Sau ba năm tăng trưởng bùng nổ nhờ trí tuệ nhân tạo (AI), thị trường chứng khoán Mỹ đang xuất hiện những dấu hiệu thận trọng rõ nét...
Khi dòng vốn đầu tư cho AI ngày càng phình to trong khi hiệu quả thương mại hóa chưa theo kịp, giới đầu tư Phố Wall bắt đầu đặt câu hỏi liệu cơn sốt AI có đang tiến gần đến giai đoạn điều chỉnh.
Kể từ cuối năm 2022, khi OpenAI ra mắt ChatGPT và nhanh chóng đưa trí tuệ nhân tạo trở thành chủ đề trung tâm của nền kinh tế số, AI đã trở thành động lực tăng trưởng lớn nhất của thị trường tài chính toàn cầu. Trong ba năm qua, làn sóng đầu tư vào AI đã giúp vốn hóa thị trường chứng khoán Mỹ tăng thêm khoảng 30.000 tỷ USD, với tâm điểm là các tập đoàn công nghệ lớn và những doanh nghiệp hưởng lợi trực tiếp từ việc xây dựng hạ tầng AI.
Tuy nhiên, bước sang năm 2025, bức tranh đang trở nên phức tạp hơn. Những biến động gần đây của cổ phiếu Nvidia, Oracle và nhiều doanh nghiệp liên quan đến AI cho thấy tâm lý nhà đầu tư không còn hoàn toàn đặt cược vào kỳ vọng tăng trưởng dài hạn, mà bắt đầu chú ý nhiều hơn đến chi phí, dòng tiền và khả năng sinh lời thực tế.
Theo giới phân tích, Phố Wall đang bước vào giai đoạn then chốt của chu kỳ AI - giai đoạn mà các câu chuyện công nghệ phải được kiểm chứng bằng hiệu quả tài chính.
DÒNG VỐN KHỔNG LỒ VÀ BÀI TOÁN HOÀN VỐN
Một trong những nguyên nhân chính khiến nhà đầu tư trở nên thận trọng là quy mô chi tiêu ngày càng lớn cho AI. OpenAI - doanh nghiệp biểu tượng của làn sóng AI tạo sinh - được cho là có kế hoạch chi tới 1.400 tỷ USD trong những năm tới để mở rộng hạ tầng, phát triển mô hình và duy trì năng lực tính toán. Tuy nhiên, doanh thu hiện tại của công ty này vẫn còn cách rất xa chi phí vận hành.
Theo các báo cáo, OpenAI có thể tiêu tốn hơn 100 tỷ USD từ nay đến năm 2029 và chỉ bắt đầu tạo ra dòng tiền dương vào khoảng năm 2030. Trong ngắn hạn, công ty vẫn phụ thuộc lớn vào nguồn vốn từ các nhà đầu tư chiến lược, trong đó có SoftBank và nhiều tập đoàn công nghệ lớn.
Vấn đề đặt ra không chỉ nằm ở OpenAI, mà còn ở toàn bộ hệ sinh thái AI đang phụ thuộc mạnh vào dòng vốn bên ngoài. Khi các doanh nghiệp cùng lúc huy động hàng chục, thậm chí hàng trăm tỷ USD để theo đuổi AI, rủi ro sẽ xuất hiện nếu niềm tin của nhà đầu tư suy giảm.
Thực tế, những lo ngại này đã phần nào phản ánh qua diễn biến thị trường. Cổ phiếu Oracle sụt giảm mạnh sau khi doanh nghiệp công bố chi tiêu vốn vượt xa kỳ vọng, trong khi tăng trưởng doanh thu từ điện toán đám mây không đạt dự báo. Đồng thời, các chỉ báo rủi ro tín dụng của Oracle tăng lên mức cao nhất kể từ cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu, cho thấy thị trường trái phiếu đang nhìn nhận rủi ro rõ ràng hơn thị trường cổ phiếu.
Giới phân tích cho rằng thị trường tín dụng thường phản ứng sớm hơn với những thay đổi về chất lượng dòng tiền. Khi chi tiêu cho AI được tài trợ ngày càng nhiều bằng nợ, áp lực trả lãi và gốc sẽ trở thành yếu tố rủi ro đáng kể nếu dòng tiền không cải thiện tương xứng.
