Trước lộ trình bỏ thuế khoán từ năm 2026, hộ kinh doanh đứng trước yêu cầu chuyển đổi phương thức quản lý thuế. Các nền tảng số và giải pháp công nghệ đang trở thành công cụ quan trọng giúp khu vực này thích ứng nhanh hơn với cơ chế thuế mới...
Theo số liệu từ Bộ Tài chính, cả nước hiện có khoảng 3,6 triệu hộ và cá nhân kinh doanh đang hoạt động, tăng 106% so với năm trước. Không chỉ góp phần giải quyết việc làm và bảo đảm an sinh xã hội, khu vực này còn đóng vai trò quan trọng trong thu ngân sách.
Theo đó, tổng số thu từ hộ kinh doanh trong năm 2024 đạt gần 26.000 tỷ đồng và tăng 20%. Tính riêng 6 tháng đầu năm 2025, con số này đã đạt 17.100 tỷ đồng, cao hơn nhiều so với cùng kỳ năm trước. Điều cho thấy hộ kinh doanh không đơn thuần là sinh kế của từng gia đình mà đã trở thành một động lực đáng kể của tăng trưởng GDP và tạo việc làm.
Tuy vậy, mô hình thuế khoán hiện hành đang bộc lộ không ít bất cập, từ tính thiếu minh bạch, chưa phản ánh đúng quy mô hoạt động, cho tới sự chưa công bằng giữa các chủ thể kinh doanh.
Vì vậy, các chuyên gia cho rằng việc chuyển sang cơ chế kê khai sẽ giúp chuẩn hóa công tác quản lý thuế, đồng thời mở ra cơ hội để hộ kinh doanh tiếp cận tín dụng và nâng cao năng lực cạnh tranh.
Tại Hội thảo “Giải mã chuyển đổi mô hình và kê khai thuế: Từ thực tiễn hộ kinh doanh”, do Công ty cổ phần Công nghệ KiotViet phối hợp với Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) tổ chức ngày 16/12/2025, ông Nguyễn Quang Vinh, Phó Chủ tịch VCCI, đánh giá việc cải cách phương thức quản lý thuế xuất phát từ vai trò ngày càng quan trọng của khu vực hộ kinh doanh trong nền kinh tế. Vì vậy, chuyển đổi mô hình quản lý thuế không phải không nhằm tạo thêm áp lực cho người kinh doanh nhỏ lẻ. Ngược lại, quá trình này nhằm tạo nền tảng cho khu vực hộ kinh doanh phát triển ổn định, bền vững hơn, tương xứng với vị thế ngày càng lớn trong nền kinh tế.
Dù lộ trình xóa bỏ thuế khoán và áp dụng phương pháp kê khai dự kiến triển khai từ đầu năm 2026, song trên thực tế, quá trình chuyển đổi vẫn đối mặt với với nhiều rào cản.
"Khảo sát của VCCI cho thấy 49% hộ kinh doanh lo ngại chi phí và thời gian dành cho quản lý hóa đơn, chứng từ sẽ tăng đáng kể khi chuyển sang kê khai. Ngoài ra, việc tuân thủ quy định về hóa đơn điện tử, thiết bị tính tiền vẫn là thách thức do hạn chế về năng lực công nghệ, thói quen ghi chép thủ công, chi phí đầu tư ban đầu và thủ tục còn phức tạp".
Ông Phạm Ngọc Thạch, Phó Trưởng Ban Pháp chế VCCI.
"Sự lệ thuộc vào phương thức quản lý truyền thống, cùng những hạn chế về kỹ năng số và tâm lý dè dặt trước các quy định mới liên quan đến thủ tục kê khai, hóa đơn, chứng từ đang khiến quá trình chuyển đổi gặp nhiều thách thức", ông Phạm Ngọc Thạch, Phó Trưởng Ban Pháp chế VCCI, chỉ rõ.
Ở góc độ doanh nghiệp công nghệ, ông Đỗ Tuấn Anh, Phó Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Công nghệ KiotViet, nhận định khả năng tiếp cận công nghệ của hộ kinh doanh phụ thuộc nhiều vào độ tuổi, lĩnh vực hoạt động và môi trường kinh doanh. Trong đó, nhóm kinh doanh truyền thống thường tiếp cận chậm hơn và cần được hỗ trợ nhiều hơn.
Ông Đỗ Tuấn Anh nhấn mạnh: sự thấu hiểu và đồng hành của các bên liên quan là yếu tố then chốt quyết định thành công của quá trình chuyển đổi số đối với hộ kinh doanh.
Theo Phó Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Công nghệ KiotViet, doanh nghiệp đã xây dựng lộ trình chuyển đổi số theo từng giai đoạn, từ khảo sát, đánh giá điều kiện ban đầu đến hỗ trợ triển khai và chăm sóc sau khi áp dụng.
“Các giải pháp công nghệ cần xuất phát từ nhu cầu thực tế của từng nhóm hộ, giải quyết từng bài toán cụ thể để hướng tới mục tiêu chuyển đổi số hiệu quả và thực chất”, ông Tuấn Anh cho cho biết.
Dưới góc độ cơ quan quản lý, ông Mai Sơn, Phó Cục trưởng Cục Thuế, thông tin: ngành thuế đã triển khai đợt cao điểm 60 ngày nhằm hỗ trợ hộ kinh doanh chuyển từ thuế khoán sang kê khai.
Trong quá trình triển khai, ngành thuế liên tục tổ chức các kênh truyền thông, đối thoại để giải đáp cho người nộp thuế hiểu rõ và chủ động thực hiện nghĩa vụ. Song song đó, ngành thuế sẽ thực hiện phân loại hộ kinh doanh để hỗ trợ phù hợp và đúng trọng tâm.
Cùng với đó, Cục Thuế đã đưa vào vận hành Cổng trải nghiệm dành riêng cho hộ kinh doanh. Đây là môi trường giả lập cho phép các hộ đang nộp thuế khoán hoặc chuẩn bị chuyển đổi trực tiếp thực hành các thao tác kê khai, điều chỉnh và tra cứu nghĩa vụ thuế, qua đó giảm thiểu rủi ro và áp lực tâm lý trong quá trình thực hiện.
Quốc hội đã thông qua Luật Quản lý thuế (sửa đổi) và Luật Thuế thu nhập cá nhân (sửa đổi), trong đó bãi bỏ yêu cầu áp dụng chế độ kế toán đối với hộ kinh doanh và nâng ngưỡng doanh thu không chịu thuế thu nhập cá nhân lên 500 triệu đồng/năm. Điều này sẽ góp phần giảm gánh nặng tuân thủ, hỗ trợ kinh doanh quy mô nhỏ và tạo động lực cho khu vực kinh tế tư nhân.
Đồng thời, ứng dụng AI cũng từng bước được tích hợp và hệ thống hỗ trợ. Theo đó, hộ kinh doanh có thể sử dụng giọng nói hoặc văn bản để tra cứu nghĩa vụ thuế, tình trạng nợ thuế, cũng như các thủ tục kê khai, đăng ký, điều chỉnh hay xử phạt.
Ngoài ra, hệ thống cũng cung cấp đường dẫn tới các chính sách và hướng dẫn liên quan, giúp người nộp thuế tiếp cận thông tin thuận tiện và trực quan hơn, Phó Cục trưởng Cục Thuế cho biết.
-Mai Nhi
