Nga đang tìm cách tăng sản lượng đất hiếm nhằm tìm kiếm một vị thế trên thị trường đất hiếm toàn cầu đầy tiềm năng, nhưng giới phân tích cho rằng nỗ lực này của Nga sẽ gặp nhiều thách thức...
Theo hãng tin CNBC, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã chỉ đạo cơ quan chức năng nước này hoàn thành lộ trình phát triển dài hạn cho việc khai thác và sản xuất kim loại đất hiếm trước ngày 1/12. Tuy nhiên, Nga đang phải đối mặt với nhiều thách thức khi gia nhập cuộc đua với các đối thủ lớn như Trung Quốc - quốc gia đã chiếm lĩnh thị trường đất hiếm từ lâu.
Trung Quốc hiện đang dẫn đầu thế giới về khai thác và sản xuất đất hiếm, với 44 triệu tấn trữ lượng, chiếm 40% trong tổng số 110 triệu tấn trữ lượng toàn cầu - theo báo cáo mới nhất của Cục Khảo sát Địa chất Mỹ (USGS). Nga đứng thứ 5 với trữ lượng 3,8 triệu tấn, cao hơn so với trữ lượng đất hiếm của Mỹ, nước có 1,9 triệu tấn.
Hiện tại, sản lượng đất hiếm hàng năm của Nga vẫn còn khá khiêm tốn, chỉ đạt 2.500 tấn, tương đương 0,64% sản lượng toàn cầu vào năm 2024. Nỗ lực tăng sản lượng đất hiếm của Nga được khởi động khi nhu cầu đất hiếm toàn cầu ngày càng tăng, đặc biệt là từ Mỹ, trong bối cảnh có nhiều lo ngại về sự phụ thuộc vào nguồn cung từ Trung Quốc.
Mối lo này đã trở nên rõ ràng hơn trong năm nay, khi Trung Quốc đáp trả thuế quan của Mỹ bằng cách hạn chế xuất khẩu đất hiếm. Gần đây, Trung Quốc đã nới lỏng các hạn chế này sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã đạt được thỏa thuận “đình chiến” thương mại thêm 1 năm trong cuộc gặp thượng đỉnh vào cuối tháng 10 ở Hàn Quốc.
Để giảm sự phụ thuộc vào đất hiếm Trung Quốc, chính quyền ông Trump đang tìm kiếm các thỏa thuận đất hiếm với các quốc gia khác trên toàn cầu. Trong đó, ông Trump đã đạt được thỏa thuận với Ukraine để Mỹ có thể tiếp cận các mỏ đất hiếm của nước này. Ngoài ra, ông chủ Nhà Trắng còn bày tỏ sự quan tâm đến Greenland, hòn đảo tự trị của Đan Mạch, giàu tài nguyên đất hiếm và khoáng sản.
Trong lúc Mỹ thể hiện mối quan tâm lớn đối với các thỏa thuận như vậy, Điện Kremlin tuyên bố sẵn sàng hợp tác với các đối tác nước ngoài trong các dự án khai thác và chế biến kim loại đất hiếm tại Nga.
“Nga có lịch sử lâu năm trong việc khai thác kim loại hiếm, tương tự như Trung Quốc, nhưng cuộc chạy đua hiện tại để tăng cường khai thác và sản xuất đất hiếm đang đặt Nga vào một vị thế khác biệt. Trong khi Mỹ đang chạy đua để đáp ứng nhu cầu, Nga lại đang tìm kiếm một cơ hội”, chuyên gia Willis Thomas của công ty tư vấn CRU Group nhận định với hãng tin CNBC.
Bộ Tài nguyên Thiên nhiên Nga tuyên bố rằng nước này có 15 loại kim loại đất hiếm với tổng trữ lượng lên tới 28,5 triệu tấn, cao hơn nhiều so với ước tính của USGS. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều câu hỏi về số lượng và chất lượng của các kim loại đang được ưa chuộng. Theo giới phân tích, đây là thông tin mà Moscow có thể sẽ không bao giờ tiết lộ.
Có một câu hỏi được đặt ra là Nga sẽ tìm sự hợp tác với Trung Quốc để tăng sản lượng đất hiếm, hay tìm cách bắt tay với phương Tây, nhất là Mỹ, trong lĩnh vực này. Trung Quốc hiện đang chiếm khoảng 69% hoạt động chế biến đất hiếm trên thế giới và muốn có thêm nguồn cung nguyên liệu thô để phục vụ cho hoạt động chế biến và xuất khẩu đất hiếm.
Theo ông Thomas, khai thác mới chỉ là khâu tương đối dễ dàng trong chuỗi cung ứng đất hiếm. “Chế biến và chiết tách, và sau đó là tìm thị trường hạ nguồn để tiêu thụ” mới là những việc khó và ưu thế ở những khâu này đã mang lại cho Trung Quốc vị thế chiếm lĩnh thị trường đất hiếm toàn cầu.
Nga đã nỗ lực phát triển các mối quan hệ kinh tế và chuỗi cung ứng với Trung Quốc, nên có thể trở thành một nhà cung cấp đất hiếm thô nữa cho quốc gia này. Hiện nay, Trung Quốc đang nhập nhiều đất hiếm thô từ Myanmar, Malaysia và Lào để chế biến.
Trong khi đó, Mỹ hiện tại có thể chưa sẵn sàng khám phá bất kỳ mối quan hệ đối tác nào trong tương lai với Nga về đất hiếm, do mối quan hệ giữa ông Trump và ông Putin đang có phần bấp bênh vì cuộc chiến tranh Nga - Ukraine vẫn tiếp diễn.
Về phần mình, khi tiếp đón các nhà lãnh đạo của 5 quốc gia Trung Á vào tuần trước, ông Trump đã nhấn mạnh rằng các khoáng sản quan trọng là ưu tiên hàng đầu của chính quyền ông. "Một trong những mục tiêu chính trong chương trình nghị sự của chúng tôi là các khoáng sản quan trọng. Trong những tuần gần đây, chính quyền của tôi đã củng cố an ninh kinh tế của Mỹ bằng cách ký kết các thỏa thuận với các đồng minh và bạn bè trên khắp thế giới để mở rộng chuỗi cung ứng khoáng sản quan trọng của chúng tôi”, ông Trump nói trong cuộc gặp.
Theo các nhà phân tích, khi vạch lộ trình phát triển lĩnh vực đất hiếm, Nga sẽ nghiên cứu tất cả các lựa chọn của mình. “Do đang có chiến tranh ở Ukraine, có khả năng các chính phủ phương Tây và chính người tiêu dùng sẽ không sẵn sàng mua đất hiếm của Nga và Nga sẽ không thể tận dụng được động lực đang gia tăng ở phương Tây về chuỗi cung ứng”, nhà phân tích Piyush Goel của CRU nói với CNBC.
Bên cạnh đó, do Nga có xu hướng nghiêng về chuỗi cung ứng của Trung Quốc, nên nước này nhiều khả năng sẽ bán đất hiếm cho Trung Quốc, theo ông Goel. Vị chuyên gia cho rằng, Trung Quốc sở hữu công nghệ tinh vi để chế biến và phân tách đất hiếm, trong khi các mỏ đất hiếm của nước này sẽ suy giảm dần, và đó chính là khoảng trống mà Nga có thể nhảy vào để lấp đầy.
-An Huy