BIG TECH ĐỐI MẶT SỰ ĐẢO NGƯỢC MÔ HÌNH TĂNG TRƯỞNG
Làn sóng AI không chỉ tác động đến các công ty khởi nghiệp, mà còn đang làm thay đổi sâu sắc chiến lược tài chính của những tập đoàn công nghệ lớn nhất thế giới. Alphabet, Microsoft, Amazon và Meta được dự báo sẽ chi hơn 400 tỷ USD cho đầu tư vốn chỉ trong vòng 12 tháng tới, phần lớn dành cho việc xây dựng và mở rộng các trung tâm dữ liệu phục vụ AI.
Trong khi đó, tăng trưởng doanh thu liên quan đến AI, dù đang cải thiện, vẫn chưa đủ để bù đắp tốc độ gia tăng chi phí. Chi phí khấu hao của các tập đoàn công nghệ lớn đã tăng hơn gấp đôi chỉ trong chưa đầy hai năm và dự kiến còn tiếp tục leo thang trong thời gian tới.
Điều này đang tạo ra sức ép trực tiếp lên dòng tiền tự do - yếu tố vốn được xem là nền tảng cho định giá cao của Big Tech trong suốt hơn một thập kỷ qua. Khi dòng tiền bị bào mòn bởi chi tiêu vốn và khấu hao, khả năng duy trì các chương trình mua lại cổ phiếu và chi trả cổ tức sẽ bị hạn chế.
Đáng chú ý, chiến lược AI đang đảo ngược mô hình tăng trưởng truyền thống của các tập đoàn công nghệ lớn. Thay vì tăng trưởng nhanh với chi phí thấp, Big Tech hiện chấp nhận chi tiêu lớn, gia tăng đòn bẩy tài chính và đánh đổi dòng tiền ngắn hạn để đặt cược vào khả năng thương mại hóa AI trong tương lai.
Theo các nhà chiến lược thị trường, đây là sự thay đổi mang tính cấu trúc. Nếu AI không mang lại nguồn doanh thu đủ lớn trong vài năm tới, định giá của các tập đoàn công nghệ sẽ phải điều chỉnh để phản ánh mức độ rủi ro cao hơn.
CHƯA PHẢI BONG BÓNG DOT- COM, NHƯNG SỰ XOAY VÒNG LÀ KHÓ TRÁNH
Dù những lo ngại về bong bóng AI ngày càng xuất hiện nhiều hơn, phần lớn chuyên gia cho rằng thị trường hiện nay vẫn chưa rơi vào trạng thái hưng phấn phi lý như thời kỳ bong bóng dot-com đầu những năm 2000. Định giá của nhóm cổ phiếu công nghệ lớn vẫn thấp hơn đáng kể so với giai đoạn mà kỳ vọng vượt xa thực tế.
Tuy nhiên, sự phân hóa đang ngày càng rõ rệt trong nội bộ nhóm AI. Một số cổ phiếu có định giá rất cao, phản ánh kỳ vọng tăng trưởng mạnh mẽ trong nhiều năm tới, trong khi các doanh nghiệp đã có quy mô lớn và dòng tiền ổn định được thị trường định giá thận trọng hơn.
Điều này cho thấy rủi ro không mang tính hệ thống, mà tập trung vào những doanh nghiệp chưa chứng minh được khả năng chuyển đổi đầu tư AI thành lợi nhuận bền vững. Trong kịch bản đó, Phố Wall nhiều khả năng sẽ chứng kiến sự xoay vòng dòng tiền, khi nhà đầu tư rút khỏi các câu chuyện tăng trưởng thuần túy để chuyển sang những doanh nghiệp có nền tảng tài chính vững chắc hơn.
AI vẫn được xem là xu hướng công nghệ dài hạn có khả năng tái định hình nền kinh tế toàn cầu. Tuy nhiên, giai đoạn “tăng trưởng bằng kỳ vọng” có thể đang dần đi đến hồi kết. Trong chu kỳ mới, hiệu quả tài chính, khả năng hoàn vốn và kỷ luật vốn sẽ trở thành những tiêu chí quyết định đối với các khoản đầu tư vào AI.
The Straits Times, Bloomberg-Trọng Hoàng
