Trong bối cảnh chi phí năng lượng leo thang và tiêu chuẩn xanh ngày càng siết chặt, kiểm toán năng lượng đang trở thành bài kiểm tra thực chất đối với năng lực quản trị và sức cạnh tranh của doanh nghiệp Việt.
Theo thống kê, cả nước hiện có hơn 3.400 cơ sở sử dụng năng lượng trọng điểm, trong đó phần lớn là các doanh nghiệp sản xuất công nghiệp. Khu vực này tiêu thụ trên 50% tổng năng lượng quốc gia, trong khi tiềm năng tiết kiệm vẫn được ước tính ở mức 20–30%.
Trên thực tế, nhiều lĩnh vực khác như chuỗi khách sạn, trung tâm thương mại, tòa nhà văn phòng, hệ thống hạ tầng sạc xe điện và các công trình dịch vụ cũng đang ghi nhận mức tiêu thụ năng lượng ngày càng gia tăng, đặc biệt cho điều hòa không khí, chiếu sáng và vận hành thiết bị. Điều này cho thấy, sử dụng năng lượng kém hiệu quả đồng nghĩa với việc doanh nghiệp đang đánh mất một phần đáng kể lợi nhuận ngay từ khâu vận hành, gia tăng áp lực chi phí và phát thải trong dài hạn.
KIỂM TOÁN NĂNG LƯỢNG VÀ CÂU CHUYỆN TÁI CẤU TRÚC VẬN HÀNH
Thực tiễn cho thấy, nhiều doanh nghiệp chỉ bắt đầu nhận diện vấn đề khi chi phí điện năng, nhiên liệu và sản xuất liên tục gia tăng, trong khi sản lượng đầu ra không có sự cải thiện tương xứng. Tuy nhiên, khi cần xác định cụ thể năng lượng đang tiêu hao ở công đoạn nào, thiết bị nào vận hành kém hiệu quả hoặc đâu là các “điểm nóng” phát thải, không ít doanh nghiệp vẫn thiếu cơ sở dữ liệu và bằng chứng đo lường đáng tin cậy.
Tại nhiều hội thảo, chương trình đào tạo và tọa đàm chuyên đề về sử dụng năng lượng hiệu quả do Vinacontrol tổ chức cho cộng đồng doanh nghiệp, các chuyên gia của đơn vị này đã nhiều lần nhấn mạnh rằng rào cản đầu tiên trong quá trình tiết kiệm năng lượng không nằm ở công nghệ hay vốn đầu tư, mà ở nhận thức và cách tiếp cận quản trị.
Khi doanh nghiệp chưa có một bức tranh tổng thể, được lượng hóa đầy đủ về sử dụng năng lượng, các nỗ lực cải thiện hiệu suất thường rời rạc và khó phát huy hiệu quả. Trong bối cảnh đó, kiểm toán năng lượng được xem là công cụ nền tảng giúp doanh nghiệp rà soát toàn diện.
NĂNG LƯỢNG, PHÁT THẢI VÀ ÁP LỰC GIỮ ĐƠN HÀNG
Trong cơ cấu phát thải của phần lớn doanh nghiệp sản xuất, tiêu thụ năng lượng – đặc biệt là điện, nhiên liệu hóa thạch và hơi nhiệt – chính là nguồn phát thải khí nhà kính chủ yếu. Do đó, hiệu quả sử dụng năng lượng càng thấp, lượng phát thải phát sinh trên mỗi đơn vị sản phẩm càng cao, kéo theo chi phí carbon và rủi ro tuân thủ gia tăng.
Khi các cơ chế như CBAM, ESG và yêu cầu minh bạch dữ liệu phát thải ngày càng được tích hợp sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu, năng lực quản lý năng lượng không chỉ là chỉ báo về hiệu quả sản xuất, mà còn trở thành tiêu chí sàng lọc nhà cung cấp, tác động trực tiếp đến quyết định đặt hàng và vị thế của doanh nghiệp trong chuỗi cung ứng quốc tế.
BƯỚC CHUYỂN TỪ KIỂM TOÁN MANG TÍNH THỜI ĐIỂM SANG QUẢN TRỊ NĂNG LƯỢNG LIÊN TỤC
Trong bối cảnh dữ liệu năng lượng tại nhiều doanh nghiệp còn phân tán và khó chuyển hóa thành quyết định quản trị, đánh giá độc lập đang trở thành một lợi thế cạnh tranh thực chất. Khác với cách tiếp cận mang tính hình thức, Vinacontrol Group - một đơn vị đánh giá sự phù hợp với 68 năm kinh nghiệm trong đo lường, phân tích và đánh giá kỹ thuật, tập trung vào việc tái cấu trúc toàn bộ bức tranh sử dụng năng lượng của doanh nghiệp trên cơ sở dữ liệu thực đo, có khả năng kiểm chứng và theo dõi dài hạn.
Một điểm đáng chú ý trong cách tiếp cận của Vinacontrol là việc kết hợp kiểm toán năng lượng truyền thống với nền tảng công nghệ Effitranz – giải pháp quản lý và tối ưu năng lượng được thiết kế linh hoạt theo đặc thù từng ngành và từng mô hình sản xuất. Nhờ số hóa dữ liệu, kiểm toán năng lượng không còn dừng ở đánh giá định kỳ mà được tích hợp vào quá trình quản trị thường xuyên của doanh nghiệp.
Trường hợp Công ty Cổ phần Vận tải và Chế biến Than Đông Bắc là một ví dụ điển hình. Trong quá trình kiểm toán năng lượng toàn diện, Vinacontrol đã triển khai rà soát hệ thống tiêu thụ năng lượng trên toàn bộ chuỗi hoạt động, từ dây chuyền chế biến, hệ thống vận tải đến các thiết bị phụ trợ.
Trên cơ sở dữ liệu đo đạc, phân tích thực tế, các “điểm nóng” tiêu hao năng lượng đã được xác định rõ, đi kèm là các khuyến nghị cải thiện được thiết kế phù hợp với đặc thù sản xuất và điều kiện khai thác của doanh nghiệp. Vinacontrol còn theo dõi quá trình triển khai, đánh giá hiệu quả và hỗ trợ doanh nghiệp từng bước hình thành hệ thống dữ liệu năng lượng phục vụ quản trị lâu dài. Kết quả đạt được góp phần giảm chi phí vận hành và nâng cao năng lực đáp ứng các yêu cầu ngày càng tăng về minh bạch năng lượng.
Trong bối cảnh chuyển đổi xanh không còn là lựa chọn, kiểm toán năng lượng đang trở thành năng lực quản trị cốt lõi của doanh nghiệp. Kiểm soát dữ liệu năng lượng giúp doanh nghiệp nhận diện chi phí ẩn, phát thải và rủi ro chuỗi cung ứng, thay vì chỉ phản ứng trước áp lực thị trường. Làm chủ bài toán năng lượng giúp doanh nghiệp chủ động về tài chính, đáp ứng các tiêu chuẩn xanh và giữ vững vị thế trong chuỗi cung ứng toàn cầu.
-Tuấn Sơn
