Bất chấp “cú sốc” thuế quan từ Mỹ hồi đầu năm, xuất khẩu Việt Nam vẫn tăng mạnh, vượt kỳ vọng. Dù thương mại tháng 11 có dấu hiệu chững lại, các chỉ số như PMI và đơn hàng xuất khẩu mới tiếp tục cho thấy triển vọng tích cực trong năm 2026…
Báo cáo “Vietnam at a glance – Tác động trớ trêu của thuế quan” được HSBC phát hành mới đây đã nhận định chính sách thuế đối ứng của Mỹ không làm giảm động lực xuất khẩu của các doanh nghiệp Việt Nam.
THƯƠNG MẠI TIẾP TỤC ĐÀ TĂNG TRƯỞNG MẠNH MẼ
Tháng 4/2025, khi Mỹ công bố “chiến dịch” áp thuế đối ứng toàn cầu, Việt Nam phải đối mặt với mức thuế 46%, cao hơn so với nhiều quốc gia trong khu vực. Sau nhiều vòng đàm phán, Việt Nam hiện nằm cùng nhóm thuế 19 - 20%, tương tự như các thị trường mới nổi khác trong ASEAN.
Mặc dù vậy, tăng trưởng xuất khẩu của Việt Nam thậm chí còn nhanh hơn, bình quân năm 2025 (tính tới hiện tại) đạt mức 28% so với cùng kỳ năm trước. Mức tăng này đạt được một phần nhờ hoạt động đẩy nhanh đơn hàng đặt trước, đặc biệt là trong quý 2 khi các doanh nghiệp xuất khẩu “đổ xô” xuất khẩu hàng hóa.
Theo các chuyên gia HSBC, mức độ phụ thuộc của Việt Nam vào thị trường Mỹ vẫn rất lớn, khi khoảng 32% tổng kim ngạch xuất khẩu được đưa vào thị trường này.
Sự phụ thuộc ấy không chỉ trong lĩnh vực xuất khẩu mà còn ở cán cân thương mại. Mỹ luôn là nguồn đóng góp chủ yếu cho thặng dư thương mại của Việt Nam. Sau khi thặng dư hàng tháng giảm mạnh xuống 1,3 tỷ USD trong nửa đầu 2025, con số này đã phục hồi lên 3 tỷ USD trong quý 3/2025. Theo chuyên gia HSBC, động lực chính của mức tăng này là xuất khẩu điện tử duy trì ở mức cao.
Nhìn lại hơn một thập kỷ trước, năm 2013, 60% hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ thuộc các ngành công nghiệp sản xuất nhẹ, như dệt may, giày dép và sản phẩm đồ chơi. Khi đó, các sản phẩm điện tử chỉ chiếm tỷ trọng khiêm tốn là 13%.
Tuy nhiên, xu hướng đã thay đổi khá nhanh và xuất khẩu điện tử đã ghi nhận mức tăng trưởng theo cấp số nhân. Từ đầu năm 2025, nhóm hàng điện tử đã vượt nhóm hàng công nghiệp sản xuất nhẹ để trở thành mặt hàng xuất khẩu hàng đầu sang thị trường Mỹ.
“Điều này phù hợp với sự tiến bộ của Việt Nam trong việc nâng cao vị thế trong chuỗi giá trị công nghệ. Việt Nam đã gia tăng vị thế trong khâu lắp ráp hoàn thiện đồ điện tử, chuyên về các sản phẩm điện tử tiêu dùng hoàn chỉnh”, chuyên gia HSBC phân tích.
Thị phần xuất khẩu các ngành hàng liên quan đến điện thoại của Việt Nam đã tăng mạnh từ mức gần như bằng 0 trong chưa đầy 15 năm, dù gần đây có chút chững lại. Bên cạnh điện tử tiêu dùng, vai trò của Việt Nam cũng ngày càng trở nên quan trọng hơn trong sản xuất chip xử lý (ICs)– một phân khúc có giá trị gia tăng cao hơn so với chỉ lắp ráp điện tử.
Bên cạnh thương mại, chuyên gia tại HSBC cho biết một chỉ số khác đáng chú ý là tình hình FDI. Mặc dù FDI ghi nhận mức giảm 8% so với cùng kỳ từ đầu năm 2025 cho đến nay, song quy mô FDI vẫn ở mức lớn đáng kể.
Đặc biệt, dòng vốn FDI vào lĩnh vực sản xuất hiện xấp xỉ mức trung bình trước đại dịch, dù giảm so với mức cao của cùng kỳ năm ngoái. Bên cạnh đó, cơ cấu FDI cho thấy bức tranh rõ nét về sự dịch chuyển khi FDI từ Hàn Quốc giảm mạnh tới 72% so với cùng kỳ năm trước, nhưng dòng vốn từ Trung Quốc đại lục và Mỹ đã tăng đáng kể để bù đắp một phần cho sự sụt giảm này.
TÍN HIỆU LẠC QUAN TRONG NĂM SAU
Theo các chuyên gia HSBC, kinh tế Việt Nam trong tháng 11 tiếp tục ghi nhận tình hình thương mại tích cực, dù tăng trưởng với tốc độ chậm hơn.
Trong đó, tăng trưởng xuất khẩu và nhập khẩu giảm xuống còn lần lượt 15,1% và 16% so với cùng kỳ năm trước. Mặc dù sự chững lại của đà tăng trưởng thương mại diễn ra sẽ trên diện rộng nhưng xuất khẩu điện tử vẫn duy trì tốc độ tăng trưởng mạnh mẽ. Tăng trưởng xuất khẩu linh kiện máy tính và điện tử vẫn ở mức 62% so với cùng kỳ năm trước.
“Mặc dù khó có thể thấy rõ tình hình thương mại, nhưng các chỉ số chính như PMI tháng 11 đã vẽ nên một bức tranh lạc quan hơn khi bước sang năm 2026, với các đơn đặt hàng xuất khẩu mới tiếp tục mở rộng với tốc độ nhanh hơn”, chuyên gia HSBC đưa ra dự báo.
Đồng thời, đơn đặt hàng xuất khẩu mới đã mở rộng với tốc độ nhanh hơn. Điều này có ý nghĩa quan trọng đối với một nền kinh tế phụ thuộc nhiều vào thương mại như Việt Nam. Ngoài ra, một tín hiệu đáng mừng là chỉ số việc làm cũng duy trì đà tăng trưởng tích cực.
Bên cạnh tăng trưởng, các chuyên gia tại HSBC cho rằng cần lưu ý đến vấn đề lạm phát. Đà tăng lạm phát chính trong tháng 11 tăng lên 0,5% so với tháng trước, tương đương với lạm phát 3,6% so với cùng kỳ năm trước cao hơn mức dự báo của thị trường (HSBC: 3,4%; Bloomberg: 3,4%).
Nguyên nhân chính là bởi giá lương thực tăng cao, do tình hình lũ lụt gần đây làm gián đoạn nguồn cung lương thực. Đặc biệt, giá rau củ đã tăng hơn 12% so với tháng trước. Tuy nhiên, các chuyên gia tại HSBC tin rằng tác động của tình hình này đối với lạm phát chỉ mang tính tạm thời.
HSBC đưa ra dự báo lạm phát quý 4/2025 có nhiều khả năng sẽ cao hơn một chút so với các quý trước nhưng vẫn sẽ thấp hơn nhiều so với mức trần 5% của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam. Riêng về số liệu, Cục Thống kê đã công bố bộ dữ liệu lạm phát mới với năm tham chiếu mới là 2024, thay vì năm 2019 trước đây.
-Minh Huy
