Sau khi được sử dụng, một bao bì nhựa thường bị bỏ đi vào thùng rác, trộn lẫn với nhiều loại rác sinh hoạt khác. Ít ai đặt câu hỏi về hành trình tiếp theo của bao bì nhựa ấy, dù chính khoảnh khắc này lại quyết định liệu loại nguyên liệu này sẽ được tái chế hay trở thành rác thải tồn lưu trong môi trường hàng thập kỷ.
NHỰA: TỪ THÁCH THỨC MÔI TRƯỜNG ĐẾN TÀI NGUYÊN CHƯA ĐƯỢC KHAI THÁC
Nhựa từng là phát minh mang tính cách mạng nhờ đặc tính nhẹ, bền và linh hoạt, giúp hàng hóa dễ bảo quản, vận chuyển và phổ biến hơn trong đời sống. Tuy nhiên, khi mức tiêu thụ tăng nhanh trong khi hệ thống xử lý chưa theo kịp, nhựa dần trở thành một trong những thách thức môi trường lớn nhất của thời đại.
Khi một bao bì không được thu gom và xử lý đúng cách, giá trị vật liệu bị đánh mất, đồng thời tạo thêm áp lực cho môi trường. Trong bối cảnh đó, kinh tế tuần hoàn nhựa được xem là giải pháp kéo dài vòng đời vật liệu, giúp nhựa sau sử dụng quay trở lại chu trình sản xuất thay vì trở thành rác thải.
Nếu được khai thác đúng cách, nhựa có thể trở thành “tài nguyên” của nền kinh tế. Theo Bain Company và Accenture, doanh thu từ các sản phẩm, dịch vụ liên quan đến kinh tế tuần hoàn được kỳ vọng tăng 30% vào năm 2030 so với năm 2021, với lợi ích kinh tế toàn cầu ước tính lên tới 4,5 nghìn tỷ USD.
PHÂN LOẠI RÁC TẠI NGUỒN: “MẮT XÍCH” NHỎ, TẠO TÁC ĐỘNG LỚN TỪ NGƯỜI TIÊU DÙNG
Trong mô hình kinh tế tuần hoàn, vòng đời mới của nhựa bắt đầu từ chính người tiêu dùng. Phân loại rác tại nguồn giúp nâng cao cả sản lượng và chất lượng nhựa tái chế. Ngược lại, rác bị trộn lẫn ngay từ đầu khiến nhựa gần như mất khả năng tái chế, dù các khâu phía sau có nỗ lực đến đâu.
Từ hộ gia đình, rác nhựa được đưa vào giai đoạn thu gom và phân loại, nơi chất lượng đầu vào ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả thu gom, chi phí xử lý và khả năng tái chế. Khi rác được phân loại theo từng dòng nhựa như PET, HDPE…, chuỗi giá trị tái chế mới có thể vận hành ổn định.
Tiếp đó là khâu xử lý và tái chế, nơi nhựa được làm sạch, nghiền và tái chế thành hạt nhựa tái sinh. Khi có nguồn nguyên liệu đạt chuẩn, các cơ sở tái chế mới đủ điều kiện đầu tư công nghệ và mở rộng công suất, biến rác thải thành tài nguyên thực sự.
Nhựa tái sinh được đưa vào sản xuất bao bì mới, mở ra vòng đời tiếp theo cho vật liệu. Vai trò của doanh nghiệp thể hiện rõ qua quyết định sử dụng nhựa tái chế, tạo đầu ra ổn định cho ngành tái chế và duy trì động lực cho toàn bộ hệ thống. Vòng tuần hoàn chỉ hoàn chỉnh khi sản phẩm bao bì tái chế được thị trường và người tiêu dùng đón nhận.
TIÊN PHONG THÚC ĐẨY KINH TẾ TUẦN HOÀN NHỰA
Tại Việt Nam, Unilever là một trong những doanh nghiệp tiếp cận sớm mô hình kinh tế tuần hoàn nhựa và tích hợp vào chiến lược phát triển bền vững dài hạn. Đây là một trong bốn trụ cột phát triển bền vững của Unilever, bên cạnh Khí hậu, Thiên nhiên và Sinh kế.
Trước hết, doanh nghiệp tập trung giảm thiểu nhựa ngay từ khâu thiết kế, đặt mục tiêu đến năm 2030, 100% bao bì cứng có thể tái chế và đến năm 2035 là bao bì mềm. Unilever Việt Nam cam kết đến năm 2025 sẽ thu gom và xử lý lượng bao bì nhựa nhiều hơn lượng bao bì bán ra thị trường. Tính đến tháng 10/2025, 66% bao bì của doanh nghiệp đã có thể tái chế, tái sử dụng hoặc phân hủy hữu cơ.
Nhiều nhãn hàng như OMO, Comfort, Sunlight hay Cif đã chuyển sang sử dụng bao bì làm từ nhựa tái sinh PCR, hình thành vòng tuần hoàn nơi nhựa sau tiêu dùng trở thành nguyên liệu cho vòng đời mới.
Để vòng tuần hoàn ấy mở rộng ở quy mô quốc gia, Unilever tiên phong thúc đẩy hợp tác đa bên. Doanh nghiệp là thành viên sáng lập Mạng lưới Đối tác công - tư thúc đẩy kinh tế tuần hoàn trong quản lý rác thải nhựa (PPC) và là thành viên nòng cốt của Chương trình Đối tác Hành động Quốc gia về Nhựa (NPAP), góp phần thúc đẩy giải pháp tái chế và hoàn thiện cơ chế EPR theo hướng bao trùm.
Sau tất cả, kinh tế tuần hoàn nhựa bắt đầu từ những lựa chọn rất nhỏ trong đời sống hằng ngày. Khi bao bì được phân loại đúng cách và đưa trở lại hệ thống thu gom phù hợp, vòng đời vật liệu được kéo dài thêm một lần nữa. Khi những lựa chọn bền vững trở thành thói quen, kinh tế tuần hoàn nhựa mới có thể vận hành bền bỉ và lâu dài.
-P.V
