Sau gần bốn thập kỷ đổi mới, Việt Nam đã vững vàng trở thành một trong những nền kinh tế có độ mở lớn nhất thế giới, ghi danh vào top 20 quốc gia xuất khẩu hàng đầu. Thế nhưng, khát vọng vươn ra biển lớn, khẳng định vị thế một quốc gia xuất khẩu bền vững dựa trên sản phẩm "Make in Vietnam" vẫn luôn thôi thúc...
Trước những hạn chế còn tồn tại và bối cảnh hội nhập ngày càng sâu rộng, Chương trình "Vươn ra thị trường quốc tế giai đoạn 2026-2035 - Go Global" không chỉ là một chiến lược mà còn là một cuộc cách mạng về tư duy.
Theo chia sẻ của bà Mai Thu Hiền, Phó Vụ trưởng Vụ Kế hoạch, Tài chính và Quản lý doanh nghiệp (Bộ Công Thương), tại hội nghị giao ban thương vụ tháng 10/2025, chương trình này nằm trong khuôn khổ thực hiện nhiệm vụ được Thủ tướng Chính phủ giao để triển khai Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân.
Chương trình đặt kinh tế tư nhân vào vị trí dẫn dắt, mở đường cho Việt Nam bước vào kỷ nguyên hội nhập toàn cầu một cách chủ động, toàn diện, thực chất, định hình một "chợ sôi động" và đáng tin cậy trên bản đồ thương mại thế giới.
NHỮNG KHOẢNG TRỐNG CẦN KHẮC PHỤC
Chiến lược "Go Global" của Việt Nam không phải là một ý niệm nhất thời, mà đã bén rễ sâu từ thời kỳ đổi mới, gắn liền với tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế, và được đánh dấu bằng những cột mốc lịch sử mang tính xoay chuyển như việc gia nhập ASEAN năm 1995, ký kết Hiệp định Thương mại song phương Việt - Mỹ năm 2000, trở thành thành viên của WTO năm 2007, cùng với việc ký kết các Hiệp định thương mại tự do (FTA) thế hệ mới như CPTPP và EVFTA.
Trải qua 40 năm miệt mài, những thành tựu mà Việt Nam gặt hái được là không thể phủ nhận. Bà Mai Thu Hiền khẳng định: "Chúng ta đã trở thành một trong 10 nền kinh tế có độ mở lớn nhất thế giới, bước vào nhóm 20 quốc gia xuất khẩu hàng đầu thế giới và là một trong những trung tâm sản xuất công nghiệp chế biến, chế tạo của khu vực châu Á".
Quan trọng hơn, quá trình này đã hình thành và phát triển mạnh mẽ lực lượng kinh tế tư nhân trong nước, với xấp xỉ một triệu doanh nghiệp, đóng góp xấp xỉ 30% tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam. Thông qua hội nhập, Việt Nam đã tiếp thu được nhiều kinh nghiệm thực tiễn tốt, nhận hỗ trợ kỹ thuật để nâng cao năng lực cạnh tranh, đồng thời hoàn thiện thể chế kinh tế và cải thiện thu nhập cho người lao động.
Tuy nhiên, tiến trình vươn ra thị trường toàn cầu vẫn còn rất nhiều hạn chế cần phải đối diện. Điểm qua một số hạn chế chính, bà Hiền chỉ rõ xuất khẩu của chúng ta vẫn được dẫn dắt bởi doanh nghiệp FDI, đóng góp của các doanh nghiệp trong nước chưa cao. Chủ yếu, chúng ta vẫn xuất khẩu thô và tham gia vào các công đoạn thấp trong chuỗi giá trị toàn cầu.
Bên cạnh đó, quy mô xuất khẩu dịch vụ còn khiêm tốn, làn sóng đầu tư ra nước ngoài bắt đầu vào những năm 2000 nhưng vẫn còn chậm, khiêm tốn và quy mô còn thấp.
Bà Hiền cũng chỉ ra điểm yếu nội tại của lực lượng doanh nghiệp: doanh nghiệp tư nhân chủ yếu có quy mô nhỏ và vừa, mức độ quốc tế hóa vẫn chưa cao. Việt Nam chưa hình thành được các hệ thống doanh nghiệp, tập đoàn kinh tế lớn có phạm vi hoạt động và thương hiệu mang tính toàn cầu.
Khu vực có khả năng làm chủ sản xuất, chuỗi giá trị theo các ngành, lĩnh vực mà Việt Nam có lợi thế vẫn chưa cao.
Độ nhận diện thương hiệu của Việt Nam trên thị trường quốc tế, dù được cải thiện đáng kể, nhưng vẫn còn hạn chế và chỉ tập trung ở một số ngành hàng hoặc một số doanh nghiệp có mức độ nhận diện khu vực và một phần toàn cầu.
Công tác xúc tiến thương mại, hỗ trợ doanh nghiệp xây dựng thương hiệu quốc tế của các bộ ngành, cũng như các công tác bảo vệ, cung cấp thông tin, tư vấn cho doanh nghiệp Việt Nam, dù đã được quan tâm và đẩy mạnh trong thời gian vừa qua, nhưng nguồn lực vẫn chưa cho phép chúng ta làm được những việc như mong muốn, vẫn còn bị bó hẹp, độ lan tỏa chưa cao.
