Kinh tế số là cơ hội lịch sử để khu vực kinh tế tư nhân bứt phá trong giai đoạn tới. Tuy nhiên, cần giải bài toán: chưa có chiến lược chuyển đổi số; thiếu nhân lực số; thể chế về dữ liệu, giao dịch điện tử, thuế xuyên biên giới còn bất cập; hạn chế tiếp cận vốn cho đổi mới sáng tạo của khu vực doanh nghiệp...
Tại Diễn đàn “Phát triển kinh tế số: Cơ hội và thách thức trong kỷ nguyên mới” ngày 21/11/2025, ông Nguyễn Phú Tiến, Phó Vụ trưởng Vụ Kinh tế – Xã hội số (Bộ Khoa học và Công nghệ), đã chia sẻ bức tranh phát triển kinh tế số Việt Nam hiện nay.
TỐC ĐỘ PHÁT TRIỂN KINH TẾ SỐ NHANH NHƯNG DOANH NGHIỆP VẪN TRÌ TRỆ TRIỂN KHAI SỐ HÓA
Theo ông Tiến, Việt Nam là quốc gia có tốc độ phát triển kinh tế số nhanh nhất Đông Nam Á trong 3 năm liên tiếp. Theo ước tính của Bộ Khoa học và Công nghệ, tốc độ phát triển kinh tế số khoảng 20%/năm, cao gấp 3 lần tốc độ tăng trưởng GDP, cho thấy vai trò của kinh tế số như một công cụ bình ổn và nâng cao sức chống chịu của nền kinh tế trước bối cảnh suy thoái toàn cầu.
Tốc độ Internet di động của Việt Nam tiếp tục duy trì trong nhóm 20 quốc gia dẫn đầu thế giới, xếp hạng 13/139 quốc gia, tốc độ tải xuống đạt khoảng 160 Mbps. Mạng 5G tiếp tục được đẩy mạnh triển khai trên toàn quốc, dự kiến đến hết năm 2025 đạt khoảng 70 nghìn trạm 5G, tương đương khoảng 60% số trạm 4G, phủ sóng khoảng 90% dân số.
Tốc độ Internet cố định của Việt Nam đứng thứ 11 thế giới, tăng 21 bậc so với cùng kỳ năm 2024. Tính đến cuối năm 2024, Việt Nam có 45 trung tâm dữ liệu (IDC), trong đó 32 IDC cung cấp dịch vụ thương mại và 13 IDC phục vụ nội bộ.
Nhân lực số là yếu tố then chốt để thúc đẩy kinh tế số. Việt Nam hiện có khoảng 170 trường đại học và hơn 500 cơ sở dạy nghề đào tạo công nghệ thông tin và các lĩnh vực liên quan, với hơn 80 nghìn sinh viên tốt nghiệp mỗi năm.
Công nghiệp công nghệ số Việt Nam duy trì tốc độ tăng trưởng cao, là nền tảng cho sự phát triển của kinh tế số. Việt Nam hiện có khoảng 80.000 doanh nghiệp công nghệ số, doanh thu tháng 10/2025 đạt khoảng 20 tỷ USD, tăng 50% so cùng kỳ 2024. Các doanh nghiệp này đang tạo ra các sản phẩm phần cứng, nền tảng số, dịch vụ số phục vụ chuyển đổi số quốc gia, kinh tế số và mở rộng thị trường quốc tế.
Việt Nam đang chuyển mình mạnh mẽ từ mô hình gia công, lắp ráp sang thiết kế, làm chủ công nghệ và sản xuất các sản phẩm "Make in Vietnam". Sự chuyển dịch này là yếu tố then chốt để nâng cao giá trị gia tăng và khả năng cạnh tranh quốc gia.
Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu đạt được, ông Phạm Minh Quang, Tổng Giám đốc Công ty TNHH Thương mại và Đầu tư DOLPHIN, cho rằng thách thức đối với doanh nghiệp tư nhân trong thời đại kinh tế số là rất lớn.
Nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ còn thiếu nguồn lực để đầu tư hạ tầng công nghệ thông tin, hệ thống quản trị, bảo mật hay đào tạo nhân lực. Mặc dù, lực lượng lao động trẻ nhiều, nhưng kỹ năng số chuyên sâu, như phân tích dữ liệu, an ninh mạng, vận hành công nghệ số vẫn còn thiếu.
Theo tinh thần của Chiến lược dữ liệu quốc gia 2024–2030, dữ liệu quý như tài sản quốc gia. Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp tư nhân chưa có hệ thống bảo mật, dễ bị tấn công mạng, mất dữ liệu, gián đoạn kinh doanh.
Các tập đoàn công nghệ lớn nước ngoài có lợi thế về công nghệ, dữ liệu và vốn, khiến doanh nghiệp trong nước dễ bị lép vế nếu không kịp đổi mới. Không ít doanh nghiệp vẫn coi công nghệ là chi phí thay vì là khoản đầu tư dài hạn, dẫn đến trì trệ trong việc triển khai số hóa.
