Trong bối cảnh Việt Nam bước vào giai đoạn phát triển mới với yêu cầu cao hơn về chất lượng tăng trưởng, vấn đề thu hút đầu tư khu công nghiệp không còn chỉ là câu chuyện hạ tầng và ưu đãi, mà ngày càng gắn chặt với ngoại giao kinh tế, liên kết chuỗi giá trị và năng lực hội nhập chiến lược...
Tại Diễn đàn Khu công nghiệp năm 2025 (IPFORUM 2025) với chủ đề “Thúc đẩy đầu tư khu công nghiệp trong kỷ nguyên mới” được tổ chức vào ngày 11/12/2025, tại TP. Hồ Chí Minh, ông Nguyễn Đồng Trung, Phó Cục trưởng Cục Ngoại vụ (Bộ Ngoại giao), nhấn mạnh một thay đổi quan trọng trong tư duy phát triển, đó là đối ngoại cùng với quốc phòng – an ninh, sẽ được xác định là lĩnh vực “trọng yếu, thường xuyên” trong Văn kiện Đại hội Đảng lần thứ XIV.
MỞ RỘNG KHÔNG GIAN HỢP TÁC, TẠO DƯ ĐỊA MỚI CHO PHÁT TRIỂN CÔNG NGHIỆP
Theo ông Trung, thực tiễn cho thấy ngoại giao kinh tế không chờ đến sau năm 2026 mới phát huy vai trò, mà đã và đang đóng góp trực tiếp, rõ nét vào phát triển kinh tế – xã hội, từ cấp quốc gia đến từng địa phương, từng khu công nghiệp.
“Ngoại giao kinh tế năm 2025 được đẩy mạnh ngày càng bài bản, quyết liệt và hiệu quả hơn, với những kết quả cụ thể, thiết thực hơn”, ông Trung khẳng định.
Sự chuyển động này đặc biệt có ý nghĩa đối với hệ sinh thái khu công nghiệp – nơi hội tụ các dòng vốn FDI, công nghệ, chuỗi cung ứng và tiêu chuẩn toàn cầu. Khi cạnh tranh thu hút đầu tư ngày càng gay gắt, khả năng tận dụng quan hệ đối ngoại để mở thị trường, tháo gỡ rào cản và kết nối chuỗi giá trị trở thành một lợi thế chiến lược.
Một trong những điểm nhấn nổi bật của ngoại giao kinh tế năm 2025 là việc Việt Nam chủ động thúc đẩy nội hàm kinh tế trong các hoạt động đối ngoại cấp cao. Theo thống kê được chia sẻ tại Diễn đàn, trong năm 2025 Việt Nam đã triển khai 75 hoạt động đối ngoại, tăng 1,5 lần so với năm 2024; nâng cấp quan hệ với 17 quốc gia, đưa tổng số đối tác từ mức Đối tác toàn diện trở lên lên 42 nước; thiết lập quan hệ ngoại giao với Tuvalu, nâng tổng số nước có quan hệ ngoại giao với Việt Nam lên 194 quốc gia.
Đáng chú ý, hơn 330 thỏa thuận và cam kết hợp tác đã được ký kết nhân các chuyến thăm cấp cao, tăng 2,5 lần so với năm trước, với trọng tâm là kinh tế, thương mại, đầu tư và khoa học – công nghệ.
Những con số này không chỉ mang ý nghĩa ngoại giao thuần túy, mà trực tiếp mở rộng không gian thị trường và đối tác cho các khu công nghiệp Việt Nam. Việc duy trì và làm mới các động lực tăng trưởng truyền thống với Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Mỹ, EU và ASEAN, song song với đa dạng hóa sang các thị trường mới như Mỹ Latinh, Trung Đông – châu Phi, Trung Á và Đông Âu, đang tạo thêm dư địa cho các dự án công nghiệp xuất khẩu, công nghiệp hỗ trợ và chế biến sâu.
Thực tế cho thấy, thương mại với nhiều thị trường tiềm năng đã tăng trưởng mạnh trong năm 2025, như Ba Lan tăng 22% trong 4 tháng đầu năm, Bulgaria tăng 20%, Pakistan tăng 23,9%, đặc biệt Algeria tăng tới 224%. Đây là những tín hiệu cho thấy các khu công nghiệp cần sớm tái định vị chiến lược thu hút đầu tư, gắn với cấu trúc thị trường mới.
FTA VÀ TIÊU CHUẨN MỚI: BÀI TOÁN VỀ CHẤT LƯỢNG THU HÚT FDI
Cùng với mở rộng quan hệ đối tác, Việt Nam đang đẩy mạnh đàm phán các FTA mới với những khối và thị trường lớn như MERCOSUR, GCC, SACU, Brazil, Bangladesh, Ai Cập, đồng thời khai thác hiệu quả các FTA đã ký kết.
Theo đại diện Bộ Ngoại giao, việc tích cực tháo gỡ rào cản thị trường, vận động EU phê chuẩn EVIPA, gỡ “thẻ vàng” IUU, hay thúc đẩy Mỹ sớm công nhận Việt Nam là nền kinh tế thị trường, đều có tác động trực tiếp đến khả năng thu hút các dự án công nghiệp quy mô lớn, dài hạn.
Trong bối cảnh đó, các khu công nghiệp không thể tiếp tục cạnh tranh bằng chi phí thấp, mà cần chuẩn hóa theo các tiêu chuẩn toàn cầu, đặc biệt là ESG (Môi trường - Xã hội - Quản trị). Đây cũng là thông điệp xuyên suốt được nhiều đại biểu nhấn mạnh tại Diễn đàn.
