Hệ thống điện Việt Nam tương đối lớn, đứng đầu Đông Nam Á và thứ 22 trên thế giới, chi phí đầu tư hệ thống truyền tải điện mỗi năm 3 - 4 tỷ USD, nên một mình EVN không thể gánh vác được. Trước thách thức này, Nghị quyết 70-NQ/TW được ban hành cho phép sự tham gia của nhiều tổ chức, doanh nghiệp khác vào hoạt động phát triển lưới điện là một giải pháp cần thiết để giải quyết vướng mắc tài chính này...
Tại Hội thảo "Chuyển đổi năng lượng xanh nhìn từ Nghị quyết 70-NQ/TW của Bộ Chính trị", do Tạp chí Nhà đầu tư tổ chức ngày 30/10/2025, các chuyên gia, đại diện doanh nghiệp đã tập trung thảo luận về những giải pháp nhằm thực hiện mục tiêu chuyển dịch năng lượng xanh trong khi vẫn đảm bảo nguồn cung cho tăng trưởng kinh tế của Việt Nam.
TRIỂN KHAI NHIỀU NHÓM GIẢI PHÁP TRỌNG TÂM
Thông tin tại hội thảo, ông Nguyễn Tài Anh, Phó Tổng giám đốc Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) cho biết trong quá trình triển khai thực hiện Nghị quyết 70 - NQ/TW của Bộ Chính trị về bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, để góp phần đạt mục tiêu giảm phát thải 15-35% đến năm 2030, hướng tới Net Zero vào năm 2050 đồng thời đảm bảo an ninh năng lượng, tập đoàn đã triển khai nhiều nhóm giải pháp trọng tâm trong các lĩnh vực sản xuất, truyền tải, phân phối và kinh doanh điện.
Trong hoạt động phát triển nguồn điện, giảm phụ thuộc vào năng lượng hóa thạch, EVN sẽ tập trung vào các nguồn điện sạch, ít phát thải như hydrogen xanh, ammonia xanh, biomass và đặc biệt là điện hạt nhân.
Tập đoàn đã hoàn thành xây dựng yêu cầu về khung năng lực và chương trình phát triển nguồn nhân lực đáp ứng những yêu cầu. Để nhanh chóng triển khai dự án điện hạt nhân Ninh Thuận 1, EVN đang phối hợp với các bộ ngành và đối tác quốc tế, nổi bật nhất là tập đoàn Rosatom của Nga.
Bên cạnh phát triển nguồn điện, tập đoàn cũng áp dụng nhóm giải pháp về phát triển lưới điện, như nghiên cứu giải pháp nâng cao năng lực truyền tải của lưới điện để tận dụng tối đa huy động các nguồn điện sạch cho hệ thống; xây dựng hệ thống truyền tải thông minh giúp tối ưu trong vận hành lưới điện, giảm thiểu sự cố, giảm tổn hao, góp phần giảm phát thải khí nhà kính; tích hợp hệ thống tích trữ năng lượng; xây dựng hệ thống truyền tải liên kết các nước trong khu vực.
Mặc dù vậy, Phó Tổng giám đốc EVN cho biết do hệ thống điện Việt Nam tương đối lớn, đứng đầu Đông Nam Á và thứ 22 trên thế giới, với tổng chi phí đầu tư mỗi năm 3-4 tỷ USD, nên EVN một mình không thể gánh vác được. "Nghị quyết 70 cho phép sự tham gia của nhiều tổ chức, doanh nghiệp khác vào hoạt động phát triển lưới điện là một giải pháp cần thiết để giải quyết vướng mắc tài chính này", ông Tài Anh nhấn mạnh.
Ngoài ra, EVN tiếp tục nghiên cứu giải pháp ứng dụng khoa học công nghệ, đặc biệt trong phát triển nguồn - lưới điện gắn với chuyển dịch năng lượng; xây dựng, nghiên cứu phát triển các mục tiêu về khoa học công nghệ phù hợp, đẩy mạnh đổi mới sáng tạo trong công tác quản lý vận hành theo từng giai đoạn phù hợp với lộ trình chuyển dịch năng lượng; ưu tiên sử dụng các công nghệ, thiết bị hiện đại có định mức tiêu hao thấp hiệu suất cao, thân thiện với môi trường; ứng dụng công nghệ số, Big Data, AI… để giám sát, quản lý và tối ưu hoá quy trình sản xuất.
CẦN ĐẦU TƯ 8-10 tỷ USD/NĂM CHO PHÁT TRIỂN NĂNG LƯỢNG TÁI TẠO VÀ PIN LƯU TRỮ
Theo PGS Đặng Trần Thọ, Viện trưởng Viện Công nghệ năng lượng, Đại học Bách khoa Hà Nội, trong hơn ba thập kỷ qua, ngành năng lượng Việt Nam đã đóng vai trò trụ cột trong phát triển kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, cơ cấu năng lượng sơ cấp của Việt Nam vẫn thiên lệch. Trong đó, than chiếm khoảng 49,7 %, dầu mỏ và các sản phẩm dầu chiếm 24,7%, khí tự nhiên 6,4%, thủy điện 6,8%, năng lượng tái tạo khoảng 3,3%, sinh khối và chất thải 9,1%.
