Trong 16 năm qua, đã có 41 nhà khoa học nữ Việt Nam được vinh danh cùng hàng loạt công trình nghiên cứu vươn tầm quốc tế. Đó là những dấu ấn khẳng định vị thế của Chương trình "L’Oréal – UNESCO Vì sự phát triển phụ nữ trong khoa học"...
Lễ trao học bổng quốc gia là một phần trong Giải thưởng Khoa học danh giá Toàn cầu L’Oreal–UNESCO For Women in Science, được L’Oreal và UNESCO sáng lập từ năm 1989, đã vinh danh hơn 4.700 nhà khoa học trên khắp thế giới. Trong đó có đến 7 nhà khoa học nữ tiếp tục nhận giải Nobel lĩnh vực Khoa học sau khi nhận giải thưởng nhà khoa học nữ xuất sắc từ L’Oreal-UNESCO For Women in Science.
Lễ trao học bổng quốc gia năm 2025 diễn ra tại Hà Nội ngày 1/12/2025 một lần nữa tiếp tục quy tụ những trí tuệ xuất sắc nhất, những người đang trực tiếp giải quyết các thách thức của nhân loại về biến đổi khí hậu, trí tuệ nhân tạo và an ninh năng lượng.
Ba chủ nhân của học bổng năm 2025 được chọn lựa từ hơn 100 đề án khoa học là minh chứng rõ nét nhất cho tiêu chí khắt khe và tầm nhìn chiến lược của chương trình: ưu tiên những nghiên cứu có tầm nhìn khoa học, có tính ứng dụng, tác động trực tiếp đến sự triển bền vững.
PGS. TS. Tô Thị Mai Hương: Lời giải cho nông nghiệp phát thải thấp. Biến đổi khí hậu đòi hỏi nông nghiệp phải thay đổi. PGS. TS. Tô Thị Mai Hương theo đuổi hướng tiếp cận đột phá: dùng công nghệ chỉnh sửa gen chính xác (prime editing) để tăng biểu hiện một số mã gen đặc biệt bằng cách chèn các trình tự tăng cường phiên mã ngắn (STEs).
Mục tiêu của chị là tối ưu phân bổ carbon trong cây lúa và giảm dịch tiết rễ. Điều này sẽ tác động tích cực tới hệ vi sinh vật vùng rễ, giúp cắt giảm phát thải mê-tan – loại khí nhà kính mạnh hình thành trong điều kiện kỵ khí ở ruộng lúa. Đây là bước tiến quan trọng để tạo ra giống lúa ưu tú: năng suất cao mà vẫn “nhẹ” khí nhà kính.
PGS. TS. Phạm Kim Ngọc: Lời giải cho AI tiết kiệm năng lượng. Sự bùng nổ của AI đi kèm cơn khát điện năng khổng lồ đã thúc đẩy PGS. TS. Phạm Kim Ngọc tập trung vào nghiên cứu kiến trúc tính toán trong bộ nhớ (In‑Memory Computing) để vượt “nút thắt cổ chai” von Neumann.
Bằng việc phát triển memristor – thiết bị có khả năng lưu trữ trạng thái analog mô phỏng khớp thần kinh – đặc biệt là trở nhớ tự chỉnh lưu (SRM), nghiên cứu của chị bao quát từ vật liệu đến linh kiện và vi mạch. Đích đến là các hệ thống phần cứng AI tích hợp cao, xử lý song song hiệu quả và tiết kiệm năng lượng, tiến gần hơn với cơ chế học của não bộ con người.
TS. Lê Linh: Lời giải cho bài toán lưu trữ năng lượng. Chuyển dịch năng lượng cần những viên pin tốt hơn. TS. Lê Linh theo đuổi nghiên cứu đầy hứa hẹn của pin Lithium–lưu huỳnh (Li–S) với mục tiêu mật độ năng lượng khoảng 350 Wh/kg và vòng đời dài.
Dự án thiết kế chất điện giải lỏng đa chức năng, phối hợp đồng dung môi và phụ gia để hạn chế dịch chuyển polysulfide, ổn định lithium kim loại, từ đó tăng dung lượng và độ bền chu kỳ. Nghiên cứu kết hợp thực nghiệm và mô phỏng này giúp làm rõ cơ chế cải thiện hiệu suất, đồng thời tối ưu điện cực và cấu trúc cell, đưa công nghệ Li–S tiến gần hơn tới ứng dụng đại trà.
Giữa bối cảnh thế giới đang chạy đua trong cuộc cách mạng công nghệ và chuyển dịch xanh, vai trò của các nhà khoa học nữ ngày càng trở nên quan trọng. Ông Wagih Ahmed, Tổng Giám đốc L’Oréal Vietnam chia sẻ tại sự kiện: “Chương trình này đã trở thành minh chứng sống động cho thấy khi phụ nữ được trao cơ hội và sự hỗ trợ, họ có thể đạt được những thành tựu phi thường và tạo ra những thay đổi tích cực cho xã hội”.
Ông Jonathan Baker, Trưởng Đại diện UNESCO tại Việt Nam, khẳng định: “Trong hơn một thập kỷ qua tại Việt Nam, UNESCO và L’Oréal đã luôn đồng hành, dựa trên một niềm tin chung: khoa học là ngôn ngữ chung của nhân loại, là động lực quan trọng cho tiến bộ, khoa học chỉ có thể phát huy tối đa tiềm năng khi phụ nữ được đại diện bình đẳng và trao quyền để dẫn dắt”.
Không chỉ dừng ở mục tiêu vinh danh nhà khoa học nữ tại Việt Nam, chương trình còn là bệ phóng để các nhà khoa học Việt Nam bước ra quốc tế và kết nối với giới khoa học thế giới. Những câu chuyện thành công của PGS. TS. Hồ Thị Thanh Vân và Nguyễn Thị Hiệp (Giải thưởng Quốc tế L’Oreal International Rising Talents năm 2022 và 2018) đã chứng minh rằng: Khi rào cản giới được gỡ bỏ, phụ nữ Việt Nam hoàn toàn có thể dẫn dắt những nghiên cứu tiên phong.
-Phương Thảo
