Khi nhu cầu mua sắm tăng vọt dịp cuối năm, thị trường tại các thành phố lớn liên tục ghi nhận hàng giả, hàng chất lượng kém đến gian lận thương mại. Hiện các địa phương đã vào cuộc siết chặt kiểm soát để bảo vệ người tiêu dùng và giữ ổn định thị trường...
Tại thủ đô Hà Nội, Ban Chỉ đạo 389 và lực lượng Quản lý thị trường hiện triển khai quyết liệt cao điểm kiểm soát thị trường cuối năm. Chỉ trong thời gian ngắn, lực lượng chức năng đã xử lý hơn 4.263 vụ vi phạm, thu nộp ngân sách 90,57 tỷ đồng.
Tuy nhiên, hàng giả, hàng nhái ngày càng tinh vi: từ giày dép, túi xách đến thực phẩm chức năng đều được đóng gói, dán tem gần như giống hệt sản phẩm thật. Nhiều đối tượng chuyển mạnh sang bán hàng qua Facebook, TikTok, các sàn thương mại điện tử, khiến việc phát hiện trở nên khó khăn. Việc thiếu kho bảo quản tang vật, giám định chưa đồng bộ càng làm áp lực quản lý thêm nặng nề.
Tương tự, tình trạng buôn bán, kinh doanh hàng giả, hàng lậu, hàng không rõ nguồn gốc, xuất xứ trên địa bàn TP.HCM vẫn diễn biến phức tạp. Ông Nguyễn Quang Huy, Phó Chi cục trưởng Chi cục Quản lý thị trường, Sở Công Thương TP.HCM, cho biết các nguồn hàng hóa di chuyển vào địa bàn TP.HCM chủ yếu được tập kết tại các kho hàng, điểm trung chuyển.
Sau đó, hàng hóa được bày bán, kinh doanh tại các tuyến phố du lịch, địa bàn nổi cộm, trọng điểm, trung tâm thương mại… Đặc biệt, các đối tượng tận dụng triệt để các nền tảng trực tuyến để hoạt động nên tình hình diễn ra phức tạp, khó kiểm soát.
Trong bối cảnh đó, yếu tố minh bạch trong chuỗi sản xuất - phân phối - tiêu dùng trở thành cơ sở để người tiêu dùng lựa chọn, để cơ quan quản lý, giám sát và để doanh nghiệp khẳng định uy tín. Hiện một số địa phương, doanh nghiệp đã xây dựng cơ sở dữ liệu hàng hóa, áp dụng công nghệ thông tin để dự báo hành vi vi phạm.
Theo Sở Công Thương TP.HCM, song song với hoạt động khuyến mãi, kích cầu tiêu dùng cuối năm, thành phố cũng đang tăng tốc kiểm soát chất lượng hàng hóa thông qua chương trình “Tick xanh trách nhiệm” để hình thành thói quen tiêu dùng an toàn, minh bạch trong cộng đồng.
Ông Nguyễn Nguyên Phương, Phó Giám đốc Sở Công Thương TP.HCM, cho biết chương trình hiện vẫn hoàn toàn mang tính tự nguyện nhưng đã cho thấy hiệu quả thực tiễn vượt ngoài kỳ vọng.
Tính đến ngày 7/11/2025, toàn Thành phố đã có 481 nhà cung cấp đăng ký tham gia, với 3.925 sản phẩm được xác nhận đạt chuẩn “Tick xanh trách nhiệm”. Trong đó, các hệ thống phân phối dẫn đầu về số lượng sản phẩm “Tick xanh trách nhiệm” gồm: Bách Hóa Xanh có khoảng 1.558 sản phẩm; siêu thị Co.opmart có 1.179 sản phẩm; hệ thống Central Retail có 393 sản phẩm; hệ thống Satra có 105 sản phẩm; GS25 có 38 sản phẩm...
Thực tế, xu hướng ưu tiên tiêu dùng các mặt hàng dán nhãn “tick xanh” tại các hệ thống siêu thị cũng phản ánh tác động tích cực. Tại Co.opmart và Central Retail, doanh số nhóm sản phẩm này tăng trung bình hơn 20% so với thời điểm trước khi triển khai. Ngoài ra, chương trình còn tạo động lực để doanh nghiệp tự hoàn thiện quy trình sản xuất và hậu kiểm, từ đó hình thành chuẩn mực chất lượng mới trên thị trường bán lẻ.
