Tạp chí Time chính thức lựa chọn “Các Kiến trúc sư của AI” làm Nhân vật của Năm 2025, trong bối cảnh trí tuệ nhân tạo bước vào giai đoạn phát triển bùng nổ, định hình kinh tế toàn cầu và mở ra một kỷ nguyên mới cho nhân loại.
Không chỉ thể hiện sự thừa nhận đối với những bước tiến vượt bậc của AI, quyết định này còn phản ánh một thực tế rõ ràng: công nghệ mô phỏng tư duy con người đang đi vào mọi ngõ ngách của đời sống - từ nghiên cứu khoa học, y tế, sản xuất đến văn hóa và nghệ thuật.
AI TRỞ THÀNH TÂM ĐIỂM CỦA NĂM 2025
Theo Time, năm 2025 đánh dấu thời điểm mà tiềm năng của trí tuệ nhân tạo bộc lộ mạnh mẽ và “không thể đảo ngược”. Dù câu hỏi là gì - tìm thuốc mới, thúc đẩy năng suất, phát hiện bệnh sớm, giải toán học phức tạp hay tự động hóa sản xuất - AI đều trở thành câu trả lời.
Trí tuệ nhân tạo đã hỗ trợ giải quyết những vấn đề khoa học tồn đọng hàng thập kỷ, thậm chí mở ra các nghiên cứu tưởng chừng chỉ xuất hiện trong tiểu thuyết khoa học viễn tưởng, như thử nghiệm hỗ trợ giao tiếp với loài cá voi. Các mô hình AI mới có tốc độ xử lý vượt trội: những công việc mất hàng giờ của con người nay chỉ mất vài giây để hoàn thành.
Time nhận định không một lĩnh vực nào trong năm qua tránh khỏi tác động của AI. Từ phòng thí nghiệm, doanh nghiệp, nhà máy đến truyền thông và môi trường số, AI phá vỡ giới hạn của năng suất và hiệu quả.
Nó tạo ra bước nhảy vọt trong y học khi hỗ trợ phân tích gene, mô phỏng phát triển thuốc, hay dự đoán tiến triển bệnh. Trong đời sống kinh tế, AI giúp tự động hóa quy trình, tối ưu chuỗi cung ứng và mở ra mô hình kinh doanh mới.
Sự lan tỏa nhanh chóng này khiến AI trở thành trung tâm của hàng triệu cuộc tranh luận trên toàn cầu: nó sẽ mang lại kỷ nguyên thịnh vượng mới hay đặt nhân loại trước rủi ro chưa từng có?
MẶT TRÁI NGÀY CÀNG RÕ RỆT
Song song với những thành tựu vượt bậc, Tạp chí Time cũng nhấn mạnh AI tạo ra những thách thức nghiêm trọng đòi hỏi sự giám sát chặt chẽ. Trước hết, việc vận hành các hệ thống AI tiêu thụ lượng năng lượng khổng lồ, kéo theo dấu chân carbon lớn và áp lực lên hạ tầng điện. Một số báo cáo cho thấy quá trình huấn luyện các mô hình lớn có thể tiêu tốn năng lượng tương đương hàng nghìn hộ gia đình trong nhiều tháng.
Nguy cơ mất việc làm cũng đang hiện hữu, đặc biệt trong các ngành phụ thuộc nhiều vào lao động văn phòng, thiết kế, sáng tạo, phân tích dữ liệu hoặc dịch vụ khách hàng. Khi AI có thể viết báo cáo, lập trình, tạo hình ảnh, thuyết trình hay phân tích dữ liệu trong vài giây, nhiều vị trí truyền thống đang dần bị thay thế.
Bên cạnh đó, AI làm tăng mức độ lan truyền thông tin sai, tạo ra hình ảnh và video giả mạo (deepfake) với độ chính xác cao, gây thách thức lớn đối với truyền thông, bầu cử và xã hội. Nguy cơ tấn công mạng quy mô lớn mà không cần con người điều khiển cũng khiến các cơ quan quản lý toàn cầu phải lo ngại.
Time cho rằng các doanh nghiệp AI hiện đang “bị trói vào nền kinh tế toàn cầu trong một canh bạc khổng lồ”, khi cạnh tranh về sức mạnh mô hình và quy mô dữ liệu diễn ra gay gắt, buộc họ liên tục mở rộng hạ tầng và đầu tư hàng tỷ USD mà chưa rõ mô hình lợi nhuận bền vững.
NHỮNG GƯƠNG MẶT ĐỊNH HÌNH KỶ NGUYÊN AI
Trên trang bìa năm nay, Time tái hiện bức ảnh biểu tượng “Lunch atop a Skyscraper” với sự xuất hiện của những nhân vật đang định hình tương lai AI: Mark Zuckerberg (Meta), Lisa Su (AMD), Elon Musk (xAI), Jensen Huang (Nvidia), Sam Altman (OpenAI), Demis Hassabis (Google DeepMind), Dario Amodei (Anthropic) và Fei-Fei Li (World Labs).
Những người này đại diện cho các mắt xích quan trọng nhất của hệ sinh thái AI toàn cầu: phần cứng, mô hình nền tảng, thuật toán tối ưu và nghiên cứu ứng dụng. Jensen Huang của Nvidia - người đứng đầu đế chế GPU thúc đẩy hầu hết mô hình AI hiện nay.
Sam Altman dẫn dắt OpenAI, tổ chức tạo ra các mô hình tổng hợp định hình thị trường. Mark Zuckerberg chuyển Meta sang chiến lược AI mở rộng. Demis Hassabis tập trung vào AI mô phỏng tư duy con người qua DeepMind. Lisa Su của AMD mở ra cạnh tranh mới trong ngành chip AI.
Fei-Fei Li - nhà khoa học tiên phong - nhiều năm qua thúc đẩy quan điểm phát triển AI hướng đến con người, nhấn mạnh trách nhiệm xã hội và đạo đức công nghệ.
Time đánh giá họ là những người “đã tưởng tượng, thiết kế và xây dựng toàn bộ nền tảng trí tuệ nhân tạo hiện đại”, và không ai tạo ảnh hưởng lớn hơn họ trong năm 2025.
Time kết luận rằng dù AI đang dần định nghĩa lại thế giới, chính con người mới là lực lượng quyết định hướng đi của công nghệ. Dữ liệu, sáng tạo và trí tuệ của con người là nền tảng huấn luyện AI; vì vậy tương lai của công nghệ này - từ quản trị, đạo đức, ứng dụng đến rủi ro - sẽ do nhân loại định hướng.
Kỷ nguyên “cỗ máy biết tư duy” đã bắt đầu, và năm 2025 có thể được xem là năm bước ngoặt khi AI chuyển từ giai đoạn thử nghiệm sang lực lượng tác động toàn diện tới kinh tế, văn hóa, khoa học và đời sống xã hội. Việc Time vinh danh “Các Kiến trúc sư của AI” cho thấy trí tuệ nhân tạo đã vượt ra khỏi phạm vi công nghệ để trở thành động lực định hình kinh tế, xã hội và quản trị toàn cầu.
Dù mở ra cơ hội phát triển chưa từng có, AI cũng đặt ra yêu cầu về một chiến lược ứng xử mới - có trách nhiệm, minh bạch và hướng đến lợi ích chung. Trong hành trình đó, lựa chọn của từng quốc gia, doanh nghiệp và mỗi người dùng sẽ quyết định AI trở thành động lực phát triển hay nguồn gốc của bất ổn trong tương lai.
DW, AP-Trọng Hoàng
