Công nghệ tưới tiên tiến, tiết kiệm nước đang chứng minh hiệu quả rõ rệt trong thực tiễn sản xuất nông nghiệp, giúp giảm chi phí, tăng năng suất và thích ứng tốt hơn với biến đổi khí hậu. Tuy nhiên, chi phí đầu tư cao, rào cản chính sách và hạn chế về kỹ thuật khiến việc nhân rộng các công nghệ tưới nước tiên tiến vẫn đang gặp khó...
Ngày 29/12/2025, tại phường Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk, Cục Quản lý và Xây dựng công trình thủy lợi phối hợp với Báo Nông nghiệp và Môi trường và Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Đắk Lắk tổ chức Diễn đàn “Nghiên cứu, ứng dụng công nghệ chiến lược trong phát triển tưới tiên tiến, tiết kiệm nước cho cây trồng cạn phục vụ nông nghiệp thông minh, ứng phó biến đổi khí hậu, góp phần đảm bảo an ninh nguồn nước khu vực Nam Trung Bộ và Tây Nguyên”.
Diễn đàn được tổ chức theo hình thức trực tiếp kết hợp trực tuyến với các địa phương trong khu vực nhằm tập trung thảo luận vai trò của công nghệ tưới tiên tiến, tiết kiệm nước trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng khốc liệt, nguồn nước suy giảm và yêu cầu phát triển nông nghiệp thông minh đặt ra ngày càng cao.
HIỆU QUẢ ĐÃ RÕ, RÀO CẢN VẪN CÒN
Theo đánh giá của Cục Quản lý và Xây dựng công trình thủy lợi, công nghệ tưới tiên tiến đã chứng minh hiệu quả rõ rệt trong thực tiễn: giúp tiết kiệm 20–40% lượng nước, giảm công lao động, nâng cao năng suất và chất lượng nông sản, đồng thời giảm phát thải và thích ứng tốt hơn với điều kiện khí hậu bất lợi.
Tuy nhiên, Phó Cục trưởng Cục Quản lý và Xây dựng công trình thủy lợi Nguyễn Hoài Nam thẳng thắn nhìn nhận: việc triển khai công nghệ tưới tiên tiến còn nhiều rào cản. Chi phí đầu tư ban đầu cao, giá nông sản bấp bênh, khả năng tiếp cận chính sách hỗ trợ và tư vấn kỹ thuật còn hạn chế khiến nhiều nông dân vẫn e ngại khi đầu tư.
Để tháo gỡ những nút thắt này, Cục Quản lý và Xây dựng công trình thủy lợi tiếp tục phối hợp với các địa phương triển khai hiệu quả Nghị định 77/2018/NĐ-CP theo hướng đơn giản hóa thủ tục, tăng tính minh bạch và gắn chính sách với nhu cầu thực tế của người dân.
Các nguồn lực từ chương trình xây dựng nông thôn mới, vốn ODA và tín dụng ưu đãi sẽ được lồng ghép để hỗ trợ hạ tầng tích trữ nước và hệ thống tưới cho cây trồng cạn chủ lực. Đặc biệt, các cơ chế tín dụng ưu đãi như giảm lãi suất, kéo dài thời hạn vay được xác định là khoản đầu tư chiến lược cho an ninh nguồn nước và sinh kế bền vững".
TS. Đinh Thanh Mừng, Phó Chánh Văn phòng Cục Quản lý và Xây dựng công trình thủy lợi, cho biết Nghị định 77 từng được đánh giá là chính sách đột phá khi hỗ trợ 50% chi phí đầu tư hệ thống tưới, tối đa 40 triệu đồng/ha. Tuy nhiên, việc thiếu hướng dẫn cụ thể về cơ chế tài chính khiến chính sách chưa phát huy hết hiệu quả.
Trong bối cảnh mới, Cục đang rà soát, đánh giá toàn diện để đề xuất điều chỉnh theo hướng mở rộng đối tượng thụ hưởng, không chỉ giới hạn trong các tổ chức thủy lợi cơ sở mà áp dụng cho tất cả tổ chức, cá nhân có nhu cầu. Đồng thời, cơ chế được đề xuất linh hoạt hơn, không bắt buộc phải thông qua tổ chức trung gian để người dân tiếp cận nhanh và thuận lợi hơn.
