Mặc dù có những điểm sáng, việc vận hành chính quyền 2 cấp không tránh khỏi những khó khăn về nguồn lực, tài chính, vướng mắc về văn bản pháp luật… đòi hỏi tiếp tục cần những giải pháp căn cơ để hoạt động phân cấp, phân quyền đạt hiệu quả cao hơn nữa trong thời gian tới…
Thực hiện chủ trương đổi mới tổ chức bộ máy và đẩy mạnh phân cấp, phân quyền và phân định thẩm quyền khi tổ chức mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, Bộ Công Thương là một trong những bộ, ngành đi đầu trong việc triển khai đồng bộ và quyết liệt công tác này.
Theo đó, từ ngày 1/7/2025, có 208/401 nhiệm vụ, quyền hạn (chiếm tỷ lệ 52%) trong 22 lĩnh vực của ngành Công Thương được phân cấp, phân quyền từ Trung ương về cho địa phương thực hiện. Bao gồm 26 nhiệm vụ từ Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ phân cấp cho địa phương cấp tỉnh và 182 nhiệm vụ từ các Bộ, ngành Trung ương và Bộ Công Thương phân cấp cho địa phương.
Ngoài ra, có 37 nhiệm vụ thuộc 8 lĩnh vực quản lý nhà nước của Bộ Công Thương được phân định lại thẩm quyền từ cấp huyện xuống cấp xã và 7 nhiệm vụ từ cấp huyện lên cấp tỉnh.
Để giúp các địa phương tiếp cận nhanh nhất, thực hiện tốt nhất các nội dung, nhiệm vụ, Bộ Công Thương đã triển khai các giải pháp quyết liệt, đồng bộ, tập huấn hướng dẫn cho các địa phương, các đơn vị thuộc Bộ đã tích cực ban hành nhiều văn bản hướng dẫn, giải đáp kịp thời cơ quan chuyên môn ngành Công Thương của địa phương.
Ngay đầu tháng 7/2025, trước thực tế bộ máy, nhân sự ở các địa phương mới sắp xếp tiếp cận với nhiều lĩnh vực chuyên ngành mới mẻ, Bộ Công Thương đã tiên phong khi cử 34 cán bộ lãnh đạo cấp Cục, Vụ trực tiếp về hỗ trợ các địa phương.
Mục tiêu nhằm thu hẹp khoảng cách giữa việc xây dựng chính sách ở trung ương và thực thi ở cơ sở; nắm bắt được thực tiễn cũng như phản ứng nhanh, kịp thời tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc khi mà địa phương gặp phải.
Song song với việc cử cán bộ, Bộ Công Thương cũng đã trình Thủ tướng phương án cắt giảm điều kiện đầu tư kinh doanh và tiếp tục rà soát và xây dựng các phương án để phân cấp, phân quyền, đảm bảo hiệu quả cho chính quyền địa phương.
KHÓ KHĂN VỀ NGUỒN LỰC, VƯỚNG MẮC THỦ TỤC HÀNH CHÍNH
Sau 4 tháng thực hiện phân cấp, phân quyền, tại toạ đàm “Triển khai phân cấp, phân quyền trong lĩnh vực Công Thương: Giải pháp đồng bộ - đồng hành - hiệu quả”, ông Phạm Thành Trung, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Công Thương đã chỉ ra một số điểm sáng đạt được khi thực hiện nhiệm vụ này.
Đầu tiên đó là nhận được sự đồng lòng từ Trung ương đến địa phương. “Chúng tôi nhận thấy rằng khi thực hiện phân cấp, phân quyền nhận được sự đồng lòng từ phía địa phương và sự vào cuộc rất quyết liệt của Trung ương”, ông Trung nhấn mạnh.
Mô hình chính quyền địa phương hai cấp mới đã tạo được chuyển biến tích cực trong vận hành bộ máy nhà nước, nâng cao hiệu quả hoạt động, tính chủ động và trách nhiệm của chính quyền địa phương trong giải quyết công việc và thủ tục hành chính cho người dân và doanh nghiệp.
Riêng trong lĩnh vực xuất nhập khẩu, 47 nhiệm vụ đã được phân cấp về cho địa phương với số lượng 60 thủ tục hành chính, trong đó 36 thủ tục hành chính thuộc lĩnh vực xuất xứ hàng hóa.
Tuy nhiên, ông Trung cho biết khi vận hành chính quyền địa phương không tránh khỏi những tồn tại, hạn chế trong một số lĩnh vực có tính đặc thù, ví dụ thương mại điện tử, quản lý thị trường hoặc phát triển cụm công nghiệp; đặc biệt trong lĩnh vực cấp C/O, hàng ngày có thể tiếp nhận hàng trăm, hàng nghìn bộ hồ sơ cấp C/O, đôi khi chưa có sự đồng bộ dẫn đến khó khăn trong việc triển khai.
