Để đón làn sóng FDI thế hệ mới vào khu công nghiệp, Chính phủ cần chuyển từ tư duy “trải thảm đỏ đại trà” sang chính sách lựa chọn nhà đầu tư có ràng buộc trách nhiệm và đóng góp thực chất đối với phát triển công nghiệp hỗ trợ…
Theo số liệu từ Bộ Tài chính, trong 10 tháng năm 2025, tổng vốn FDI đăng ký vào Việt Nam đạt gần 31,5 tỷ USD, tăng trên 15,6% so với cùng kỳ 2024. Vốn thực hiện của các dự án đầu tư nước ngoài ước đạt khoảng 21,3 tỷ USD, tăng 8,8% so với cùng kỳ. Tính lũy kế đến nay, đã có 153 quốc gia và vùng lãnh thổ có hoạt động đầu tư tại Việt Nam với tổng số 44.801 dự án còn hiệu lực, tổng vốn đầu tư đăng ký đạt khoảng 525,86 tỷ USD.
Những con số ấn tượng này thể hiện niềm tin mạnh mẽ của cộng đồng nhà đầu tư quốc tế vào môi trường đầu tư và triển vọng phát triển kinh tế bền vững của Việt Nam trong trung và dài hạn.
SỐ DỰ ÁN ĐẦU TƯ VÀO CÔNG NGHỆ CAO, XANH CÒN THẤP
Chia sẻ tại diễn đàn “Hoàn thiện chính sách thu hút làn sóng FDI thế hệ mới vào các khu công nghiệp” ngày 28/11/2025, ông Nguyễn Đức Hiển, Phó trưởng Ban Chính sách, chiến lược Trung ương, nhận định gần 40 năm đổi mới, khu vực FDI đã thực hiện sứ mệnh quan trọng, đưa Việt Nam tham gia rộng hơn, trở thành mắt xích quan trọng trong chuỗi giá trị toàn cầu.
Đặc biệt, các khu công nghiệp ngày càng đóng vai trò trung tâm trong thu hút vốn FDI, nhất là dòng vốn FDI thế hệ mới, nhờ cung cấp hạ tầng đồng bộ và môi trường kinh doanh được kiểm soát.
Tuy nhiên, ông Hiển thẳng thắn cho rằng dòng vốn FDI thu hút tăng mạnh, nhưng đóng góp của khu vực FDI trong tổng vốn đầu tư toàn xã hội vẫn tương đối khiêm tốn và trong xu hướng giảm, đặc biệt là từ năm 2018 đến nay, mức giảm từ 17,9% năm 2018 xuống 16,5% năm 2024. Lợi thế chi phí thấp/lao động giá rẻ dần mất vị thế cạnh tranh.
Bên cạnh đó, chất lượng vốn FDI và tính lan tỏa còn thấp. Đóng góp của FDI trong việc nâng cao năng lực công nghiệp còn hạn chế. Liên kết giữa khối doanh nghiệp FDI và doanh nghiệp trong nước yếu; tỷ lệ nội địa hóa của doanh nghiệp FDI ở mức thấp (chỉ khoảng 20-25%); đóng góp của khu vực FDI vào hàm lượng giá trị gia tăng nội địa trong xuất khẩu thấp hơn rất nhiều so với các nước Đông Á và Đông Nam Á.
Trình độ công nghệ và chuyển giao công nghệ chưa cao khi các doanh nghiệp FDI, thậm chí cả một số tập đoàn công nghệ lớn vẫn chủ yếu hoạt động ở lĩnh vực gia công lắp ráp, thâm dụng lao động và ít có khả năng tạo tác động lan tỏa về công nghệ. Số lượng, quy mô các dự án đầu tư vào công nghệ cao, xanh, sạch, thân thiện môi trường thấp xa so với mục tiêu Nghị quyết 50-NQ/TW.
Đặc biệt, ông Hiển cũng chỉ ra thể chế, chính sách và các điều kiện hạ tầng, nhân lực để thu hút FDI thế hệ mới còn khá nhiều hạn chế. Thể chế, cơ chế chính sách và môi trường kinh doanh chưa thực sự thuận lợi, còn nhiều rủi ro. Thủ tục hành chính còn phức tạp, mất nhiều thời gian, nhất là trong cấp phép sau đầu tư (liên quan đến vấn đề đất đai, xây dựng, môi trường, phòng cháy chữa cháy).
Từ chính sách đến thực thi tại địa phương vẫn có những tồn tại, năng lực thể chế ở một số địa phương chưa đáp ứng được nhu cầu quản lý dòng vốn FDI thế hệ mới, nhất là ở khâu phân tích, thẩm định các dự án công nghệ cao…
Dưới góc độ doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực công nghiệp công nghệ và hạ tầng công nghiệp, bà Nguyễn Phương Nga, Phó Tổng Giám đốc Tập đoàn CNCTech, cho biết các tập đoàn đa quốc gia tìm kiếm những điểm đến có hệ sinh thái sản xuất ổn định, hạ tầng tin cậy và mức độ sẵn sàng cao. Điều này đặt ra yêu cầu rất lớn đối với hạ tầng khu công nghiệp tại các nước tiếp nhận dòng vốn mới như Việt Nam.