Song song với đó, việc số hóa quy trình triển khai chính sách, minh bạch hóa thủ tục và xây dựng nền tảng dữ liệu được coi là giải pháp then chốt nhằm thúc đẩy người dân mạnh dạn đầu tư công nghệ.
THÚC ĐẨY CÔNG NGHỆ TIÊN TIẾN: ĐƯA NGƯỜI DÂN VÀO VỊ TRÍ TRUNG TÂM
Từ góc độ doanh nghiệp, bà Nguyễn Thị Thùy Anh, Giám đốc phụ trách Khu vực Tây Nguyên của Công ty Khang Thịnh, cho rằng sự khác biệt giữa thiết bị tưới nhập khẩu từ Israel và Trung Quốc không chỉ ở giá thành mà nằm ở hàm lượng công nghệ, tri thức tích hợp và khả năng thích ứng với điều kiện canh tác cụ thể.
Theo bà Thùy Anh, cần kết hợp công nghệ, dịch vụ và tri thức sử dụng để tạo ra giải pháp phù hợp cho từng nhóm đối tượng nông dân. Việc nội địa hóa phụ tùng, vật tư, dịch vụ lắp đặt, vận hành và bảo dưỡng sẽ giúp giảm chi phí, tăng khả năng tiếp cận và chủ động cho người dân.
Đối với các nhóm yếu thế như hộ nghèo, cận nghèo, phụ nữ làm chủ sinh kế và đồng bào dân tộc thiểu số, các thiết bị đơn giản, chi phí thấp, dễ vận hành cần được ưu tiên, đi kèm đào tạo và hướng dẫn kỹ thuật phù hợp.
Ông Đoàn Phúc Cường, chuyên gia nông học Netafim Việt Nam, cho biết tưới tiết kiệm nước đã tiến hóa thành tưới chính xác, tưới thông minh gắn với số hóa và trí tuệ nhân tạo là nền tảng của “cách mạng tưới chính xác thế hệ 3.0”.
Công nghệ này sử dụng đầu nhỏ giọt lưu lượng thấp để phân bổ nước đều trong vùng rễ, đúng lúc, đúng lượng, giúp cây hấp thu hiệu quả hơn, giảm thất thoát nước và phân bón, đồng thời hạn chế ô nhiễm môi trường. Hệ thống còn cho phép kiểm soát độ mặn trong vùng rễ và tích hợp đưa phân bón, thuốc bảo vệ thực vật qua nước tưới.
Thực nghiệm tại Việt Nam cho thấy một số mô hình cà phê tái canh và khoai tây chế biến khi ứng dụng công nghệ tưới này đều đạt năng suất vượt trội so với phương thức truyền thống.
Thực tiễn tại Tuyên Quang cho thấy hiệu quả khi chuyển từ cách tiếp cận “Nhà nước và nhân dân cùng làm” sang “nhân dân làm, Nhà nước hỗ trợ”, trong đó người dân tham gia ngay từ khâu lựa chọn công nghệ tưới, thiết kế hệ thống tưới và phân bổ chi phí".
ThS. Nguyễn Văn Kiên, Trung tâm tư vấn quản lý thủy nông có sự tham gia của người dân (Viện Khoa học Thủy lợi Việt Nam), cho biết diện tích áp dụng tưới tiên tiến ở Việt Nam hiện mới đạt khoảng 7,3% diện tích cây trồng cạn, chủ yếu là mô hình điểm do Nhà nước hỗ trợ. Nguyên nhân là việc triển khai chính sách còn thiếu kế hoạch cụ thể, tuyên truyền chưa giúp nông dân làm chủ công nghệ và còn tâm lý trông chờ vào hỗ trợ.
Các đại biểu thống nhất rằng để công nghệ tưới tiên tiến thực sự đi vào đời sống sản xuất, cần đồng bộ ba yếu tố: hoàn thiện chính sách linh hoạt, phát triển hạ tầng số và nâng cao năng lực tiếp cận công nghệ của người dân. Chỉ khi người dân được đặt ở vị trí trung tâm, được trao quyền lựa chọn, được hỗ trợ đúng cách và đúng lúc, thì công nghệ mới thực sự trở thành động lực cho chuyển đổi nông nghiệp theo hướng thông minh, bền vững và thích ứng với biến đổi khí hậu.
-Chu Khôi
