Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu biến động và chuỗi cung ứng tái cấu trúc, nhu cầu tiếp cận vốn của khối doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME) đang trở thành một trong những điểm nghẽn lớn nhất của tăng trưởng...
Từ thực tế đó, mô hình tài trợ theo chuỗi kết nối ngân hàng, doanh nghiệp đầu mối và SME đang mở ra một hướng đi mới, giúp khơi thông dòng vốn, giảm phụ thuộc vào tài sản đảm bảo và hình thành mạng lưới tín dụng dựa trên dòng tiền thực.
TỪ MÔ HÌNH TÍN DỤNG TRUYỀN THỐNG SANG TÀI CHÍNH CHUỖI
Tại tọa đàm “Tài trợ doanh nghiệp theo chuỗi – Kết nối nguồn lực, lan tỏa giá trị” diễn ra chiều 31/10/2025 ở TP.Hồ Chí Minh, hơn 200 đại biểu từ cơ quan quản lý, hiệp hội và doanh nghiệp đã thảo luận sâu về mô hình hợp tác ba bên giữa ngân hàng – hiệp hội – doanh nghiệp.
Theo bà Trần Thị Ngọc Liên, Phó Giám đốc Ngân hàng Nhà nước Chi nhánh Khu vực II, đây là cách tiếp cận mang tính “hệ sinh thái”, hướng tới việc giải quyết bài toán vốn không chỉ cho từng doanh nghiệp riêng lẻ mà cho cả chuỗi sản xuất – kinh doanh. “Việc gắn kết dòng vốn theo chuỗi giúp tối ưu nguồn lực, tăng tính minh bạch và tạo hiệu ứng lan tỏa tích cực trong nền kinh tế”, bà Liên nhấn mạnh.
Thống kê cho thấy đến cuối năm 2024, tăng trưởng tín dụng toàn địa bàn TP.Hồ Chí Minh đạt khoảng 9%, với tổng dư nợ hơn 4,8 triệu tỷ đồng. Các dòng vốn được ưu tiên đổ vào lĩnh vực sản xuất – chế biến, xây dựng và công nghiệp hỗ trợ. Riêng chương trình “Kết nối Ngân hàng – Doanh nghiệp” đã giải ngân hơn 700.000 tỷ đồng, vượt 43% kế hoạch, với hơn 2.000 doanh nghiệp được tiếp cận.
Doanh nghiệp SME hiện chiếm 98% tổng số doanh nghiệp đang hoạt động, đóng góp khoảng 45% GDP và tạo việc làm cho hơn 50% lực lượng lao động. Tuy nhiên, nhóm này vẫn phải đối mặt với những rào cản mang tính cấu trúc.
Thứ nhất, thị trường tiêu thụ đang bị thu hẹp do nhu cầu giảm và cạnh tranh khốc liệt từ thương mại điện tử, tăng trưởng gần 40%/năm.
Thứ hai, chi phí đầu vào, từ nguyên liệu, năng lượng đến logistics đều tăng, khiến biên lợi nhuận bị bào mòn.
Thứ ba, khó tiếp cận vốn ngân hàng: chỉ khoảng 9% SME có thể vay vốn chính thức, trong khi 60% bị loại do thiếu tài sản đảm bảo hoặc dòng tiền không đủ minh bạch. Khoảng trống tài chính này ước tính lên tới 24 tỷ USD.
Thứ tư, chuyển đổi số chậm: 80% doanh nghiệp SME vẫn quản lý tài chính thủ công, chưa có hệ thống quản trị dữ liệu và dòng tiền, khiến việc chứng minh năng lực tín dụng càng khó khăn.
Những rào cản này không chỉ giới hạn khả năng tiếp cận vốn, mà còn cản trở năng lực tham gia chuỗi cung ứng của doanh nghiệp Việt trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu ngày càng khốc liệt.
