Đồng tình với chủ trương phân cấp cho địa phương trong cấp phép thăm dò, khai thác khoáng sản nhưng các đại biểu cũng đề nghị cần tăng cường cơ chế giám sát, hậu kiểm, không được lơi lỏng quản lý kỹ thuật, môi trường...
Thảo luận tại tổ ngày 6/11/2025 về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Địa chất và khoáng sản, vấn đề phân cấp, phân quyền và cơ chế giám sát được các đại biểu Quốc hội quan tâm, tập trung phân tích cho ý kiến. Các đại biểu cơ bản tán thành việc sửa đổi, bổ sung các quy định về phân cấp, phân quyền trong dự án Luật.
SIẾT CHẶT QUẢN LÝ, LÀM RÕ CƠ CHẾ PHÂN CẤP VÀ HẬU KIỂM
Việc giao thẩm quyền cho Chủ tịch UBND cấp tỉnh cấp giấy phép thăm dò, khai thác khoáng sản nhóm I tại khu vực phân tán, nhỏ lẻ đã được Bộ Nông nghiệp và Môi trường khoanh định, công bố và cấp phép thăm dò, khai thác khoáng sản nhóm II, III, IV (thay vì trước đây là Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường) đã cho thấy sự phân cấp mạnh mẽ, cụ thể, phù hợp với việc vận hành chức năng nhiệm vụ thẩm quyền của chính quyền địa phương 2 cấp.
Tuy nhiên, đại biểu Nguyễn Tuấn Anh, Trưởng đoàn Đại biểu Quốc hội TP.Cần Thơ đề nghị, với những khoáng sản nhóm I cần phải báo cáo rõ hơn về các điều kiện cần thiết (hồ sơ, cơ sở dữ liệu, thông tin...) để bảo đảm cho Chủ tịch UBND cấp tỉnh thực hiện đầy đủ thẩm quyền được phân cấp này vì nhiều nội dung, thông tin trước đây do Bộ quản lý.
Bên cạnh đó, cần làm rõ, trong trường hợp việc cấp phép trước đây do Bộ quản lý nay chuyển về địa phương quản lý, nếu có phát sinh vướng mắc thì sẽ được xử lý như thế nào, cần có quy định chuyển tiếp hay không? “Cơ quan chủ trì soạn thảo làm rõ các nội dung này và bổ sung các quy định cho phù hợp”, đại biểu đề nghị.
Cùng quan điểm ủng hộ chủ trương chuyển thẩm quyền cấp phép thăm dò, khai thác khoáng sản nhóm II về Chủ tịch UBND cấp tỉnh, song đại biểu Đào Chí Nghĩa cũng bày tỏ băn khoăn khi khoáng sản nhóm II vẫn là nhóm khoáng sản có giá trị và quy trình thăm dò cũng như khai thác rất phức tạp. Theo đại biểu “việc phân cấp triệt để có thể dẫn đến rủi ro trong quá trình điều hành ở địa phương”.
Từ những lo ngại trên, đại biểu đoàn TP. Cần Thơ đề nghị cần phải điều chỉnh và phải có sự giám sát của Bộ Nông nghiệp và Môi trường trong việc kiểm soát chất lượng kỹ thuật.
Theo đó, cần điều chỉnh lại quy định theo hướng: việc cấp giấy phép thăm dò khai thác khoáng sản nhóm II phải được chấp thuận bằng văn bản của Bộ Nông nghiệp và Môi trường đối với đề án thăm dò, báo cáo trữ lượng cũng như thiết kế cơ sở mỏ trừ trường hợp có quy định khác. “Quy định này sẽ chặt chẽ, tạo sự giám sát từ bộ ngành trung ương đến địa phương”, đại biểu nói.
Góp ý thảo luận về vấn đề này, đại biểu Lò Thị Luyến, đoàn Điện Biên đồng tình với chủ trương phân cấp, phân quyền; song đề nghị vẫn nên “thận trọng”, không nên “thả nổi” cho địa phương cấp phép thăm dò, khai thác khoáng sản loại I đối với kim loại quý. Theo đại biểu lý giải, điều này liên quan đến vấn đề quy hoạch tổng thể quốc gia, tới vấn đề bảo vệ môi trường.
