Đại biểu Quốc hội cho rằng cần lưu ý và cảnh giác trước tình trạng lạm dụng, đóng dấu mật sai, không đúng quy định, đóng dấu mật nhằm che giấu thông tin, đưa thông tin không đúng danh mục bảo vệ bí mật nhà nước…
Chiều 7/11, Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự án Luật Bảo vệ bí mật nhà nước (sửa đổi).
Đa số ý kiến đại biểu tán thành tờ trình của Chính phủ về sự cần thiết ban hành luật nhằm khắc phục những tồn tại, hạn chế trong thực tiễn; đáp ứng yêu cầu trong quá trình vận hành chính quyền địa phương hai cấp và phát triển khoa học công nghệ, nhiệm vụ chuyển đổi số quốc gia; góp phần giữ vững an ninh, đảm bảo trật tự an toàn xã hội.
Dự thảo luật gồm 28 Điều được bố cục thành 5 chương; trong đó, sửa 21 điều và giữ nguyên 7 điều.
ĐỀ XUẤT NÂNG CAO VAI TRÒ, TRÁCH NHIỆM CỦA NGƯỜI ĐỨNG ĐẦU
Theo đại biểu Phạm Văn Hòa (Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Đồng Tháp), nguyên tắc sử dụng và bảo vệ bí mật Nhà nước phải được thực hiện thống nhất, nghiêm túc và đúng mục đích. Đại biểu cho rằng đây là nguyên tắc “bất di bất dịch”, có ý nghĩa đặc biệt quan trọng để đảm bảo an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội và lợi ích của Nhà nước, tổ chức, cá nhân.
Tuy nhiên, thực tế cho thấy tình trạng lạm dụng việc đóng dấu mật vẫn diễn ra ở không ít cơ quan, đơn vị. Do đó, quy định về hành vi bị nghiêm cấm để bảo vệ bí mật nhà nước tại Điều 5 của dự thảo luật là vấn đề quan trọng.
“Chúng ta có 3 cấp độ bảo vệ bí mật nhà nước là tuyệt mật, tối mật và mật. Do đó, các hành vi bị nghiêm cấm để bảo vệ tài liệu liên quan đến an ninh quốc gia, kinh tế - xã hội là vô cùng quan trọng và cần thiết”, đại biểu nêu rõ.
Để đảm bảo sự chặt chẽ của pháp luật, đại biểu Phạm Văn Hòa đề nghị cần lưu ý và cảnh giác trước tình trạng lạm dụng, đóng dấu mật sai, không đúng quy định, đóng dấu mật nhằm che giấu thông tin, đưa thông tin không đúng danh mục bảo vệ bí mật nhà nước…
Đồng thời, đại biểu Phạm Văn Hòa cho rằng cần có biện pháp phòng ngừa; nâng cao vai trò, trách nhiệm của người đứng đầu, thủ trưởng cơ quan, đơn vị đối với danh mục bảo vệ bí mật nhà nước, phải xác định độ mật đúng quy định.
Đại biểu Nguyễn Phương Thủy – Đoàn đại biểu Quốc hội TP Hà Nội cũng cho biết hiện nay không thống kê được số lượng văn bản mật, vì số lượng lớn và phân tán.
Theo đại biểu, thực tiễn kiểm tra, giám sát cho thấy có nơi việc đóng dấu mật đã trở thành phản xạ hành chính. Cứ tài liệu liên quan đến công tác cán bộ, tài liệu trong quá trình soạn thảo đều là mật. Các tài liệu nội bộ không đóng dấu mật nhưng vẫn phải quản lý sử dụng như tài liệu mật. Thậm chí, có những nội dung đã được báo chí đưa tin rộng rãi nhưng vẫn tiếp tục được đóng dấu mật.
Đại biểu phân tích thêm có trường hợp cơ quan tổ chức đóng dấu mật không phải để bảo vệ lợi ích quốc gia mà để an toàn cho người ký, để tránh bị chất vấn, tránh phải giải trình hoặc thậm chí để che giấu thông tin sai phạm.
Theo đại biểu có 3 nhóm nguyên nhân chính dẫn tới tình trạng trên. Đó là do quy định của pháp luật còn rộng và chưa đủ rõ; thiếu chế tài xử lý hành vi lạm dụng và còn khoảng trống pháp lý đối với tài liệu lưu hành nội bộ.
Do đó, đại biểu Nguyễn Phương Thủy cũng đề nghị bổ sung quy định về nâng cao trách nhiệm của người đứng đầu. Người quyết định độ mật phải chịu trách nhiệm giải trình trong trường hợp lạm dụng, phải có chế tài xử lý rõ ràng, góp phần thiết lập văn hóa minh bạch trong hoạt động công vụ.
CẦN BỔ SUNG THÊM HÀNH VI BỊ NGHIÊM CẤM
Đại biểu Dương Khắc Mai - Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Lâm Đồng nêu thực tế hiện nay vẫn có nhiều trường hợp sử dụng thiết bị lưu trữ ngoại vi không đảm bảo an ninh, an toàn, không đăng ký quản lý, sử dụng để kết nối với máy tính dùng để soạn thảo, lưu trữ bí mật nhà nước hoặc dùng các thiết bị này để kết nối đồng thời giữa máy tính dùng để soạn thảo, lưu trữ bí mật nhà nước và máy tính có kết nối mạng. Do đó, tiềm ẩn nguy cơ cao bị mã độc xâm nhập đánh cắp bí mật nhà nước dẫn đến lộ bí mật nhà nước.
Vì vậy, đại biểu đề nghị cần bổ sung hành vi bị nghiêm cấm vào Điều này như sau: “Kết nối thiết bị lưu trữ ngoại vi với máy tính dùng để soạn thảo, lưu trữ bí mật nhà nước trái quy định của pháp luật về cơ yếu hoặc các quy định của pháp luật khác có liên quan.”
Đại biểu Trịnh Thị Tú Anh - Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Lâm Đồng đề cập đến khoản 10 Điều 5 của dự thảo luật quy định: “Sử dụng hệ thống trí tuệ nhân tạo để thực hiện hành vi vi phạm pháp luật bị nghiêm cấm theo quy định của Luật này.”
Theo đại biểu Trịnh Thị Tú Anh, đây là điều khoản rất tiến bộ khi đưa AI vào luật. Tuy nhiên, đại biểu Trịnh Thị Tú Anh cho rằng cần quy định rõ hành vi cụ thể bị cấm vì AI có thể được dùng để phân tích, trích xuất dữ liệu, tạo ra nguy cơ lộ lọt rất lớn mà không cần chiếm đoạt toàn bộ tài liệu.
Vì vậy, đại biểu đề xuất cần làm rõ hơn phạm vi cấm, cụ thể: “Nghiêm cấm sử dụng các công cụ, phần mềm có ứng dụng trí tuệ nhân tạo để phân tích, tổng hợp, tóm tắt nội dung tài liệu, thông tin có chứa bí mật nhà nước, trừ trường hợp được cơ quan có thẩm quyền cho phép và được triển khai trên hệ thống đã được kiểm soát an ninh.”
-Đỗ Mến