HỢP TÁC BA BÊN: NGÂN HÀNG – HIỆP HỘI – DOANH NGHIỆP SME
Để tháo gỡ điểm nghẽn này, các chuyên gia nhận định mô hình tài trợ theo chuỗi là một lựa chọn phù hợp cho doanh nghiệp SME Việt Nam. Ông Trần Hoài Phương, Giám đốc Khách hàng Doanh nghiệp của HDBank, cho rằng thay vì mối quan hệ “hai bên” truyền thống giữa ngân hàng và doanh nghiệp, tài chính chuỗi tạo nên “câu chuyện ba bên”, trong đó ngân hàng, doanh nghiệp đầu mối và SME cùng vận hành trên nền tảng dữ liệu chung.
Ví dụ, một doanh nghiệp nhỏ có thể không đủ tài sản thế chấp, nhưng nếu họ là nhà cung cấp hoặc phân phối của một tập đoàn lớn, thì uy tín và sức khỏe tài chính của tập đoàn chính là “bảo chứng gián tiếp” cho khoản vay. Ngân hàng vì vậy có thể cấp tín dụng dựa trên dòng tiền thực – những khoản phải thu, hợp đồng, hóa đơn điện tử – thay vì chỉ dựa trên tài sản cố định.
“Trong chuỗi cung ứng, dòng tiền trả nợ của nhà cung cấp nhỏ thực chất đến từ doanh nghiệp đầu mối lớn. Khi ngân hàng nắm được dữ liệu này, rủi ro tín dụng giảm rõ rệt, doanh nghiệp nhỏ lại có cơ hội xoay vòng vốn nhanh hơn”, ông Phương phân tích.
Hiện mô hình tài chính chuỗi của HDBank đã triển khai cho hơn 7.000 doanh nghiệp, với 1.485 nhà phân phối, 4.202 nhà cung cấp, 100 doanh nghiệp đầu mối và hơn 40.000 điểm bán lẻ. Tổng dư nợ tín dụng theo chuỗi đạt khoảng 40.000 tỷ đồng, tập trung vào các lĩnh vực: FMCG, thép – vật liệu xây dựng, nông nghiệp, công nghiệp hỗ trợ và bán lẻ.
Tuy nhiên, theo ông Phương, lợi nhuận biên của ngân hàng trong mô hình này mỏng hơn so với cho vay truyền thống, nhưng đổi lại, danh mục tín dụng an toàn hơn, hiệu quả hơn và mang tính bền vững dài hạn.
Lễ ký kết hợp tác ba bên giữa HDBank – Hội Doanh nhân Sài Gòn – Hiệp hội Công nghiệp Hỗ trợ TP.Hồ Chí Minh (HASI) trong khuôn khổ tọa đàm được xem là bước đi chiến lược nhằm tạo mạng lưới hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận vốn, đào tạo, tư vấn và chuẩn hóa dữ liệu chuỗi cung ứng.
Theo thỏa thuận, ngân hàng phát triển các gói tài chính chuỗi linh hoạt; còn các hiệp hội đóng vai trò “cầu nối dữ liệu và năng lực” giúp doanh nghiệp chuẩn hóa quản trị, nâng năng suất và xây dựng niềm tin tín dụng.
Đánh giá về mô hình này bà Lâm Thúy Ái, Phó Chủ tịch Hội Doanh nhân Sài Gòn, nhận định: “Mô hình tài chính chuỗi là phiên bản hiện đại của "buôn có bạn, bán có phường". Trong thời đại dữ liệu và niềm tin, không doanh nghiệp nào có thể đứng riêng lẻ; họ cần được kết nối trong một hệ sinh thái cùng phát triển”.
Các chuyên gia cho rằng trong bối cảnh nguồn vốn trung và dài hạn của ngân hàng đang dần siết chặt, mô hình tài chính chuỗi có thể trở thành một “đường dẫn” bổ sung song song với thị trường chứng khoán và trái phiếu doanh nghiệp.
Việc mở rộng kênh vốn dựa trên dòng tiền chuỗi không chỉ giúp SME Việt Nam nâng cao năng lực tài chính, mà còn tạo điều kiện để hình thành thị trường vốn thứ cấp – nơi dữ liệu giao dịch, hóa đơn, hợp đồng có thể được số hóa và chứng thực, trở thành tài sản tài chính thực sự.
-Nguyệt Hà
