Mỗi bản án được thi hành dứt điểm không chỉ là kết quả của hoạt động tư pháp, mà còn là thước đo niềm tin của nhân dân đối với hiệu lực và tính công bằng của pháp luật...
Sáng 11/11, Quốc hội thảo luận tại hội trường về dự án Luật Thi hành án dân sự (sửa đổi) và Luật Giám định tư pháp (sửa đổi), nhiều đại biểu đã góp ý, đề xuất để hoàn thiện khung pháp lý về thi hành án dân sự, giám định tư pháp
ĐỀ XUẤT BỔ SUNG THI HÀNH ÁN DÂN SỰ VỚI TÀI SẢN TRÍ TUỆ, DỮ LIỆU SỐ
Theo đại biểu Nguyễn Hoàng Bảo Trân, Đoàn đại biểu Quốc hội TP Hồ Chí Minh, mỗi bản án được thi hành dứt điểm không chỉ là kết quả của hoạt động tư pháp mà còn là thước đo niềm tin của nhân dân đối với hiệu lực và tính công bằng của pháp luật.
Trong bối cảnh chuyển đổi số, nhiều vụ việc hiện nay không chỉ liên quan đến tài sản hữu hình mà còn liên quan đến tài sản trí tuệ, dữ liệu số, hợp đồng, công nghệ và kết quả nghiên cứu khoa học.
Theo đại biểu, Điều 43, Điều 45 và Điều 46 dự thảo quy định về xác minh điều kiện và ra quyết định thi hành còn khái quát, thiếu cơ chế riêng cho các loại tài sản phi vật chất như: bằng sáng chế, phần mềm, kết quả nghiên cứu hoặc quyền sử dụng dữ liệu số.
Do đó, đại biểu Nguyễn Hoàng Bảo Trân đề xuất cần bổ sung quy định yêu cầu chấp hành viên được quyền trưng cầu giám định phối hợp cơ quan chuyên môn về khoa học, công nghệ trong việc định giá, xác minh hoặc cưỡng chế tài sản là quyền sở hữu trí tuệ.
Ngoài ra, Điều 61 và Điều 63 về kê biên, xử lý tài sản, cần cập nhật phương thức thi hành với tài sản điện tử và công nghệ số, đặc biệt trong các vụ án dân sự có yếu tố công nghệ cao.
“Thực tế, nhiều trường hợp doanh nghiệp nắm giữ mã nguồn dữ liệu phần mềm có giá trị hàng chục tỷ đồng nhưng luật hiện hành chưa có cơ chế cưỡng chế hay chuyển giao hợp pháp”, đại biểu Nguyễn Hoàng Bảo Trân nêu thực trạng và kiến nghị bổ sung điều khoản mới quy định "tài sản là quyền sở hữu trí tuệ, dữ liệu, phần mềm, được coi là tài sản đặc thù; việc kê biên, xử lý thực hiện theo hướng dẫn của Bộ Tư pháp phối hợp với Bộ Khoa học và Công nghệ".
MỞ RỘNG XÃ HỘI HÓA GIÁM ĐỊNH TƯ PHÁP PHẢI BẢO ĐẢM CÔNG TÁC QUẢN LÝ CỦA NHÀ NƯỚC
Liên quan đến Luật Giám định tư pháp, dự thảo quy định “Văn phòng giám định tư pháp được hoạt động trong các chuyên ngành như cổ vật, di vật, bản quyền tác giả, ADN, tài liệu, kỹ thuật số và điện tử, dấu vết đường vân và các lĩnh vực tài chính, ngân hàng, xây dựng, tài nguyên.
Riêng các chuyên ngành ADN, tài liệu, kỹ thuật số và điện tử, dấu vết đường vân thì văn phòng giám định tư pháp không được thực hiện giám định tư pháp trong hoạt động tố tụng hình sự, trừ trường hợp được người trưng cầu giám định tư pháp trưng cầu trong trường hợp đặc biệt”.
Giải trình về vấn đề này, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh nhấn mạnh việc mở rộng xã hội hóa giám định tư pháp bảo đảm nguyên tắc là tạo điều kiện thuận lợi cho khu vực tư nhân tham gia vào những nội dung hoạt động khu vực tư nhân có thể đảm nhiệm được; đồng thời bảo đảm công tác quản lý nhà nước và những điều kiện để tránh việc lạm dụng.
“Trên thực tế, có trường hợp khi chúng ta trao quyền nhưng cơ chế kiểm soát, giám sát không quy định rõ hoặc không có điều kiện tổ chức thực hiện một cách đầy đủ cũng dẫn tới lạm dụng”, Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh cho hay.
Có ý kiến đại biểu đề nghị liên quan đến các chuyên ngành ADN, tài liệu, kỹ thuật số và điện tử, dấu vết đường vân thì để cho Văn phòng giám định tư pháp làm và không chỉ giới hạn trong tố tụng dân sự.
Làm rõ thêm về nội dung này, Bộ trưởng Bộ Tư pháp nhấn mạnh việc giới hạn các chuyên ngành trên trong tố tụng dân sự bởi vì liên quan đến quyền con người, quyền công dân. Mặt khác, bản chất việc trưng cầu, yêu cầu giám định tư pháp trong hoạt động tố tụng hình sự thì chủ thể chứng minh tội phạm là cơ quan có thẩm quyền. Đối với hoạt động tố tụng dân sự, tố tụng hành chính, bản chất là các đương sự có nghĩa vụ cung cấp chứng cứ chứng minh.
Đại biểu Lã Thanh Tân, Đoàn đại biểu Quốc hội TP Hải Phòng đề xuất mở rộng giám định tư pháp sang một số lĩnh vực khác như: môi trường, an toàn thực phẩm, dược phẩm, công nghệ thông tin, truyền thông, động vật nguy cấp…
Tuy nhiên, theo Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh, việc mở rộng các lĩnh vực trên cần phải nghiên cứu kỹ lưỡng, quy định chặt chẽ và thực hiện từng bước theo lộ trình. Bộ trưởng cũng trích dẫn báo cáo thống kê Luật Giám định tư pháp thể hiện số vụ việc giám định trong các lĩnh vực này rất thấp.
Liên quan đến quy định miễn trừ trách nhiệm pháp lý với người giám định tư pháp, đại biểu Hoàng Quốc Khánh – Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Lai Châu cho rằng đây là nội dung mới. Tuy nhiên, cần xác định ranh giới giữa miễn trách nhiệm pháp lý và trách nhiệm, đạo đức nghề nghiệp.
“Việc miễn trừ không có nghĩa là người giám định được quyền sai sót, thiếu trung thực mà chỉ áp dụng khi họ thực hiện đúng pháp luật, đúng quy trình chuyên môn, không có lỗi cố ý, không vụ lợi, không cố ý làm sai lệch kết luận giám định”, đại biểu Hoàng Quốc Khánh nhấn mạnh.
-Đỗ Mến