“Áp dụng ESG không phải là chi phí, mà là khoản đầu tư cho ‘tấm vé thông hành’ để bước ra biển lớn,” ông Nguyễn Đồng Trung nhấn mạnh, đồng thời cho rằng các khu công nghiệp cần coi tiêu chuẩn ESG là yếu tố cấu thành năng lực cạnh tranh dài hạn.
Một trụ cột quan trọng khác của ngoại giao kinh tế trong kỷ nguyên mới là ngoại giao khoa học – công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Theo Bộ Ngoại giao, đây đã được xác định là nhiệm vụ trọng tâm, mang tính đột phá.
Trong năm 2025, Việt Nam đã thiết lập và làm sâu sắc các khuôn khổ hợp tác chiến lược về khoa học – công nghệ với nhiều đối tác hàng đầu. Nổi bật là Hiệp định hợp tác Khoa học công nghệ và Đổi mới sáng tạo với Pháp; các thỏa thuận với Nga về nghiên cứu khoa học; thiết lập Đối tác chiến lược về Khoa học công nghệ và Đổi mới sáng tạo với Thụy Điển; Biên bản ghi nhớ (MOU) thỏa thuận hợp tác về kinh tế số với Estonia; cùng hơn 20 văn kiện hợp tác cụ thể trong các lĩnh vực AI, bán dẫn, chuyển đổi số, năng lượng hạt nhân, chuyển đổi năng lượng và đào tạo nhân lực số.
Đối với hệ thống khu công nghiệp, đây là tiền đề để chuyển dịch sang mô hình khu công nghiệp công nghệ cao, khu công nghiệp sinh thái và khu công nghiệp thông minh, thay vì chỉ tập trung vào gia công – lắp ráp. Việc tích cực triển khai thỏa thuận hợp tác với Mỹ về bán dẫn, hay kết nối các tập đoàn công nghệ lớn trong nước như Viettel, FPT, CMC với đối tác quốc tế, mở ra cơ hội hình thành các chuỗi cung ứng công nghệ cao ngay tại Việt Nam.
Một điểm được cộng đồng doanh nghiệp đặc biệt quan tâm là khả năng hiện thực hóa các cam kết đối ngoại thành dự án đầu tư cụ thể. Theo Bộ Ngoại giao, công tác rà soát và thúc đẩy triển khai các thỏa thuận cấp cao đã có tiến triển rõ rệt trong năm 2025.
Nhiều vướng mắc tồn đọng lâu năm đã được xử lý, như vấn đề thuế đối ứng với Hoa Kỳ, thúc đẩy các dự án đường sắt với Trung Quốc, đặc biệt là tuyến Lào Cai – Hà Nội – Hải Phòng, dự kiến khởi công ngày 19/12/2025.
Với Nhật Bản, việc JBIC đưa ra phương án hoãn nợ cho dự án Nghi Sơn, giải quyết dứt điểm vấn đề chậm thanh toán cho nhà thầu và khánh thành tuyến metro số 1 TP.Hồ Chí Minh được xem là những tín hiệu tích cực củng cố niềm tin nhà đầu tư.
Đối với Hàn Quốc, việc thành lập Tổ công tác Chính phủ thúc đẩy các dự án lớn của Samsung, SK trong lĩnh vực công nghệ chiến lược cho thấy quyết tâm giữ chân và nâng cấp dòng vốn FDI chất lượng cao.
Ông Nguyễn Đồng Trung nhấn mạnh: Chính phủ đóng vai trò kiến tạo, mở đường, nhưng người đi trên con đường đó và biến cơ hội thành của cải vật chất chính là doanh nghiệp.
Từ góc độ này, ông Trung đưa ra ba khuyến nghị mang tính thực tiễn cao đối với doanh nghiệp và các chủ đầu tư khu công nghiệp.
Thứ nhất, tư duy “đồng hành”: doanh nghiệp cần chủ động đề xuất, nêu rõ nhu cầu cụ thể để cơ quan đối ngoại có thể hỗ trợ hiệu quả, đặc biệt trong bối cảnh Việt Nam liên tục nâng cấp quan hệ đối tác chiến lược.
Thứ hai, cách làm chuyên nghiệp, chuẩn hóa theo ngôn ngữ toàn cầu (ESG), coi tiêu chuẩn là lợi thế cạnh tranh chứ không phải gánh nặng chi phí.
Thứ ba, liên kết để mạnh hơn: trong không gian địa lý và thị trường ngày càng mở rộng, các doanh nghiệp cần từ bỏ tư duy manh mún, hình thành các chuỗi cung ứng nội địa đủ mạnh để trở thành đối tác cấp 1 của các tập đoàn đa quốc gia.
Kết lại Diễn đàn, thông điệp được đại diện Bộ Ngoại giao nhấn mạnh là: sau khi mở rộng không gian phát triển, Việt Nam và đặc biệt là hệ thống khu công nghiệp đã có một “cơ thể” lớn hơn, nguồn lực dồi dào hơn. Vấn đề còn lại là thổi vào đó một “tinh thần” hội nhập mạnh mẽ, chủ động và chuyên nghiệp hơn.
Trong kỷ nguyên mới, ngoại giao kinh tế không chỉ mở cửa thị trường, mà còn định hình hướng đi cho công nghiệp hóa, giúp Việt Nam từng bước trở thành một trung tâm sản xuất hiện đại, bền vững và có vị thế trong chuỗi giá trị toàn cầu. Diễn đàn Khu công nghiệp 2025, vì thế, không chỉ là nơi trao đổi giải pháp, mà còn là điểm hội tụ của một tư duy phát triển mới cho công nghiệp Việt Nam.
-Nguyệt Hà