Hỗ trợ tín dụng xuất khẩu và đầu tư ra nước ngoài cho các doanh nghiệp vẫn còn thấp và chủ yếu tập trung vào các doanh nghiệp nhà nước.
Hệ thống logistic phục vụ xuất khẩu, đặc biệt là mạng lưới trung tâm logistic đặt tại các thị trường xuất khẩu lớn do doanh nghiệp trong nước làm chủ như kho bãi, trung tâm phân phối để hỗ trợ cho doanh nghiệp Việt Nam ra nước ngoài vẫn chưa được phát triển như hầu hết các quốc gia xuất khẩu. Điều này làm giảm năng lực cạnh tranh của chúng ta.
Các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp phát triển hoạt động khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, phát triển nguồn nhân lực còn chưa hiệu quả. Nguồn lực chưa đáp ứng được yêu cầu, năng suất lao động còn thấp. Đào tạo nghề, đào tạo về ngoại ngữ, trang bị cho các doanh nghiệp để có thể vươn ra thị trường quốc tế vẫn còn hạn chế.
Tất cả những hạn chế này, theo bà Hiền, khiến tiến trình vươn ra thị trường toàn cầu mặc dù đã đạt được nhiều thành tựu, nhưng vẫn còn thiếu bền vững và chưa phát huy được hết tiềm năng, cũng như chưa phát huy được nội lực sẵn có của các doanh nghiệp trong nước.
"GO GLOBAL" CẦN KHỞI SỰ TỪ CUỘC CÁCH MẠNG TƯ DUY VÀ KHÁT VỌNG
Để khắc phục những tồn tại đó và thực thi Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị, Thủ tướng Chính phủ đã giao Bộ Công Thương xây dựng Chương trình "Go Global", dự kiến sẽ được phê duyệt trong năm 2025 này.
Bà Hiền chia sẻ quan điểm cốt lỗi của Chương trình là xác định kinh tế tư nhân là lực lượng quan trọng dẫn dắt hội nhập, quốc tế hóa khu vực kinh tế tư nhân. Việc này nhằm chủ động nâng cao sức cạnh tranh, tham gia, kiến tạo và cung cấp các sản phẩm, dịch vụ cho thị trường quốc tế, hội nhập sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu.
Chương trình cũng định hướng sự chuyển dịch quan trọng, tạo ra một hình ảnh mới cho nền kinh tế. Chuyển dịch từ doanh nghiệp gia công, lắp ráp, xuất khẩu sang quốc gia xuất khẩu dựa trên các sản phẩm “Make in Vietnam”.
Để đạt được điều này, theo bà Hiền, cần hình thành và phát triển đội ngũ doanh nhân bản lĩnh, trí tuệ, am hiểu công nghệ, có tư duy toàn cầu, khả năng thích ứng nhanh và hiểu biết sâu sắc về văn hóa, pháp luật, nhu cầu của thị trường quốc tế.
Bên cạnh vai trò kiến tạo thể chế của Chính phủ, ông Vũ Bá Phú - Cục trưởng Cục Xúc tiến Thương mại (Bộ Công Thương), nhấn mạnh rằng doanh nghiệp Việt Nam phải hết sức chủ động, sáng tạo, biến "Go Global" thành ý thức và văn hóa.
Ông Phú chỉ rõ, trong bối cảnh nguồn lực và thị trường trong nước đã trở nên chật hẹp, con đường duy nhất để phát triển mạnh mẽ là đi ra thị trường thế giới để tìm kiếm cơ hội rộng lớn hơn. Ông Phú dẫn chứng từ kinh nghiệm của Trung Quốc, Hàn Quốc, và Nhật Bản, những quốc gia có doanh nghiệp đã ý thức đi ra nước ngoài từ rất sớm, để củng cố thêm cho ý kiến doanh nghiệp phải có khát vọng, phải chủ động tìm kiếm cơ hội và lợi nhuận ở thị trường quốc tế.
Bày tỏ mong muốn nhóm soạn thảo Chương trình "Go Global" phải tạo ra được một cuộc cách mạng về tư duy và nhận thức trong cách làm kinh tế đối ngoại và thương mại quốc tế, ông Phú nhấn mạnh: "Cần phải thay đổi tư duy coi việc chi tiền cho xúc tiến thương mại và đầu tư là tốn kém". Nếu muốn biến Việt Nam thành một "chợ sôi động", một trung tâm thương mại quốc tế (hub) đáng tin cậy trong khu vực và trên thế giới, Chính phủ cần phải đầu tư, "muốn nhận thì phải trao".
Để tạo điều kiện cho cuộc cách mạng tư duy này, Chương trình cũng xác định việc hoàn thiện môi trường kinh doanh và phát triển các thị trường, nguồn lực tương thích với các nền kinh tế có sức cạnh tranh cao là điều kiện tiên quyết. Điều này tạo thuận lợi để kinh tế tư nhân tiếp cận đầy đủ, thuận lợi các nguồn vốn, tài chính, tín dụng, đất đai, hạ tầng, khoa học công nghệ với chi phí hợp lý.
Bộ Công Thương-Song Hà
