Trong giai đoạn từ năm 2027-2030, sẽ tăng tốc tỷ lệ xanh phương tiện, phấn đấu đạt từ 50- 80% tổng phương tiện. Hiện nay tỷ lệ "xanh hóa" của mạng lưới xe buýt Hà Nội vẫn còn khiêm tốn, số lượng phương tiện sử dụng năng lượng điện và năng lượng xanh mới đạt khoảng 26,6%. Hà Nội còn khoảng 1.500 xe sử dụng nhiên liệu hóa thạch cần được thay thế...
Lộ trình này được Trung tâm Quản lý và Điều hành giao thông TP.Hà Nội chia sẻ tại Hội thảo chuyên đề Năng lượng xanh, di chuyển thông minh và phát triển bền vững theo mục tiêu Net Zero 2050 vừa diễn ra trong khuôn khổ "Hội nghị Thành phố Thông minh Việt Nam- châu Á 2025".
Trước áp lực của quá trình đô thị hóa nhanh chóng, sự gia tăng về dân số và đặc biệt phương tiện cơ giới cá nhân, Hà Nội đang phải đối mặt với những thách thức về ùn tắc giao thông và ô nhiễm không khí. Do đó, việc chuyển đổi mô hình phát triển giao thông vận tải theo hướng "xanh hóa" không chỉ là yêu cầu cấp thiết từ thực tiễn mà còn là nhiệm vụ chính trị quan trọng nhằm thực hiện các cam kết quốc tế của Việt Nam về giảm phát thải.
Thực hiện Quyết định số 876/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về Chương trình hành động chuyển đổi năng lượng xanh, giảm phát thải khí carbon và khí mê-tan của ngành giao thông vận tải, UBND Thành phố Hà Nội đã có Quyết định số 6004/QĐ-UBND phê duyệt "Đề án phát triển hệ thống giao thông vận tải công cộng bằng xe buýt sử dụng điện, năng lượng xanh trên địa bàn Thành phố" và Kế hoạch số 149/KH-UBND về việc triển khai thực hiện Đề án này.
TỶ LỆ "XANH HÓA" CỦA MẠNG LƯỚI XE BUÝT HÀ NỘI VẪN CÒN KHIÊM TỐN, MỚI ĐẠT 27%
Hiện nay, mạng lưới xe buýt của Hà Nội có tổng cộng 155 tuyến. Cơ cấu tuyến bao gồm: 128 tuyến buýt có trợ giá, 11 tuyến buýt không trợ giá, 13 tuyến buýt kế cận (tuyến buýt liên tỉnh)) và 3 tuyến City Tour. Mạng lưới này đã đạt độ bao phủ rộng khắp, kết nối 126 xã phường, đảm bảo khả năng tiếp cận dịch vụ cho người dân tại các khu vực trọng yếu như bệnh viện, trường học, khu công nghiệp và các khu đô thị mới.
Về quy mô đoàn phương tiện, tổng số xe hiện đang khai thác trên toàn mạng lưới là hơn 2.200 xe. Trong đó, số lượng xe buýt thuộc diện trợ giá là gần 1.900 xe; xe buýt không trợ giá hơn 300 xe. Đa phần các phương tiện này vẫn sử dụng nhiên liệu diesel truyền thống. Mặc dù công tác duy tu, bảo dưỡng được thực hiện định kỳ, nhưng với đặc thù hoạt động cường độ cao trong môi trường đô thị, các phương tiện động cơ đốt trong vẫn là nguồn phát thải đáng kể, gây ảnh hưởng đến chất lượng không khí.
Thực hiện chủ trương của Thành ủy và UBND Thành phố, trong những năm qua, Hà Nội đã tiên phong thí điểm đưa các loại hình phương tiện sử dụng năng lượng sạch vào khai thác và đã ghi nhận những kết quả tích cực bước đầu.
Cụ thể, ông Nguyễn Minh Tuấn, Phó Giám đốc Trung tâm Quản lý và Điều hành giao thông TP.Hà Nội cho biết về xe buýt điện, Thành phố đã đưa vào vận hành 23/128 tuyến trên toàn mạng, nâng tổng số xe buýt lên 367 xe buýt điện, chiếm tỷ trọng 19,4% so với tổng số phương tiện toàn mạng. Qua thực tế theo dõi, xe buýt điện hoạt động ổn định, không phát thải khí thải trực tiếp, được nhân dân Thủ đô đánh giá cao về chất lượng dịch vụ và tính tiện nghi.
Về xe sử dụng khí nén thiên nhiên (CNG), hiện có 10 tuyến xe buýt sử dụng nhiên liệu sạch CNG với tổng số 139 xe. Việc sử dụng nhiên liệu CNG giúp giảm thiểu đáng kể lượng bụi mịn và khí thải độc hại so với động cơ diesel Euro 3, Euro 4 trước đây.
Về tỷ lệ chuyển đổi, tính tổng thể, số lượng phương tiện sử dụng năng lượng điện và năng lượng xanh hiện là 506 xe (tính trên tổng số xe trợ giá), chiếm tỷ lệ khoảng 26,6% tổng đoàn phương tiện.
