Việc dự phòng đột quỵ tốt nhất là cảnh giác với các yếu tố nguy cơ từ sớm. Nếu không kiểm soát hiệu quả, đột quỵ có thể xảy ra bất thình lình, khi đang chơi thể thao, tham gia giao thông, hay vào buổi sáng khi chuẩn bị đi làm…
Chiều 2/11, cộng đồng khởi nghiệp và những người yêu ẩm thực Quảng Trị bàng hoàng trước thông tin anh Nguyễn Đức Nhật Thuận (sinh năm 1991), người sáng lập thương hiệu thực phẩm Cà Mèn, qua đời do đột quỵ tại nhà riêng ở TP.HCM.
Thông tin được xác nhận trên fanpage chính thức của Cà Mèn. Dưới bài đăng, hàng nghìn bình luận tiếc thương, bàng hoàng trước sự ra đi đột ngột của một người trẻ đầy tâm huyết với ẩm thực Việt.
Sự việc một lần nữa gióng lên hồi chuông cảnh báo: đột quỵ không chỉ xảy đến với người già. Tại Lễ phát động Chương trình Quốc gia Phòng chống và Quản lý Đột quỵ năm 2025, ThS.DS Nguyễn Hữu Tú, Phó Chủ tịch Thường trực kiêm Tổng Thư ký Hội Thầy thuốc trẻ Việt Nam, cho biết, đột quỵ đang có xu hướng trẻ hóa, nhiều trường hợp xảy ra ở người dưới 35 tuổi.
Mới đây, trong lúc tham gia một hoạt động ngoại khóa cuối tuần tại trường đại học ở Hà Nội, một nữ sinh 18 tuổi bất ngờ ngã quỵ trước sự hoảng hốt của bạn bè. Nữ sinh được đưa đi cấp cứu tại Bệnh viện Hà Đông, sau đó chuyển tiếp lên Bệnh viện Bạch Mai trong tình trạng hôn mê. Kết quả chụp chiếu cho thấy bệnh nhân bị chảy máu não do vỡ dị dạng mạch máu bẩm sinh, một dạng đột quỵ não ở người trẻ.
Đến sáng 3/11, sau một tuần điều trị tích cực tại Trung tâm Đột quỵ (Bệnh viện Bạch Mai), nữ sinh đã tỉnh táo, nói chuyện được, có thể cử động chân tay, tuy nhiên vẫn chưa thể tự đi lại bình thường. Bệnh nhân sẽ tiếp tục tập phục hồi chức năng trong thời gian tới.
Bác sĩ Nguyễn Tiến Dũng, Phó Giám đốc Trung tâm Đột quỵ, cho biết thời tiết chuyển lạnh khiến số bệnh nhân đột quỵ gia tăng. Đáng chú ý, thời tiết lạnh không chỉ gây co thắt mạch máu làm tăng huyết áp, mà còn làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông, dẫn đến đột quỵ do xuất huyết não và nhồi máu não.
"Ở người trẻ, đột quỵ thường bắt nguồn từ dị dạng mạch máu não bẩm sinh, cùng lối sống thiếu khoa học như thức khuya, căng thẳng kéo dài và ít vận động," bác sĩ Dũng cảnh báo.
Cũng trong sáng 3/11, Trung tâm Đột quỵ, Bệnh viện Bạch Mai, tiếp nhận một bệnh nhân nam 57 tuổi ở Hà Nội trong tình trạng lơ mơ, liệt nửa người, dù trước đó hoàn toàn khỏe mạnh. Theo người nhà, ông đột ngột mệt và yếu liệt sau khi tập thể dục buổi sáng. Bác sĩ chẩn đoán ông bị đột quỵ nhồi máu não nhưng may mắn được đưa đến cấp cứu trong "giờ vàng" nên việc điều trị bằng thuốc tiêu sợi huyết cho kết quả khả quan.
Tại Trung tâm Đột quỵ, số bệnh nhân nhập viện những ngày gần đây tăng đáng kể. PGS.TS Mai Duy Tôn, Giám đốc Trung tâm, cho biết nơi đây tiếp nhận 50 - 55 bệnh nhân mỗi ngày. Một tuần gần đây, số ca tăng 10%, cao điểm 60 trường hợp nhập viện trong ngày. Ông Tôn nhấn mạnh, nguy cơ đột quỵ có thể tăng đến 80% khi nhiệt độ giảm sâu hoặc thay đổi đột ngột.