Theo bà Nga, hạ tầng khu công nghiệp ngày nay không còn dừng lại ở việc cung cấp mặt bằng đã san lấp hay nhà xưởng đơn thuần. Các nhà đầu tư FDI thế hệ mới, đặc biệt trong ngành công nghệ cao, điện tử, cơ khí chính xác, đòi hỏi một hệ sinh thái toàn diện bao gồm: hạ tầng tiêu chuẩn quốc tế, logistics hiện đại, dịch vụ hỗ trợ doanh nghiệp đầy đủ, khả năng tích hợp công nghệ, đặc biệt là các tiêu chuẩn xanh, tiêu chuẩn ESG.
SỚM BAN HÀNH CHIẾN LƯỢC THU HÚT FDI THẾ HỆ MỚI
Để tiếp tục thu hút có hiệu quả dòng vốn FDI thế hệ mới vào các khu công nghiệp, ông Hiển cho rằng cần một cách tiếp cận mới, đồng bộ và quyết liệt hơn. Trong đó, tập trung hoàn thiện thể chế, cơ chế chính sách, cải cách mạnh mẽ môi trường đầu tư. Cần nhanh chóng xây dựng thể chế chính sách, bao gồm cả các cơ chế thử nghiệm, sandbox đối với những lĩnh vực mới như AI, công nghệ số, năng lượng xanh...
Xây dựng hệ sinh thái hỗ trợ toàn diện, đặc biệt là các vấn đề về phát triển hạ tầng. Tập trung phát triển mô hình khu công nghiệp chuyên sâu, thông minh, sinh thái, các khu công nghệ cao với môi trường và thể chế vượt trội, có hạ tầng kết nối chiến lược, năng lượng tái tạo và hạ tầng xã hội, tạo điều kiện tốt nhất cho các tập đoàn nước ngoài đầu tư, sản xuất tại Việt Nam.
Điểm nhấn quan trọng và mang tính định hướng là cần có quy định rõ ràng về chi phí cho các hoạt động giảm phát thải khí nhà kính và phát triển mô hình cộng sinh công nghiệp. “Cơ chế này giúp tạo ra một động lực tài chính mạnh mẽ, khuyến khích doanh nghiệp chuyển đổi sang công nghệ sạch, tiết kiệm năng lượng và thực hiện các giải pháp thân thiện với môi trường”, ông Hiển nhấn mạnh.
Theo ông Phạm Thanh Bình, Giám đốc Trung tâm xúc tiến thông tin hỗ trợ đầu tư phía Bắc, Cục Đầu tư nước ngoài, Bộ Tài chính, chúng ta cần phải có những giải pháp và hành động cụ thể như: hoàn thiện thể chế và chính sách đầu tư; đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, tạo thuận lợi tối đa trong quá trình triển khai dự án; nâng cấp cơ sở hạ tầng, đặc biệt là logistics, năng lượng và hạ tầng khu công nghiệp theo hướng hiện đại - xanh – thông minh; tăng cường đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao để đáp ứng được yêu cầu công nghệ hiện đại; tăng cường xúc tiến đầu tư trọng điểm, hướng vào các tập đoàn đa quốc gia trong lĩnh vực công nghệ cao và năng lượng sạch.
Cho rằng FDI thế hệ mới liên quan đến đầu tư xanh và công nghệ cao, ông Phan Hữu Thắng, nguyên Cục trưởng Cục Đầu tư nước ngoài (Bộ Tài chính), Chủ tịch Liên chi hội tài chính khu công nghiệp, đề xuất Chính phủ cần sớm ban hành Chiến lược thu hút FDI thế hệ mới giai đoạn 2025 - 2035; phê duyệt Bộ tiêu chí quốc gia về FDI thế hệ mới phù hợp với từng địa phương, từng vùng; xây dựng gói đặc biệt ưu đãi cho công nghệ cao và bán dẫn.
Bộ Tài chính cần hoàn thiện khung pháp luật về khu công nghiệp xanh, khu công nghiệp sinh thái; thiết lập cơ chế dữ liệu quốc gia về FDI; xác định mức ưu đãi về thuế cho RD, cho đổi mới sáng tạo.
Với nguồn nhân lực, ông Thắng cho rằng Bộ Giáo dục và Đào tạo cần tập trung đào tạo nguồn nhân lực cho thế hệ mới để có lực lượng lao động sẵn sàng tham gia chuỗi, đồng thời giao các trường dạy nghề về các địa phương. Bởi hiện nay, tỷ lệ doanh nghiệp 100% vốn đầu tư nước ngoài chiếm trên 70%, trong khi các doanh nghiệp trong nước, 98% là doanh nghiệp nhỏ và vừa, trình độ nhân lực hạn chế. Do đó, dù doanh nghiệp FDI có mong muốn liên doanh cũng khó khăn trong việc tìm kiếm đối tác kết nối, chuyển giao.
Cuối cùng, trong giai đoạn phát triển mới, ông Thắng cho rằng cần thúc đẩy liên kết và chính sách áp dụng từng vùng miền cụ thể thay cho chính sách áp dụng chung trong toàn quốc.
VCCI-Vũ Khuê
