Tàu viên đạn Whoosh của Indonesia - dự án trị giá 7,3 tỷ USD có sự hậu thuẫn của Trung Quốc - đang đối mặt với những thách thức tài chính nghiêm trọng...
Chỉ sau hai năm kể từ khi bắt đầu hoạt động thương mại, dự án này đã trở thành gánh nặng nợ nần đối với Indonesia khiến họ phải đàm phán lại các điều khoản nợ với Trung Quốc, theo tờ báo Financial Times.
Whoosh nằm trong Sáng kiến Vành đai và Con đường của Trung Quốc, đồng thời cũng là một phần trong chiến lược phát triển hạ tầng của cựu Tổng thống Indonesia Joko Widodo. Dự án này được phát triển bởi các công ty nhà nước của Indonesia và Trung Quốc, với 3/4 kinh phí được tài trợ bằng các khoản vay từ Trung Quốc. Tuy nhiên, chỉ sau hai năm vận hành, các cổ đông đã gặp khó khăn trong việc tạo ra lợi nhuận và trả nợ.
Thực tế khó khăn của dự án tàu viên đạn này có thể gây áp lực lớn lên tình hình tài chính của Jakarta, vốn đã chịu nhiều sức ép từ các kế hoạch chi tiêu của Tổng thống Prabowo Subianto. Bộ trưởng Đầu tư Rosan Roeslani đã nhấn mạnh rằng Jakarta đang tìm kiếm một cuộc tái cơ cấu nợ toàn diện để ngăn chặn nguy cơ vỡ nợ trong tương lai.
Bộ trưởng Bộ Tài chính Indonesia Purbaya Yudhi Sadewa đã loại trừ khả năng sử dụng quỹ nhà nước để cứu dự án. Quỹ đầu tư quốc gia mới thành lập Danantara - đơn vị quản lý tất cả các doanh nghiệp nhà nước của Indonesia - đã cho biết họ đang đàm phán với Trung Quốc để tìm giải pháp. Các nội dung chủ yếu đang được đàm phán bao gồm thời hạn vay, lãi suất và loại tiền tệ. Ông Dony Oskaria, giám đốc điều hành của Danantara, cho biết các bên có thể đạt một thỏa thuận trong năm nay.
Cả Indonesia và Trung Quốc đều đặt cược lớn vào dự án Whoosh. Đối với Trung Quốc, đây là một trong những dự án tiêu biểu trong Sáng kiến Vành đai và Con đường, còn cựu Tổng thống Widodo khi còn cầm quyền đã dự án coi đường sắt cao tốc này là một phần trong chiến lược phát triển hạ tầng rộng lớn của Indonesia. Trung Quốc là một trong những nhà đầu tư nước ngoài hàng đầu của Indonesia và sự hỗ trợ của Bắc Kinh là rất quan trọng để đạt được các mục tiêu tăng trưởng đầy tham vọng của đương kim Tổng thống Prabowo.
Tuy nhiên, tuyến đường sắt dài 145 km kết nối thủ đô Jakarta với thành phố đông dân thứ ba của Indonesia là Bandung trong 45 phút di chuyển lại không được ưa chuộng. Nguyên nhân là các nhà ga của tuyến đường sắt cao tốc này nằm xa trung tâm thành phố và giá vé đắt đỏ: vé một chiều rẻ nhất là 250.000 rupiah (15 USD), gấp hơn 5 lần giá vé tàu chậm. Lưu lượng hành khách chỉ đạt khoảng 1/3 so với dự báo, theo lời nghị sĩ Darmadi Durianto trong một phiên họp Quốc hội vào tháng 8/2025.
Phía liên danh Indonesia sở hữu 60% dự án Whoosh đã báo cáo lỗ gần 4,2 nghìn tỷ rupiah (253 triệu USD) vào năm ngoái và lỗ thêm 1,6 nghìn tỷ rupiah trong nửa đầu năm 2025. Các doanh nghiệp nhà nước Trung Quốc sở hữu 40% còn lại của dự án. Trong một phiên họp Quốc hội, ông Bobby Rasyidin, CEO của Kereta Api Indonesia, một công ty vận hành đường sắt của Indonesia và cổ đông lớn nhất trong liên danh, đã gọi dự án này là "quả bom hẹn giờ".
Ngay từ đầu, nhiều người đã đặt câu hỏi về sự cần thiết của một tuyến đường sắt cao tốc giữa hai thành phố gần nhau như vậy, theo ông Eko Listiyanto, Phó giám đốc Viện Phát triển Kinh tế và Tài chính ở Jakarta.
Việc lựa chọn Trung Quốc làm nhà đầu tư thay vì Nhật Bản - nước đã đề nghị lãi suất 0,1% đổi lại bảo lãnh nhà nước - cũng đã gây ra nhiều tranh cãi. Indonesia cho biết họ đã chọn đề nghị của Trung Quốc, với lãi suất 2%, vì không yêu cầu bảo lãnh nhà nước. Nhưng khi chi phí dự án tăng vọt, ông Widodo đã cho phép liên danh Indonesia tiếp cận ngân quỹ và sự bảo lãnh của nhà nước.
Không ít dự án khác trong Sáng kiến Vành đai và Con đường trên toàn thế giới cũng đã phải tái cơ cấu trong những năm gần đây, dẫn tới việc Bắc Kinh xóa nợ hoặc bơm hàng tỷ USD vốn cứu trợ. Trong trường hợp của Indonesia, kịch bản có khả năng cao nhất là Trung Quốc sẽ cho phép tạm dừng trả nợ trong một thời gian, theo CEO Brad Parks của AidData, một tổ chức nghiên cứu tại Đại học William Mary ở Virginia, Mỹ.
Theo bà Trissia Wijaya, một nghiên cứu viên tại Đại học Melbourne, trong trường hợp xấu nhất, nếu Indonesia không thể đáp ứng các khoản thanh toán, Trung Quốc có thể tiếp quản dự án và để các công ty Indonesia làm nhà điều hành. Tuy nhiên, "với tình trạng hiện tại của nền kinh tế Trung Quốc gặp khó khăn, tôi không nghĩ họ sẽ dễ dàng tiếp quản dự án này", bà nói.
-An Huy
