Các chuyên gia và cơ quan quản lý kỳ vọng việc nâng cấp từ QR chuyển tiền lên QR thanh toán sẽ giúp các giao dịch thương mại được ghi nhận đầy đủ theo chu trình “hàng hóa – tiền – hoá đơn”. Mọi công đoạn đều được kết nối trực tuyến, đảm bảo tính minh bạch và khép kín. Một hệ sinh thái như vậy sẽ thúc đẩy kinh tế số, hỗ trợ doanh nghiệp và nâng cao trải nghiệm người tiêu dùng.
Sự phát triển mạnh mẽ của kinh tế số và thương mại điện tử trong thời gian qua đã làm thay đổi căn bản phương thức giao dịch hàng hóa và dịch vụ. Thay vì tiếp xúc trực tiếp, các giao dịch hiện nay chủ yếu diễn ra trên các nền tảng số, trong đó người mua và người bán không gặp mặt; việc thanh toán được thực hiện thông qua các phương thức không dùng tiền mặt như chuyển khoản ngân hàng, ví điện tử, cổng thanh toán trực tuyến hoặc quét mã QR.
Ngay cả phương thức giao hàng thu tiền (COD), nếu người nhận quét mã QR để thanh toán, thì về bản chất, đó vẫn là một hình thức thanh toán điện tử. Vì vậy, trong bối cảnh thương mại điện tử ngày càng phát triển và phổ biến, việc minh bạch hóa dòng tiền trở thành một nhiệm vụ cấp thiết đối với công tác quản lý thuế, quản lý thị trường.
KẾT NỐI HÀNG - TIỀN - HÓA ĐƠN
Nâng cấp mã QR chuyển tiền sang mã QR thanh toán để tách bạch dòng tiền cá nhân và thương mại là chủ đề xuyên suốt tại hội thảo “Thanh toán QR Code: Minh bạch và trải nghiệm không giới hạn” do Tạp chí Kinh tế Việt Nam và các bên liên quan phối hợp tổ chức ngày 19/11/2025.
Theo ông Mai Sơn, Phó Cục trưởng Cục Thuế (Bộ Tài chính), việc này cần thiết để tách biệt rõ ràng giữa giao dịch chuyển tiền thông thường và giao dịch thanh toán hàng hóa, dịch vụ. Việc phân định này không chỉ giúp minh bạch dòng tiền mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho công tác quản lý dòng tiền.
Quản lý dòng tiền không chỉ đơn thuần là giám sát luồng giao dịch tài chính, mà còn nhằm xác định đúng đối tượng nộp thuế, doanh thu thực tế và nghĩa vụ phát sinh. Đây cũng là công cụ quan trọng giúp phát hiện và ngăn chặn các hành vi trốn thuế, kê khai sai doanh thu hoặc rửa tiền qua các giao dịch điện tử. Đồng thời, khi dòng tiền được quản lý minh bạch, công tác thực hiện nghĩa vụ thuế sẽ trở nên chính xác, công bằng hơn, tạo nền tảng dữ liệu vững chắc để hoạch định chính sách và hiện đại hóa hệ thống thuế.
Trên thực tế, dòng tiền đóng vai trò trung tâm trong việc đối chiếu giữa dữ liệu kê khai và thực tế phát sinh doanh thu. Qua dữ liệu thanh toán, cơ quan thuế có thể xác định doanh thu thực tế của cả các cá nhân kinh doanh không đăng ký, nhưng vẫn phát sinh thu nhập định kỳ trên các nền tảng số. Việc giám sát dòng tiền cũng giúp nhận diện các mô hình giao dịch bất thường như chuyển tiền vòng, bán hàng trá hình hoặc thanh toán dưới hình thức ẩn danh nhằm che giấu doanh thu thật.
Từ đó, dòng tiền điện tử minh bạch trở thành điều kiện tiên quyết để triển khai hiệu quả các giải pháp hiện đại như nộp thuế điện tử, hóa đơn điện tử và xây dựng cơ sở dữ liệu số ngành thuế.
Tại hội thảo, đại diện Bộ Công Thương đề xuất trong giai đoạn 2026–2030, việc quản lý thương mại điện tử cần được triển khai theo nguyên tắc gắn kết chặt chẽ giữa ba yếu tố: hàng hóa – hóa đơn – dòng tiền. Hàng hóa lưu thông trên thị trường phải có hóa đơn đi kèm; hóa đơn phải phản ánh đúng nghĩa vụ thuế và dòng tiền phát sinh phải được thực hiện qua ngân hàng hoặc tổ chức tài chính. Khi ba yếu tố này vận hành đồng bộ, dù người bán và người mua sử dụng phương thức giao dịch nào, Nhà nước cũng có thể đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả trong quản lý.