Bên cạnh đó, khó khăn về nguồn nhân lực, khi triển khai chính quyền địa phương hai cấp, lực lượng có trình độ chuyên môn được đào tạo trong lĩnh vực Công Thương chưa nhiều. Hiện nay các cán bộ ở cấp địa phương, cấp xã đa phần là kiêm nhiệm và phụ trách nhiều các lĩnh vực khác, trong đó có cả lĩnh vực Công Thương, lĩnh vực tài nguyên môi trường, xây dựng, giao thông…
Việc bố trí cơ chế tài chính cũng như cơ sở vật chất, đặc biệt ở những vùng khó khăn, còn nhiều địa phương chưa kịp thời và chưa được quan tâm nhiều. Tình trạng thiếu thốn này dẫn tới ảnh hưởng đến hiệu quả công việc.
Cùng với đó là những vướng mắc về văn bản pháp luật và thủ tục hành chính trong quá trình địa phương thực hiện mô hình chính quyền 2 cấp. Vướng mắc quan trọng nhất nằm ở cách hiểu và cách thực thi các văn bản quy phạm pháp luật, gây sự chồng chéo, chưa thống nhất giữa các địa phương, các ngành và ngay cả giữa các cơ quan Trung ương (đặc biệt là nội dung liên ngành).
Mặt khác, các thủ tục hành chính (không chỉ của Bộ Công Thương mà trong tất cả các ngành, lĩnh vực) còn rườm rà, đòi hỏi rất nhiều thành phần hồ sơ. Trong khi nhiều nội dung, lĩnh vực, hoạt động phân cấp, phân quyền còn chưa có sự thống nhất và đồng bộ giữa các bộ, ban, ngành với nhau và giữa các sở ở địa phương.
TIẾP TỤC HOÀN THIỆN HỆ THỐNG VĂN BẢN QUY PHẠM PHÁP LUẬT
Để triển khai hoạt động phân cấp, phân quyền đạt hiệu quả cao hơn nữa trong thời gian tới, Bộ Công Thương đã đưa ra một số kiến nghị và đề xuất đối với Chính phủ, các bộ, ngành và địa phương.
Đối với Chính phủ và các Bộ, ngành, ông Trung cho rằng cần tiếp tục chỉ đạo rà soát, hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến tổ chức bộ máy và phân cấp, phân quyền nhằm đảm bảo tính đồng bộ, thống nhất giữa các lĩnh vực, tránh chồng chéo về mặt thẩm quyền.
Ông đề xuất Chính phủ có các hướng dẫn cụ thể, chi tiết và kịp thời về cơ chế phối hợp liên ngành (giữa các bộ, ngành với nhau) và giữa Bộ với địa phương. Hỗ trợ về mặt kinh phí, hạ tầng và chuyển đổi số để việc phân cấp được các địa phương triển khai thông suốt và hiệu quả nhất.
Đối với địa phương, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Công Thương cho rằng cần chủ động và tích cực kiện toàn các tổ chức bộ máy, bố trí cán bộ phù hợp với chuyên môn theo từng lĩnh vực được phân công, phân cấp, đảm bảo hiệu quả, hiệu lực trong quản lý nhà nước và thực hiện thủ tục hành chính.
Đồng thời, tăng cường cử cán bộ tham gia các lớp tập huấn, đào tạo chuyên sâu do các bộ, ngành tổ chức. Bên cạnh đó, các tỉnh, Ủy ban nhân dân tỉnh, sở, ban, ngành cần tích cực mở các lớp tập huấn chuyên sâu hơn nữa cho cán bộ cấp phường, xã để họ tiếp cận và giải quyết thủ tục hành chính nhanh chóng cho người dân và doanh nghiệp.
Phối hợp chặt chẽ hơn nữa với Bộ Công Thương và các bộ, ngành trong giải quyết các thủ tục hành chính. Đặc biệt, cần phản ánh kịp thời những vấn đề phát sinh trong thực tiễn, trong hệ thống văn bản quy phạm pháp luật và trong giải quyết thủ tục hành chính để Bộ kịp thời nắm bắt và đề xuất với Chính phủ, lãnh đạo Bộ sửa đổi các văn bản cho phù hợp với tình hình thực tiễn.
Cuối cùng là vai trò của 34 cán bộ được Bộ cử đi hỗ trợ. Ông Trung khẳng định các cán bộ này sẽ phát huy tính chủ động, sáng tạo và tích cực, thông qua các buổi hướng dẫn, các chuyến đi cơ sở thực tiễn xuống cấp xã, phường để "cầm tay chỉ việc” cho cán bộ cấp xã, phường, hướng dẫn chi tiết, cụ thể khi giải quyết một thủ tục hành chính nào đó.
Bộ Công Thương-Song Hà
