Tại các tỉnh miền núi khu vực Tây Bắc như Thái Nguyên, Tuyên Quang, Lào Cai… quá trình triển khai mô hình chính quyền địa phương hai cấp đang bộc lộ nhiều áp lực tại cơ sở, đặc biệt ở các lĩnh vực đất đai, nông nghiệp và giảm nghèo. Thiếu nhân lực chuyên môn, khối lượng công việc tăng cao khiến nhiều xã quá tải, trong khi yêu cầu thực hiện các chương trình lớn ngày càng cấp thiết...
Từ ngày 10 - 13/12/2025, đoàn công tác một số nhà báo chuyên trách lĩnh vực nông nghiệp đến làm việc với Sở Nông nghiệp và Môi trường các tỉnh Thái Nguyên, Tuyên Quang, Lào Cai và đi thực tế tại một số hợp tác xã, trang trại.
Tại Thái Nguyên, ông Triệu Đức Văn, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Thái Nguyên, đã thông tin khái quát về tình hình phát triển nông nghiệp và môi trường sau sáp nhập ngành. Theo đó, giai đoạn 2020–2025, sản xuất nông, lâm nghiệp của Thái Nguyên chuyển mạnh sang hướng hàng hóa, tập trung nâng cao chất lượng và thương hiệu sản phẩm. Đến năm 2025, tỉnh có 575 sản phẩm OCOP, trong đó 10 sản phẩm đạt 5 sao cấp quốc gia.
THIẾU NHÂN LỰC CHUYÊN MÔN CẤP XÃ
Giai đoạn 2025–2030, Thái Nguyên đặt mục tiêu tăng giá trị sản phẩm nông, lâm nghiệp, thủy sản bình quân 4%/năm; tổng giá trị sản phẩm từ cây chè đạt 25 nghìn tỷ đồng vào năm 2030; tỷ trọng lao động khu vực nông, lâm nghiệp và thủy sản còn 15,73%. Tỉnh phấn đấu đến năm 2030 có 95% số xã đạt chuẩn nông thôn mới.
Theo ông Triệu Đức Văn, sau khi áp dụng mô hình chính quyền địa phương hai cấp, nhiều nhiệm vụ kỹ thuật tại cơ sở phát sinh khối lượng công việc lớn hơn, nhưng nhân lực lại không tăng tương ứng, gây ra tình trạng “nghịch lý phân cấp”: nhiệm vụ giao xuống nhưng người thực hiện không đủ.
Lĩnh vực đất đai là nơi chịu áp lực lớn nhất. Tỉnh đang phải xử lý khối lượng lớn bản đồ, dữ liệu đo đạc cũ chênh lệch so với hiện trạng, trong khi tiến độ lập hồ sơ điều chỉnh quy hoạch sử dụng đất giai đoạn 2021–2030 và kế hoạch sử dụng đất năm 2025 cấp huyện vốn đã chậm.
Toàn tỉnh Thái Nguyên có hơn 64.000 ha chưa được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất lần đầu, đòi hỏi phải đo đạc, chỉnh lý bản đồ nhưng nhiều xã không thuê được đơn vị tư vấn do nguồn lực hạn chế".
Cùng lúc, tỉnh triển khai chiến dịch “làm giàu, làm sạch” cơ sở dữ liệu đất đai, yêu cầu rà soát từng nhóm thửa “đúng - đủ - sạch - sống”. Tuy nhiên, do thiếu cán bộ chuyên môn khiến việc cập nhật, thống kê và xử lý hồ sơ gặp nhiều vướng mắc.
Tại nhiều cơ quan chuyên môn, mô hình hoạt động chưa thống nhất. Văn phòng đăng ký đất đai vẫn chưa xác định rõ tổ chức đến cấp nào; trạm khuyến nông khu vực chưa có quy định cụ thể về vị trí và chức năng trong mô hình mới. Địa phương đang thảo luận phương án thành lập trung tâm sự nghiệp chung cho một số lĩnh vực, nhưng chưa có khung pháp lý để thực hiện.
Trong lĩnh vực lâm nghiệp, việc phân định nhiệm vụ giữa kiểm lâm và lực lượng bảo vệ rừng chuyên trách tại các khu rừng đặc dụng, khu bảo tồn còn nhiều vướng mắc. Kiểm lâm không còn bố trí trực tiếp trong khu bảo tồn, trong khi lực lượng bảo vệ rừng chuyên trách chưa được hướng dẫn rõ về thẩm quyền, dễ tạo khoảng trống trách nhiệm.
Dù vậy, Thái Nguyên vẫn đạt nhiều kết quả tích cực: tỷ lệ che phủ rừng ước đạt 61,6%; diện tích rừng có chứng chỉ FSC dự kiến cuối năm 2025 đạt trên 37.500 ha, vượt xa kế hoạch. Tỉnh đang định hướng phát triển dịch vụ hấp thụ – lưu giữ carbon, phối hợp đối tác Hàn Quốc đánh giá dự án giảm phát thải khí nhà kính tại bãi rác Đá Mài. Đề xuất áp dụng cơ chế tự chủ tài chính cho ban quản lý rừng đặc dụng mới đang dừng ở mức trao đổi, do chưa đảm bảo nguồn thu ổn định.