Từ các số liệu trên cho thấy, Hà Nội đã có những nỗ lực nhất định, nhưng tỷ lệ "xanh hóa" của mạng lưới xe buýt Hà Nội vẫn còn khiêm tốn. Khối lượng công việc cần thực hiện trong giai đoạn tới là rất lớn, với hơn 73,4% đoàn phương tiện (khoảng 1.500 xe) sử dụng nhiên liệu hóa thạch cần được thay thế theo lộ trình.
LỘ TRÌNH CHUYỂN ĐỔI, PHÁT TRIỂN HỆ THỐNG XE BUÝT XANH
Chuyển đổi năng lượng xanh là xu thế tất yếu song cần có lộ trình khoa học, đảm bảo tính khả thi và không làm gián đoạn hoạt động vận tải hành khách. Ông Tuấn cho biết Sở Xây dựng đã xây dựng Nguyên tắc chuyển đổi cụ thể.
Theo đó, thực hiện thay thế dần các phương tiện sử dụng nhiên liệu diesel khi hết thời gian khấu hao hoặc hết hạn thầu theo quy định. Cùng với đó không đầu tư mua sắm mới xe buýt sử dụng nhiên liệu diesel. 100% xe buýt đầu tư mới hoặc thay thế bổ sung phải là xe sử dụng điện hoặc năng lượng xanh. Thành phố cũng xác định ưu tiên chuyển đổi trước với các tuyến hoạt động trong khu vực đô thị trung tâm (từ Vành đai 4 trở vào), các tuyến kết nối các trục hướng tâm và các tuyến đi qua khu vực có mật độ dân cư cao để tối ưu hóa hiệu quả cải thiện môi trường.
Về lộ trình, trong giai đoạn từ năm 2025- 2026, Hà Nội đặt mục tiêu phấn đấu tỷ lệ phương tiện sử dụng điện, năng lượng xanh đạt từ 10%- 20% trên tổng đoàn phương tiện.
Từ năm 2027 đến năm 2030 được xác định là giai đoạn chuyển đổi mạnh mẽ, trùng với thời điểm một lượng lớn phương tiện diesel hiện hữu hết niên hạn hoạt động. Thành phố đặt mục tiêu tăng tốc tỷ lệ xanh phương tiện, phấn đấu đạt từ 50%- 80% tổng phương tiện. Riêng đối với các phương tiện hoạt động chủ yếu trong khu vực nội đô lịch sử và nội đô mở rộng, tỷ lệ này hướng tới 100%.
Trong giai đoạn này, nhiệm vụ trọng tâm sẽ thực hiện thay thế các xe buýt diesel hết hạn bằng xe điện hoặc xe năng lượng xanh. Đảm bảo đến năm 2030, Hà Nội đạt tỷ lệ 100% xe buýt trên toàn mạng lưới sử dụng điện, năng lượng xanh, hoàn thành sớm và toàn diện mục tiêu đề ra tại Quyết định số 876/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ.
Nhìn nhận những tồn tại hạn chế hiện nay, ông Tuấn chỉ rõ hệ thống trạm sạc điện cho xe buýt chưa được quy hoạch và đầu tư đồng bộ theo hướng hạ tầng công cộng. Các trạm sạc hiện hữu hầu hết do doanh nghiệp tự đầu tư và đặt cục bộ tại các Depot (như Depot Giáp Bát, Cầu Giấy, Nam Thăng Long, Gia Lâm) để phục vụ nội bộ.
Thành phố chưa có hệ thống trạm sạc công cộng tại các điểm đầu cuối (End-points) hay các bến xe khách liên tỉnh để phục vụ nhu cầu sạc nhanh cho mạng lưới xe buýt chung. Điều này hạn chế khả năng mở rộng phạm vi hoạt động của xe buýt điện.
Cũng theo Trung tâm Quản lý và Điều hành giao thông TP.Hà Nội, rào cản lớn nhất hiện nay nằm ở chi phí đầu tư ban đầu. Giá thành một chiếc xe buýt điện hiện cao gấp 2 đến 2,5 lần so với xe buýt diesel cùng chủng loại, tạo áp lực lớn lên khả năng cân đối tài chính của doanh nghiệp và ngân sách trợ giá của thành phố trong ngắn hạn.
Theo tính toán sơ tổng nhu cầu vốn đầu tư phương tiện giai đoạn 2025- 2033 là rất lớn (ước tính hơn 35.000 tỷ đồng). Nếu không có các chính sách hỗ trợ về lãi suất vay vốn và cơ chế ưu đãi đầu tư hạ tầng, việc huy động nguồn lực xã hội hóa sẽ gặp nhiều trở ngại.
Có thể thấy, quá trình chuyển đổi từ phương tiện sử dụng nhiên liệu hóa thạch sang phương tiện sử dụng năng lượng xanh là một bài toán tổng thể, liên quan chặt chẽ đến quy hoạch hạ tầng kỹ thuật, định mức kinh tế- kỹ thuật và nguồn lực tài chính.
-Tùng Dương