LIÊN THÔNG CƠ SỞ DỮ LIỆU
Ông Mai Sơn cho biết về phía ngành thuế, cơ quan quản lý đang triển khai nhiều giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp và hộ kinh doanh, đặc biệt trong quá trình chuyển đổi từ hình thức nộp thuế khoán sang kê khai. Các biện pháp như áp dụng hóa đơn điện tử, khuyến khích sử dụng thanh toán không dùng tiền mặt, đặc biệt là QR Payment, không chỉ giúp giảm chi phí tuân thủ mà còn giúp người kinh doanh nhỏ dễ dàng kiểm soát dòng tiền, loại bỏ phần lớn thao tác ghi chép thủ công. Khi mọi giao dịch đều được ghi nhận đầy đủ, cơ quan thuế sẽ có cơ sở dữ liệu đáng tin cậy để phân tích, dự báo và đưa ra cảnh báo sớm đối với hành vi gian lận.
“Hệ thống thanh toán hiện đại cho phép cơ quan thuế thu thập dữ liệu theo thời gian thực (real-time), từ đó phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường như buôn bán không minh bạch hay sử dụng hóa đơn giả. Đây là yếu tố then chốt giúp nâng cao hiệu quả quản lý rủi ro, đồng thời bảo vệ chuỗi cung ứng hàng hóa và quyền lợi người tiêu dùng. Tuy nhiên, để việc quản lý dòng tiền thực sự hiệu quả, cần có sự kết nối và chia sẻ dữ liệu chặt chẽ giữa cơ quan thuế, ngân hàng, tổ chức thanh toán và các đơn vị liên quan”, Phó Cục trưởng Cục Thuế nhấn mạnh.
Tuy nhiên, đại diện Cục Thuế kiến nghị ngành ngân hàng có sự hỗ trợ về công nghệ, chi phí dành cho các nhà bán hàng và đơn vị cung cấp dịch vụ, để họ dễ dàng tiếp cận và sử dụng VietQR Pay trong hoạt động kinh doanh hàng ngày.
"Ngành thuế mong muốn các dịch vụ như QR Payment có mức phí thấp nhất, nhằm giảm chi phí phát sinh cho hộ kinh doanh. Cơ quan thuế sẵn sàng phối hợp với các nhà cung cấp giải pháp thanh toán để giới thiệu rộng rãi tới hộ kinh doanh và doanh nghiệp, với kỳ vọng tối đa hóa việc giảm chi phí tuân thủ theo đúng chỉ đạo của Chính phủ, từ đó thúc đẩy sự phát triển mạnh mẽ của nền kinh tế".
Lãnh đạo Cục Thuế cũng cho biết hiện tại, việc chia sẻ dữ liệu giữa cơ quan thuế, ngân hàng và các tổ chức trung gian thanh toán vẫn còn nhiều hạn chế do chưa có một khung pháp lý thống nhất. Việc thiếu các quy định cụ thể về trách nhiệm, tần suất, hình thức và định dạng dữ liệu khiến quá trình phối hợp chưa đạt hiệu quả như kỳ vọng.
Do đó, ngành thuế kỳ vọng có thể sớm xây dựng một hệ thống kết nối dữ liệu trực tuyến giữa ngân hàng và cơ quan thuế, với cơ chế đồng bộ dữ liệu định kỳ (hàng ngày, hàng tuần hoặc hàng tháng). Việc này sẽ giúp hai bên cập nhật thông tin kịp thời và khai thác hiệu quả nguồn dữ liệu phục vụ công tác quản lý thuế. Đặc biệt, với các giao dịch có dấu hiệu bất thường hoặc nghi ngờ liên quan đến rửa tiền, cần có cơ chế trao đổi thông tin định kỳ, tự động, hoặc phối hợp linh hoạt giữa ngân hàng và cơ quan thuế để kịp thời xử lý.
Nội dung đầy đủ của bài viết được đăng tải trên Tạp chí Kinh tế Việt Nam số 47-2025 phát hành ngày 24/11/2025. Kính mời Quý độc giả tìm đọc tại đây
https://premium.vneconomy.vn/an-pham-tap-chi-kinh-te-viet-nam.html
-Hoàng Lan
