Tại Kỳ họp thứ 10 Quốc hội khóa XV, dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quản lý nợ công được Chính phủ trình và Ủy ban Kinh tế Tài chính thẩm tra, hướng tới mục tiêu phân cấp, phân quyền mạnh mẽ hơn nhưng vẫn đảm bảo nguyên tắc kiểm soát chặt chẽ, an toàn nợ công và kỷ luật tài khóa quốc gia…
Sáng ngày 3/11, trong chương trình làm việc của Kỳ họp thứ 10 Quốc hội khóa XV, các đại biểu đã nghe Chính phủ trình và báo cáo thẩm tra về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quản lý nợ công. Chính phủ và Ủy ban Kinh tế và Tài chính đều đồng thuận về tính cấp thiết của việc ban hành Luật theo quy trình rút gọn ngay tại kỳ họp.
Theo Tờ trình, dự thảo Luật được thiết kế gọn với 3 điều, tập trung sửa đổi, bổ sung 23 trên tổng số 63 điều của Luật hiện hành. Trong đó, 17 điều được chỉnh sửa, 5 điều bị bãi bỏ và 5 điều được bổ sung mới.
Ủy ban Kinh tế và Tài chính cho biết việc sửa đổi nhằm tháo gỡ những vướng mắc trong quản lý, tăng tính đồng bộ giữa Luật Quản lý nợ công và các đạo luật liên quan như Luật Ngân sách nhà nước, Luật Các tổ chức tín dụng hay Luật Điều ước quốc tế. Tuy vậy, cơ quan soạn thảo cần tập trung sửa đổi những vấn đề cấp bách còn những quy định còn ý kiến trái chiều hoặc chưa đánh giá tác động đầy đủ cần tiếp tục nghiên cứu trong quá trình sửa đổi toàn diện.
Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng nhấn mạnh định hướng trọng tâm của dự thảo là tăng cường phân cấp, phân quyền gắn với tinh gọn bộ máy và nâng cao tính chủ động của cơ quan quản lý.
Dự thảo Luật bỏ Khoản 4 Điều 13 của Luật hiện hành, giao Thủ tướng Chính phủ thẩm quyền phê duyệt hạn mức vay về cho vay lại và hạn mức bảo lãnh Chính phủ hằng năm gắn với kế hoạch vay và trả nợ công nhằm rút ngắn thủ tục và tăng linh hoạt cho Bộ Tài chính trong tổ chức triển khai. Đồng thời, Bộ Tài chính sẽ chủ động điều hành và công bố tài liệu trình kế hoạch vay trả nợ công hằng năm.
Cơ quan thẩm tra nhất trí với định hướng này, song nhấn mạnh yêu cầu tăng cường giám sát, minh bạch và làm rõ trách nhiệm giải trình của các cơ quan được phân quyền, tránh nguy cơ rủi ro trong quản lý nợ công.
Một nội dung quan trọng khác là việc mở rộng thẩm quyền cho chính quyền địa phương trong phát hành trái phiếu.
Cụ thể, thủ tục xin ý kiến Bộ Tài chính về phát hành trái phiếu chính quyền địa phương được đề xuất bãi bỏ, thay bằng cơ chế Uỷ ban nhân dân cấp tỉnh trình hội đồng nhân dân cấp tỉnh phê duyệt Đề án phát hành trái phiếu.
Theo Ủy ban Kinh tế và Tài chính, điều này giúp rút ngắn thời gian phát hành và tăng tính chủ động trong huy động vốn nhưng vẫn phải bảo đảm trong giới hạn vay và bội chi đã được Quốc hội thông qua, tránh rủi ro an toàn nợ công.
Đáng chú ý, dự thảo cũng sửa đổi Điều 29 theo hướng cải cách mạnh thủ tục tiếp cận vốn ODA và vay ưu đãi nước ngoài.
Theo đó, các bộ, ngành, địa phương và doanh nghiệp nhà nước chỉ cần lập đề xuất tập trung vào bốn nội dung cốt lõi và thư quan tâm (nếu có) thay vì phải chuẩn bị hồ sơ phức tạp như trước đây giúp giảm chi phí tuân thủ cho bộ ngành, địa phương.
Chính phủ cũng đề nghị giao thêm thẩm quyền hướng dẫn nguyên tắc phân bổ và quy định cụ thể các trường hợp cấp phát cho địa phương để đảm bảo phù hợp với thực tế triển khai.
Đặc biệt, việc cho phép các đơn vị sự nghiệp công lập có khả năng tự chủ tài chính được tiếp cận ODA và vay ưu đãi nhưng cần cơ chế rõ ràng để tránh phát sinh nợ xấu. Đồng thời, Chính phủ kiến nghị bổ sung quy định cơ quan chủ quản báo cáo các trường hợp không đủ điều kiện vay lại để Chính phủ xem xét, cho phép thực hiện theo cơ chế cấp phát.
Cùng với đó, giao thẩm quyền hướng dẫn chi tiết quy định không yêu cầu tài sản bảo đảm đối với các tổ chức khoa học công nghệ và cơ sở giáo dục đại học công lập khi vay lại, Ủy ban Kinh tế và Tài chính cho biết.
Đối với bảo lãnh Chính phủ, Dự thảo nêu rõ nếu doanh nghiệp muốn được cấp bảo lãnh phải được thẩm định bởi ít nhất một tổ chức tín dụng được tổ chức xếp hạng tín nhiệm quốc tế xếp hạng tối thiểu ở mức thấp hơn một bậc so với mức xếp hạng tín nhiệm quốc gia của Việt Nam.
Hồ sơ sau đó mới được gửi Bộ Tài chính để xem xét, thẩm định và quyết định cấp bảo lãnh. Cơ quan thẩm tra cho rằng quy định này giúp tăng tính minh bạch, giảm gánh nặng hành chính, nhưng cần quy định rõ trách nhiệm thẩm định và phê duyệt thuộc Bộ Tài chính.
Nhằm thống nhất với Luật Ngân sách nhà nước và cắt giảm thủ tục, dự thảo cũng đề xuất bỏ quy định về Chương trình quản lý nợ công 03 năm và thủ tục vay từ quỹ dự trữ tài chính Nhà nước. Ngoài ra, nhiệm vụ "thanh tra" tại Điều 15 cũng được lược bỏ do nhiệm vụ này đã tập trung về Thanh tra Chính phủ.
Chính phủ nhấn mạnh yêu cầu cấp bách của việc sửa đổi luật nhằm đáp ứng tốc độ và yêu cầu thực tiễn. Với những điều chỉnh trọng tâm vừa nêu, dự án Luật sửa đổi được kỳ vọng sẽ tạo khung pháp lý thông thoáng và hiệu quả hơn trong quản lý nợ công, tăng tính chủ động của các cấp quản lý cũng như bảo đảm an toàn nợ quốc gia trong dài hạn.
-Hoàng Sơn