Một trường hợp điển hình khác: một bệnh nhân nam ở Hà Nội, nửa đêm bỗng hoa mắt, chóng mặt, nói khó sau chầu bia. Khi vào viện, ông vẫn tỉnh táo, vận động bình thường. Nhưng chỉ một giờ sau, ông đột ngột sụp mí, méo miệng, yếu liệt nửa người, nói ngọng. ThS.BS Nguyễn Văn Thuyên, bác sĩ điều trị ở Khoa Hồi sức cấp cứu Bệnh viện Thanh Nhàn, nhận ra đây là dấu hiệu của đột quỵ thân nền cấp, một thể cực kỳ nguy hiểm.
Kết quả chụp mạch xác định tắc hoàn toàn động mạch thân nền – “trục chính” đưa máu lên vùng thân não, nơi điều khiển hô hấp và tim mạch. “Cục máu đông nằm ở vị trí rất sâu, mạch nhỏ và ngoằn ngoèo. Mọi thao tác phải tuyệt đối chính xác, chỉ lệch vài milimet là có thể gây tổn thương thân não”, ThS.BS Nguyễn Duy Thịnh, Trưởng Đơn nguyên can thiệp mạch, chia sẻ.
Sau khoảng 15 phút, êkip đã hút ra 3 cục máu đông lớn, tái thông hoàn toàn dòng máu lên não. Bệnh nhân được rút ống thở sau 24 giờ, tỉnh táo, vận động bình thường và chỉ còn khó phát âm nhẹ. Theo các bác sỹ, bệnh nhân này có tiền sử tăng huyết áp, có uống bia trước khi ra ngoài gặp lạnh. Chính sự cộng hưởng đó khiến cục máu đông hình thành, gây tắc thân nền trong tích tắc.
Tương tự, tại một số cơ sở y tế khác như Bệnh viện 108, Bệnh viện Đại học Y... cũng ghi nhận số ca nhập viện vì các bệnh liên quan mùa lạnh như đột quỵ, huyết áp, hô hấp... tăng. Bệnh viện Đa khoa Xanh Pôn đã tiếp nhận 7 ca đột quỵ từ cuối tháng 10 đến nay, trong đó có tới 4 ca xuất huyết não. Như vậy, có thể thấy trong giai đoạn chuyển mùa nguy cơ đột quỵ não gia tăng rất cao.
Theo TS. BS Nguyễn Thị Bảo Liên, Trưởng Khoa Hồi sức tích cực và chống độc, Bệnh viện Đa khoa Xanh Pôn, việc chủ động phòng ngừa và nhận biết sớm dấu hiệu đột quỵ mùa lạnh có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe và tính mạng người bệnh.
Các nghiên cứu quốc tế cũng chỉ ra mối liên hệ chặt chẽ giữa thời tiết và đột quỵ. Một nghiên cứu tại Đức cho thấy, nhiệt độ giảm 2,9 độ C trong 24 giờ làm nguy cơ đột quỵ não tăng 11%. Chuyên gia nhận định, thói quen ít vận động, căng thẳng và chế độ ăn uống không lành mạnh trong mùa lạnh cũng là những yếu tố cộng hưởng.
Phát biểu tại Lễ phát động Chương trình Quốc gia Phòng chống và Quản lý Đột quỵ năm 2025 ngày 29/10 vừa qua, Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn nhấn mạnh đột quỵ hiện là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong và tàn tật tại Việt Nam, với gần 200.000 ca mắc mới và khoảng 170.000 ca tử vong mỗi năm – tỷ lệ cao hơn so với nhiều quốc gia trong khu vực.
Thứ trưởng cho rằng, việc triển khai chương trình quốc gia là bước đi cụ thể trong hiện thực hóa mục tiêu chuyển từ y tế chữa bệnh sang y tế dự phòng, hướng tới một nền y tế thông minh, nhân văn, lấy người dân làm trung tâm.
Điểm nhấn của chương trình năm nay là ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong phân tích dữ liệu sàng lọc, giúp xác định nhóm nguy cơ cao, đưa ra khuyến nghị cá nhân hóa và xây dựng bản đồ nguy cơ đột quỵ trong cộng đồng. Theo Ban tổ chức, công nghệ - đặc biệt là AI - sẽ là công cụ quan trọng giúp bác sĩ phát hiện sớm nguy cơ và người bệnh chủ động phòng ngừa. Song công nghệ cũng phải đi đôi với “trái tim và trách nhiệm của người thầy thuốc”, để mọi tiến bộ y học đều phục vụ lợi ích cộng đồng.
-Hoài Phương