Đại biểu nêu quan điểm “nếu như sau này chúng ta muốn giao cho địa phương thẩm quyền cấp phép với một số khoáng sản nhóm I này thì sẽ tiến hành thí điểm ở một vài nơi chứ bây giờ không nên thả nổi. Bởi việc khai thác kim loại ở nơi này nơi kia, khi khai thác xong đã để lại hậu quả rất lớn cho môi trường. Thực tế có những đơn vị, những doanh nghiệp khai thác xong không hoàn thổ, không phục hồi môi trường”, đại biểu Lò Thị Luyến cho biết.
QUY ĐỊNH CHẶT CHẼ CƠ CHẾ QUẢN LÝ ĐẤT HIẾM
Cùng quan tâm tới vấn đề này, đại biểu Đoàn Thị Thanh Mai, đoàn Hưng Yên góp ý, dự thảo luật có nhiều quy định phân cấp cho địa phương nhưng "chưa quy định rõ cơ chế hậu kiểm, kiểm tra, giám sát". Đại biểu lo ngại “tiềm ẩn rủi ro, thất thoát tài nguyên và ngân sách nhà nước", đồng thời đề nghị cân nhắc kỹ việc mở rộng cấp phép khai thác (nhóm 3) cho các dự án kinh tế- xã hội của tỉnh, vì quy định này "khá rộng", có thể "phá vỡ các quy hoạch của tỉnh".
Về tài nguyên chiến lược, đại biểu Đoàn Thị Thanh Mai đề nghị quản lý đất hiếm theo cơ chế Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, tương tự Luật Dầu khí, đồng thời yêu cầu làm rõ nội hàm khái niệm "chế biến sâu".
Nhìn từ góc độ kỹ thuật và thực tiễn, đại biểu Nguyễn Chu Hồi, đoàn TP.Hải Phòng cho rằng luật phải quy định chặt chẽ hơn về thăm dò, đánh giá mỏ để tránh hiện tượng "tách một số thân quặng trong một mỏ lớn thành những mỏ khoáng sản nhỏ" nhằm lách quy định cấp phép.
Các ý kiến cũng bày tỏ thống nhất với việc triển khai chỉ đạo của cấp có thẩm quyền về bổ sung các quy định về đất hiếm. Theo đại biểu Nguyễn Tuấn Anh, quy định tại khoản 21, Điều 1 Dự thảo Luật về việc bổ sung Chương VIIa vào sau Chương VII của Luật Địa chất và khoáng sản là nội dung bổ sung mới và mang tính chiến lược.
Đất hiếm được khẳng định là "tài nguyên chiến lược đặc biệt", mọi hoạt động liên quan phải tuân thủ chiến lược, quy hoạch quốc gia, có sự kiểm soát chặt chẽ về thăm dò, khai thác, chế biến, cấm xuất khẩu thô, dự trữ quốc gia. Giấy phép thăm dò và khai thác đất hiếm do Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường cấp, nhưng phải có sự chấp thuận của Thủ tướng Chính phủ. "Điều này thể hiện mức độ quản lý tập trung và giám sát cao nhất”, đại biểu nhấn mạnh.
Tuy nhiên, đại biểu cũng đề nghị báo cáo rõ hơn về căn cứ, cơ chế phối hợp giữa các cơ quan. Bởi hiện nay Bộ Công Thương đang được giao chủ trì xây dựng chiến lược quốc gia về đất hiếm trình Thủ tướng phê duyệt và Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường cấp giấy phép thăm dò và khai thác đất hiếm.
Ngoài ra, do tính chất quan trọng của khoáng sản này, cần tiếp tục nghiên cứu các quy định của các nước khác để có các quy định chặt chẽ, giao thẩm quyền cho Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ trong quản lý với khoáng sản chiến lược này”, đại biểu đề nghị.
Bên cạnh các quy định về đất hiếm, đại biểu cũng đề nghị Cơ quan chủ trì soạn thảo rà soát các khoáng sản chiến lược quan trọng khác có cần quy định trong dự thảo Luật hay không?
Theo Điều 108 Nghị định số 193/2025/NĐ-CP ngày 02/7/2025, khoáng sản chiến lược quan trọng bao gồm khoáng sản phóng xạ, đất hiếm và các khoáng sản thiết yếu khác phục vụ phát triển kinh tế- xã hội bền vững và tăng cường quốc phòng, an ninh của đất nước. Đại biểu cho rằng trường hợp cần thiết có thể nghiên cứu bổ sung quy định trong dự thảo Luật này.
-Tùng Dương