Ông Đào Hà Trung, Chủ tịch Hội Công nghệ cao TP.HCM, cho biết người tiêu dùng hiện nay không chỉ quan tâm hàng hóa an toàn mà còn muốn nhìn thấy trách nhiệm xuyên suốt toàn chuỗi cung ứng. “Tick xanh trách nhiệm” đã đáp ứng đúng nhu cầu đó nhờ ứng dụng blockchain trong giám sát, cập nhật liên tục các dữ liệu liên quan tới sản phẩm.
Điều này giúp hạn chế gian lận thương mại, bảo vệ thương hiệu doanh nghiệp, đồng thời tạo ra cơ sở dữ liệu chất lượng phục vụ công tác quản lý của Nhà nước.
Những kết quả đầu tiên của chương trình “Tick xanh trách nhiệm” cho thấy dư địa phát triển rất lớn trong việc hình thành hệ sinh thái hàng hóa minh bạch, an toàn. Tuy nhiên, thực tế triển khai cho thấy chương trình hiện vẫn tập trung chủ yếu vào nhóm thực phẩm tươi sống và thực phẩm chế biến, những ngành hàng đòi hỏi quy trình kiểm soát khắt khe từ sản xuất đến phân phối.
Nổi bật nhất là nhóm thực phẩm chế biến như gia vị, nước sốt, kim chi, rong biển, thực phẩm đông lạnh và các món ăn truyền thống. Đây là nhóm có tốc độ mở rộng nhanh với 558 sản phẩm đăng ký tham gia. Đối với nhóm thịt heo, thịt gia cầm và trứng gia cầm, vốn là nhóm hàng có sức tiêu thụ lớn, đến nay mới có 9 nhà cung cấp với 107 sản phẩm đăng ký; trong đó 105 sản phẩm đã được phê duyệt “Tick xanh trách nhiệm”…
Trong khi đó, nhu cầu truy xuất nguồn gốc của người tiêu dùng đang vượt xa phạm vi ngành thực phẩm, mà đã lan sang các nhóm hàng phi thực phẩm như đồ gia dụng, mỹ phẩm, sản phẩm chăm sóc cá nhân. Theo ông Đào Hà Trung, đây là xu hướng tất yếu khi người tiêu dùng ngày càng chú trọng an toàn sức khỏe, chất lượng nguyên liệu và tính minh bạch của toàn bộ chuỗi cung ứng.
Vì thế, bên cạnh việc triển khai tháng cao điểm “Tick xanh trách nhiệm” vào cuối năm, Sở Công Thương TP.HCM vừa đề nghị các đơn vị mở rộng danh mục hàng hóa sang nhóm phi thực phẩm.
Theo đó, 3 nhóm hàng được đề nghị mở rộng gồm. Đầu tiên là nhóm hàng dành cho người yếu thế như sản phẩm cho người cao tuổi, người bệnh, mẹ và bé (sữa dinh dưỡng, thức ăn bổ sung; sản phẩm vệ sinh - hỗ trợ cá nhân (tã bỉm, khăn ướt, miếng lót y tế…); đồ chơi, vật dụng chăm sóc trẻ nhỏ.
Nhóm thứ 2 là chăm sóc cá nhân, gồm: dầu gội, sữa tắm, sữa rửa mặt, kem đánh răng; mỹ phẩm chăm sóc da cơ bản; sản phẩm khử mùi, dung dịch vệ sinh… Nhóm thứ 3 là hóa phẩm, chất tẩy rửa gia dụng như nước/bột giặt; nước rửa chén, lau sàn; xịt côn trùng, dung dịch khử khuẩn… Đây là nhóm hàng có thể gây kích ứng hoặc ảnh hưởng môi trường, vì vậy yêu cầu truy xuất nhằm đảm bảo an toàn sử dụng.
“Những mặt hàng này liên quan trực tiếp đến sức khỏe, do đó doanh nghiệp cần sớm chuẩn hóa để người tiêu dùng yên tâm hơn,” đại diện Sở Công Thương nhấn mạnh. Các nhà bán lẻ khẳng định đang nâng mức kiểm soát đầu vào, chỉ làm việc với nhà cung cấp có quy trình sản xuất - kiểm nghiệm - truy xuất rõ ràng.
Đặc biệt, tần suất kiểm tra tại siêu thị và kho dự trữ được tăng mạnh để loại trừ rủi ro cho thị trường cuối năm. Tất cả sản phẩm tham gia đều gắn mã QR, cho phép người tiêu dùng kiểm tra đầy đủ dữ liệu: Chứng nhận chất lượng, nhật ký sản xuất, quy trình vận chuyển - phân phối, thời hạn kiểm định... Việc số hóa này giúp hạn chế tối đa tình trạng làm giả, làm nhái, đồng thời củng cố niềm tin của người mua trong bối cảnh thị trường biến động.
-Tuệ Mỹ
