Với hơn 300 ha trồng nếp Cay Nọi, xã vùng cao biên giới Quang Chiểu, tỉnh Thanh Hoá đang khai thác hiệu quả lợi thế thổ nhưỡng và khí hậu, biến giống lúa quý thành sản phẩm OCOP có giá trị thương mại cao...
Bước chân lên những thửa ruộng bậc thang ở xã biên giới Quang Chiểu, hương thơm nồng nàn của lúa mới khiến tôi như lạc vào một không gian khác. Nếp Cay Nọi – giống lúa quý mà người dân nơi đây gìn giữ hơn 40 năm đang mùa thu hoạch, vỏ hạt nâu đỏ, hạt gạo trắng mẩy, ánh lên dưới nắng cuối thu.
Nghe chị Vi Thị Sợi (bản Chiêm) kể, giống lúa này có nguồn gốc từ Lào, được du nhập khi bà con khó khăn, túng thiếu. “Ngày xưa, Nhân dân nước bạn Lào cho giống lúa, mình trồng để sống qua mùa đói. Giờ thì nó đã trở thành cây trồng chủ lực, giúp nhiều nhà thoát nghèo, có của ăn của để,” chị Sợi nói, đôi mắt ánh niềm tự hào.
Toàn xã có hơn 400 ha đất nông nghiệp, trong đó hơn 300 ha trồng nếp Cay Nọi. Vụ lúa duy nhất trong năm bắt đầu gieo mạ từ tháng 6, cấy trên những chân ruộng thấp, đến cuối tháng 10, đầu tháng 11 thu hoạch. Nhìn từng bó lúa căng tròn được gánh lên sân phơi, tôi mới thấy sức lao động của bà con quý giá biết bao. Bà Lò Thị Sao vừa đảo thóc, vừa kể: “Ngày xưa, gạo Cay Nọi quý lắm, chỉ dành ngày trọng. Giờ thì nếp nhà mình đã có thương hiệu, có tem nhãn, người miền xuôi đặt mua cả năm, mừng lắm!”
Tôi ghé Hợp tác xã nông lâm Chung Thành, nơi 31 hộ dân Quang Chiểu liên kết sản xuất theo chương trình OCOP. Mọi thứ được tổ chức bài bản: từ kỹ thuật chăm sóc, phân bón đến khâu thu mua, bảo đảm giá ổn định.
Trung bình mỗi vụ, Hợp tác xã nông lâm Chung Thành thu hoạch khoảng 100 tấn lúa nếp Cay Nọi, tương đương với giá trị gạo thành phẩm từ 700 - 800 triệu đồng/vụ. Dù người dân không bán gạo cho Hợp tác xã nông lâm Chung Thành, giá bán ngoài của gạo nếp Cay Nọi cũng vượt trội hơn hẳn. Cụ thể, vào chính vụ gạo nếp Cay Nọi có giá từ 30.000 - 40.000 đồng/kg.
Theo tính toán, với giá bán tương đối ổn định trong thời gian qua, bà con trồng lúa có thể thu lợi nhuận từ 3 - 3,5 triệu đồng/sào/vụ, tương đương 70 triệu đồng/ha/vụ, cao hơn hẳn các loại cây trồng bản địa. “Nhờ chất lượng tốt và được hỗ trợ tìm đầu ra nên gạo nếp Cay Nọi sản xuất ra đến đâu tiêu thụ hết đến đó. Thị trường chủ yếu là trong tỉnh và các đầu mối lớn ở thành phố Hà Nội, tỉnh Ninh Bình”, chị Lương Thị Nồng, Giám đốc Hợp tác xã nông lâm Chung Thành chia sẻ.
Tôi được mời nếm thử xôi nếp Cay Nọi vừa đồ. Hương thơm lan tỏa, hạt nếp dẻo, ngậy vị gạo mới. Sở dĩ gạo Cay Nọi trồng trên đất Quang Chiểu ngon hơn bởi nơi đây có điều kiện thổ nhưỡng, khí hậu khác với các vùng khác, nắng nhiều làm cho cây lúa được quang hợp tốt, nhiệt độ trung bình trong năm dao động từ 28 - 30 độ C. Biên độ giữa ngày và đêm chênh lệch nhau tương đối lớn.
Điều đó làm cho cây lúa không bị mất năng lượng, hạt lúa liên tục được bổ sung dinh dưỡng. Trải qua quá trình định cư lâu dài, đồng bào dân tộc Thái xã Quang Chiểu đã có một hệ thống các tri thức bản địa quý giá trong sản xuất lúa, kết hợp với ý thức trong việc bảo vệ nguồn giống quý hiếm, nguồn nước, môi trường để phát triển nông nghiệp bền vững.
Bên cạnh kỹ thuật trồng và chăm sóc được tích lũy từ lâu đời, người dân địa phương đã biết ứng dụng các tiến bộ khoa học - kỹ thuật trong sản xuất lúa gạo.
Ông Lê Văn Hiếu, Chủ tịch UBND xã Quang Chiểu cho biết: "Vụ mùa năm nay thắng lợi cả về năng suất lẫn giá trị kinh tế. Xã sẽ tiếp tục định hướng phát triển vùng sản xuất lúa hàng hóa, gắn với chế biến và du lịch cộng đồng".
-Nguyễn Thuấn
