vẫn diễn ra phổ biến, do đó cần quy định tỷ lệ % ngân sách nhất định trong các dự án chuyển đổi số bắt buộc phải dành cho doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME)...
Ngày 21/11, tại trụ sở các cơ quan của Quốc hội, Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường tổ chức Hội thảo lấy ý kiến góp ý cho dự thảo Luật Chuyển đổi số. Phó Chủ nhiệm Ủy ban Nguyễn Phương Tuấn chủ trì Hội thảo.
Về sự cần thiết ban hành Luật Chuyển đổi số, Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Vũ Hải Quân cho biết, việc xây dựng Luật Chuyển đổi số là cần thiết nhằm hoàn thiện hệ thống pháp luật về chuyển đổi số quốc gia, tạo hệ thống pháp lý liên ngành về chuyển đổi số trong ngành, lĩnh vực. Luật điều chỉnh mối quan hệ giữa các chủ thể tham gia các hoạt động trên môi trường số; thúc đẩy quá trình chuyển đổi số toàn diện; tăng cường hợp tác quốc tế và hội nhập.
Dự án Luật Chuyển đổi số gồm 8 chương, 79 điều, quy định về chuyển đổi số, bao gồm: hạ tầng cho chuyển đổi số; Chính phủ số và chuyển đổi số hoạt động các cơ quan thuộc hệ thống chính trị; kinh tế số; xã hội số và các biện pháp bảo đảm chuyển đổi số. Luật này áp dụng đối với cơ quan, tổ chức, cá nhân Việt Nam, tổ chức, cá nhân nước ngoài trực tiếp tham gia hoặc có hoạt động liên quan đến chuyển đổi số tại Việt Nam.
Sự cần thiết ban hành Luật Chuyển đổi số, theo các đại biểu, đây là bước đi thể chế hóa Nghị quyết 57-NQ/TW năm 2024 và Nghị quyết số 22-NQ/TW năm 2025 của Bộ Chính trị, đáp ứng yêu cầu cấp bách trong tiến trình xây dựng Chính phủ số, kinh tế số và xã hội số.
Nhiều đại biểu đồng thời kiến nghị hoàn thiện nội dung, khắc phục sự chồng chéo và bổ sung cơ chế thực thi phù hợp với thực tiễn. Ngoài ra, các đại biểu cũng đóng góp ý kiến vào những nội dung liên quan đến tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong ứng dụng công nghệ vào chuyển đổi số; bố trí và quản lý ngân sách tài chính cho chuyển đổi số...
Ông Tăng Lý Quang Huy, Phó Trưởng phòng chính sách, Cục Quản lý đấu thầu (Bộ Tài chính), cho biết việc thúc đẩy nghiên cứu và phát triển sản phẩm, dịch vụ công nghệ số, phát triển cơ sở nghiên cứu và phát triển công nghệ số cho chuyển đổi số thực hiện theo quy định của pháp luật về công nghiệp công nghệ số.
Các cơ quan Nhà nước, doanh nghiệp Nhà nước ưu tiên thuê, mua sắm các sản phẩm, dịch vụ công nghệ số do Việt Nam sản xuất, làm chủ công nghệ trong các dự án đầu tư sử dụng ngân sách Nhà nước, trừ trường hợp các gói thầu thuộc phạm vi điều chỉnh của điều ước quốc tế về mua sắm của Chính phủ mà Việt Nam là thành viên.
Việc ưu đãi thuê, mua sắm sản phẩm, dịch vụ công nghệ số sử dụng vốn ngân sách Nhà nước thực hiện theo quy định của pháp luật về đấu thầu, công nghiệp công nghệ số.
Ông Tăng Lý Quang Huy cho rằng, Điều 43 khoản 2 quy định hai khái niệm ưu đãi, ưu tiên. Tuy nhiên, theo quy định của pháp luật về đấu thầu thì chỉ có quy định về ưu đãi mà không có quy định về ưu tiên, do vậy cần quy định rõ việc ưu tiên khác biệt gì so với ưu đãi để thuận tiện áp dụng.
Góp ý kiến vào lựa chọn nhà thầu và thúc đẩy thị trường công nghệ, ông Nguyễn Tử Quảng, Chủ tịch Hội đồng quản trị, Tổng giám đốc BKAV cho biết, hiện nay, công tác đấu thầu công nghệ thông tin còn nhiều bất cập. Việc lựa chọn nhà thầu thường dựa trên các mối quan hệ khép kín thay vì năng lực thực tế.
“Tình trạng hợp thức hóa quy trình, thiếu tính cạnh tranh thực chất dẫn đến việc ngân sách bỏ ra nhưng chưa chắc đã nhận được sản phẩm tối ưu nhất”, ông Quảng bày tỏ, đồng thời cho rằng cần đưa ra quy định về tiêu chuẩn, quy chuẩn rõ ràng để đánh giá một cách định lượng. Bên cạnh đó, ưu tiên áp dụng phương thức đấu thầu "Một giai đoạn, hai túi hồ sơ". Cần đánh giá đạt yêu cầu về kỹ thuật - chất lượng trước, sau đó mới xem xét đến giá. Tránh tình trạng "giá rẻ nhưng công nghệ lạc hậu".
Ông Nguyễn Tử Quảng cũng đề xuất cơ chế thành lập Hội đồng chấm thầu ngẫu nhiên (được công bố sát thời điểm mở thầu) để đảm bảo tính khách quan, ngăn chặn triệt để việc thông đồng giữa chủ đầu tư và nhà thầu.
Đối với việc hỗ trợ thực chất cho doanh nghiệp vừa và nhỏ, ông Nguyễn Tử Quảng nhận định, mặc dù chiếm tỷ trọng lớn về số lượng nhưng các doanh nghiệp vừa và nhỏ hiện đang ở thế yếu trong hoạt động đấu thầu công nghệ. Nguyên nhân chính là sự thiếu hụt các công cụ điều tiết và bảo vệ thị trường hiệu quả như mô hình của các quốc gia phát triển (Mỹ, Trung Quốc, Hàn Quốc).
Các quy định ưu tiên cho doanh nghiệp vừa và nhỏ trong văn bản luật hiện hành chưa phát huy hiệu quả thực tế; tình trạng các tập đoàn lớn tham gia cạnh tranh cả những gói thầu quy mô nhỏ (vài trăm triệu đồng) vẫn diễn ra phổ biến.
Để giải quyết bất cập trên, ông Nguyễn Tử Quảng kiến nghị quy định "hạn mức cứng" (tỷ lệ % ngân sách nhất định) trong các dự án chuyển đổi số bắt buộc phải dành cho doanh nghiệp vừa và nhỏ. Bên cạnh đó, có cơ chế giám sát để ngăn chặn việc các doanh nghiệp lớn lách luật để tranh giành thị phần của khối doanh nghiệp vừa và nhỏ.
Liên quan đến quy định tài chính, ngân sách Nhà nước cho chuyển đổi số, đại biểu Nguyễn Tuấn Thịnh, Đoàn ĐBQH Tp. Hà Nội cho rằng, việc phân bổ ngân sách nên có sự rà soát một cách kỹ lưỡng. Những nhiệm vụ huy động tài chính từ thực hiện công tác xã hội hóa thì cần quy định rõ ở trong dự án Luật Chuyển đổi số.
Ngoài ra, việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ về chuyển đổi số nên giao Bộ Khoa học và Công nghệ có hướng dẫn cụ thể để các cơ quan, đơn vị dễ dàng thực hiện hơn, tránh sự trùng lặp giữa các Bộ ngành, đơn vị liên quan khác.
-Nam Anh