"Mức độ phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch cao khiến Việt Nam chịu rủi ro kép, vừa đối mặt với biến động giá năng lượng toàn cầu, vừa chịu áp lực giảm phát thải để thực hiện cam kết Net Zero 2050 tại COP26", PGS Thọ nêu thực tế.
Theo Vietnam Energy Outlook 2024, để đạt được mục tiêu Net Zero 2050, Việt Nam cần đầu tư thêm 8–10 tỷ USD/năm cho năng lượng tái tạo, hạ tầng và công nghệ lưu trữ, một con số thể hiện thách thức tài chính rất lớn.
Ngoài ra, các vấn đề về khoa học - công nghệ, nguồn nhân lực và tài chính xanh cũng là trở ngại đáng kể. Các công nghệ chủ chốt như pin lưu trữ, hydrogen xanh, AI trong quản lý năng lượng vẫn ở giai đoạn đầu; trong khi cơ chế tài chính xanh, trái phiếu xanh, quỹ đầu tư năng lượng mới đang hình thành. 80% thiết bị năng lượng tái tạo là nhập khẩu, năng lực nội địa trong sản xuất thiết bị và phát triển công nghệ năng lượng tiên tiến còn yếu.
Trong bối cảnh này, Nghị quyết 70 đã xác định rõ trọng tâm trong hoạt động chuyển dịch năng lượng của Việt Nam, được thể hiện ở bốn nhóm mục tiêu chính, bao gồm: Xây dựng hệ thống năng lượng hiện đại, bền vững, thông minh, đồng bộ; Tăng tỷ trọng năng lượng tái tạo lên khoảng 30% tổng cung năng lượng vào 2030, hướng tới 40–50% vào năm 2045; Giảm phát thải khí nhà kính 10% vào 2030 và 20% vào 2045, tiến tới trung hòa carbon vào 2050; Phát triển kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, thúc đẩy ứng dụng khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo trong năng lượng.
Để đạt được các mục tiêu chiến lược về an ninh năng lượng, giảm phát thải, và tăng trưởng xanh, PGS Thọ khuyến nghị cần một hệ thống giải pháp đồng bộ, có tính liên ngành, gắn kết giữa Nhà nước - Doanh nghiệp - Viện, trường - Xã hội.
Theo đó, phải tăng vai trò của khu vực tư nhân và FDI trong phát triển ngành điện, khuyến khích đầu tư hỗn hợp, các tập đoàn tư nhân tham gia cùng nhà nước trong đầu tư các dự án hạ tầng năng lượng.
Định hướng thu hút FDI thế hệ mới vào công nghệ nguồn, không chỉ lắp đặt mà còn chuyển giao tri thức và RD (Nghiên cứu và Phát triển) tại Việt Nam.
Để tránh phụ thuộc công nghệ ngoại nhập, Việt Nam cần tập trung vào ba trụ cột là nghiên cứu - ứng dụng - thương mại hóa. Đồng thời hình thành các trung tâm đổi mới sáng tạo và phòng thí nghiệm quốc gia: Thiết lập Trung tâm Đổi mới công nghệ năng lượng Việt Nam (VIEC-Innovation Hub) tại Hà Nội, Đà Nẵng, TP.Hồ Chí Minh.
Cùng với đó, cần khuyến khích hình thành vườn ươm khởi nghiệp năng lượng xanh trong các trường đại học, Viện nghiên cứu, hỗ trợ tài chính qua Quỹ đầu tư mạo hiểm xanh nhằm xây dựng chuỗi cung ứng năng lượng xanh nội địa.
Bổ sung thêm, ông Nguyễn Tài Anh kiến nghị Chính phủ và các bộ ngành cần sớm hoàn thiện các quy định, hướng dẫn, khung pháp lý và bộ tiêu chuẩn kỹ thuật cho các công nghệ năng lượng mới, như: điện gió ngoài khơi, lưu trữ năng lượng, công nghệ hydrogen, amoniac, biomass, thu hồi và lưu trữ carbon.
Hoàn thiện hành lang pháp lý cho thị trường carbon, đảm bảo đồng bộ với các quy định quốc tế. Bên cạnh đó, Chính phủ cần triển khai nghiên cứu, quy hoạch và có cơ chế chính sách hỗ trợ đối với các vùng nhiên liệu biomass, chuỗi cung ứng nhiên liệu amoniac/ biomass… đáp ứng lộ trình chuyển đổi nhiên liệu sạch cho các nhà máy nhiệt điện đốt than theo định hướng của Chính phủ.
-Việt An