TS Tô Hoài Nam, Phó Chủ tịch Thường trực – Tổng Thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam, cho rằng các khó khăn chính trong phát triển kinh tế số hiện nay là hơn 80% doanh nghiệp nhỏ và vừa chưa có chiến lược chuyển đổi số; thiếu nhân lực số; thể chế về dữ liệu, giao dịch điện tử, thuế xuyên biên giới còn bất cập; hạn chế tiếp cận vốn cho đổi mới sáng tạo.
GIẢI “ĐIỂM NGHẼN HÀNH LANG PHÁP LÝ”
Để doanh nghiệp tư nhân phát triển mạnh trong nền kinh tế số, ông Quang kiến nghị Nhà nước cần tiếp tục hoàn thiện hành lang pháp lý, đặc biệt về dữ liệu, an ninh mạng, thương mại số.
Tăng hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa trong chuyển đổi số: tư vấn, đào tạo, ưu đãi tài chính, nền tảng dùng chung, dữ liệu chi phí đầu vào đầu ra cho doanh nghiệp. Đẩy mạnh hạ tầng số quốc gia (5G/6G, cloud, định danh điện tử, dữ liệu mở).
Còn với doanh nghiệp tư nhân, cần xác định chuyển đổi số là chiến lược dài hạn, không phải hoạt động nhất thời. Tập trung số hóa quy trình, quản trị, tài chính – kế toán, chăm sóc khách hàng. Đầu tư vào dữ liệu: thu thập, quản trị, phân tích dữ liệu tạo ra giá trị. Hợp tác với doanh nghiệp công nghệ, tham gia các nền tảng đổi mới sáng tạo. Đẩy mạnh đào tạo kỹ năng số cho nhân viên và lãnh đạo…
Muốn tiến trình chuyển đổi số quốc gia đạt hiệu quả cao hơn, bà Nguyễn Thị Minh Khuê, Phó Chủ tịch Hội đồng quản trị, Công ty Cổ phần Công nghệ Sapo, nhấn mạnh cần có sự phối hợp đồng bộ giữa Nhà nước, doanh nghiệp công nghệ, các tổ chức trung gian và cộng đồng doanh nhân.
Bà Khuê kiến nghị cần tiếp tục hoàn thiện hành lang pháp lý về chuyển đổi số trong lĩnh vực thương mại và bán lẻ. Các quy định liên quan đến hóa đơn điện tử, chuẩn hóa dữ liệu kế toán, quản trị thuế, vận hành thương mại điện tử và bảo vệ dữ liệu cần có hướng dẫn chi tiết, rõ ràng và dễ thực thi đối với hộ kinh doanh - nhóm đối tượng đặc thù, đa dạng, có mức độ tiếp cận công nghệ không đồng nhất.
Mặt khác, cần đẩy mạnh hơn nữa mô hình hợp tác công - tư trong các chương trình hỗ trợ chuyển đổi số diện rộng. Kinh nghiệm thực tiễn cho thấy khi cơ quan quản lý, doanh nghiệp công nghệ, ngân hàng, đơn vị vận chuyển và các hiệp hội nghề nghiệp cùng phối hợp, các chương trình như hóa đơn điện tử, kinh doanh đa kênh hay đào tạo thương mại điện tử cho hộ kinh doanh được triển khai nhanh, có chiều sâu và tạo ra tác động rất lớn.
Cùng với đó, tăng cường hoạt động truyền thông, đào tạo và phổ cập kiến thức chuyển đổi số cho cộng đồng hộ kinh doanh và doanh nghiệp siêu nhỏ. Đây là nhóm chiếm tỷ trọng lớn nhưng lại gặp nhiều rào cản khi tiếp cận công nghệ, từ hạn chế về thời gian, kỹ năng đến nhận thức về lợi ích chuyển đổi số.
Đặc biệt, cần khuyến khích đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp công nghệ Việt Nam, nhất là các nền tảng cung cấp dịch vụ thiết yếu cho hộ kinh doanh và doanh nghiệp nhỏ và vừa. Sự hỗ trợ từ Nhà nước về chính sách, ưu đãi thuế, quỹ nghiên cứu - phát triển hay các chương trình thử nghiệm có kiểm soát sẽ thúc đẩy các doanh nghiệp tiếp tục đầu tư vào công nghệ lõi như AI, Headless Commerce, dữ liệu lớn và an toàn thông tin, từ đó tạo ra các sản phẩm - dịch vụ mang tính dẫn dắt thị trường.
Cuối cùng, để đạt mục tiêu hỗ trợ 5 triệu hộ kinh doanh và hàng chục nghìn doanh nghiệp chuyển đổi số, bà Khuê cho rằng Việt Nam cần một hệ sinh thái công nghệ thống nhất, có khả năng tích hợp, tương tác và chia sẻ dữ liệu liên thông.
Sự kiện-Song Hà