Công tác giảm nghèo cũng gặp áp lực tương tự. Tỉnh Thái Nguyên hiện có hơn 23.000 hộ nghèo và 15.400 hộ cận nghèo, chủ yếu là đồng bào dân tộc thiểu số. Việc cập nhật dữ liệu chuẩn nghèo đa chiều, kiểm tra, rà soát và nhập số liệu đều do cấp xã thực hiện. Dù đã tập huấn cho hơn 600 cán bộ, song việc triển khai vẫn gặp khó vì cùng lúc phải thực hiện nhiều chương trình mục tiêu.
Lãnh đạo Sở Nông nghiệp và Môi trường Thái Nguyên, cho rằng để tránh khoảng trống trách nhiệm và nguy cơ giảm hiệu quả triển khai các chương trình lớn như xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo, kinh tế xanh hay bảo vệ rừng, Trung ương cần sớm hoàn thiện quy định, hướng dẫn rõ ràng hơn cho mô hình chính quyền địa phương hai cấp, đặc biệt đối với các lĩnh vực đòi hỏi nhân lực chuyên môn tại chỗ.
THÁO GỠ VƯỚNG MẮC TỪ CƠ SỞ
Tại tỉnh Tuyên Quang, trong bối cảnh dịch bệnh vật nuôi và thiên tai thời gian qua, lực lượng thú y cơ sở trên địa bàn tỉnh đã phải gánh khối lượng công việc rất lớn.
Ông Phạm Mạnh Duyệt, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Tuyên Quang cho biết khi dịch bùng phát mạnh, Sở đã huy động tối đa lực lượng, tổ chức 7 lớp tập huấn trên toàn tỉnh, thành lập 8 đoàn công tác làm việc với 124 xã, phường; đồng thời lập các nhóm trực tuyến để cập nhật nhanh diễn biến và tháo gỡ khó khăn.
Tuy nhiên, thách thức lớn nhất hiện nay lại nằm ở cấp xã. Việc chuyển sang mô hình chính quyền hai cấp khiến khối lượng công việc dồn xuống cơ sở rất nhiều.
"Một cán bộ xã phải kiêm nhiệm từ lập phương án bồi thường, xác định giá đất, kiểm kê, đến thẩm định hồ sơ. Có đồng chí lên họp mà nhìn còn xanh xám vì quá tải”, ông Duyệt bày tỏ, đồng thời nhấn mạnh rằng nhiều lãnh đạo xã vẫn còn e dè khi ký hồ sơ đất đai.
Hiện hệ thống Văn phòng đăng ký đất đai trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên đã được tổ chức lại thành 12 khu vực, bảo đảm hoạt động thông suốt. Tuy nhiên, khâu tiếp nhận và lập hồ sơ tại cấp xã vẫn là “nút thắt”. Sở không thể hỗ trợ tất cả, mà chỉ tập trung vào những điểm nóng, khối lượng hồ sơ lớn. Một số địa bàn trọng điểm đã phải cử tổ công tác hoặc biệt phái cán bộ xuống hỗ trợ trực tiếp.
Ông Duyệt nhấn mạnh chỉ cần một xã không hoàn thành nhiệm vụ, thì toàn ngành cũng bị đánh giá không hoàn thành. Vì vậy, Sở sẽ đồng hành đến cùng với các địa phương có khó khăn, nhưng cấp xã phải chủ động, tránh tình trạng “gọi Sở xuống mà xã chưa làm gì”.
Bên cạnh đó, hệ thống pháp luật liên quan tới đất đai, khoáng sản và đầu tư đã được tháo gỡ mạnh mẽ. Quốc hội, Chính phủ và các bộ ngành đã ban hành nhiều quy định mới tạo hành lang thông thoáng: cơ chế đặc thù cho các dự án trọng điểm, rút gọn thủ tục, cho phép điều chỉnh quy hoạch, cập nhật thông tin mà không phải chờ đợi kéo dài như trước.
Đặc biệt, với khu vực biên giới, cấp xã được trao quyền chủ động nhiều hơn. Những Luật mới được sửa đổi đều có hiệu lực ngay khi ban hành, các quy định chi tiết được cập nhật đồng thời, giúp quá trình triển khai nhanh và linh hoạt hơn.
Theo ông Duyệt, nhiều chính sách pháp luật đã tháo gỡ được gần như 100%. Nếu quá trình thực thi bị chậm trễ thì không còn do quy định nữa, mà phụ thuộc vào trách nhiệm và quyết tâm của từng cấp, từng đơn vị. Các nhà đầu tư cũng đặt kỳ vọng vào sự chủ động của địa phương, nhất là khi cơ chế mới đã mở ra nhiều thuận lợi để đẩy nhanh các dự án quan trọng.
-Chu Khôi
