Dù khu vực FDI luôn được xem là động lực quan trọng cho tăng trưởng kinh tế và xuất khẩu của Việt Nam, nhưng sự hiện diện của khối này trên thị trường chứng khoán lại đang tỷ lệ nghịch với quy mô thực tế. Hiện chỉ có 10 doanh nghiệp FDI đang duy trì niêm yết và đăng ký giao dịch trên cả hai Sở.
Năm 2025 được xem là thời điểm “bản lề” của thị trường chứng khoán Việt Nam với hàng loạt dấu mốc lịch sử: Kỷ niệm 25 năm thành lập, vận hành hệ thống KRX và đặc biệt là việc tổ chức FTSE chính thức công bố nâng hạng thị trường. Trong bối cảnh đó, việc thu hút các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) tham gia niêm yết không chỉ là giải pháp đa dạng hóa hàng hóa mà còn là bước đi chiến lược để thay đổi cấu trúc thị trường theo chiều sâu…
Thông điệp này được bà Vũ Thị Chân Phương, Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN) nhấn mạnh tại Hội nghị phổ biến quy định về đăng ký công ty đại chúng, niêm yết và đăng ký giao dịch cho các tổ chức kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) diễn ra sáng ngày 9/12.
TIỀM NĂNG “LỚN” NHƯNG” SỰ HIỆN DIỆN CÒN “KHIÊM TỐN
Phát biểu tại hội nghị, người đứng đầu ngành chứng khoán khẳng định năm 2025 là một năm hết sức ấn tượng. Sau 25 năm hình thành và phát triển – một chặng đường không dài so với lịch sử các thị trường tài chính khu vực và thế giới – thị trường chứng khoán Việt Nam đã ghi nhận những nỗ lực vượt bậc của Chính phủ và các thành viên thị trường.
Thành quả rõ nét nhất là vào ngày 8/10/2025 vừa qua, tổ chức FTSE đã chính thức công bố nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam từ thị trường cận biên lên thị trường mới nổi thứ cấp. Kết quả này đến từ sự hoàn thiện khung pháp lý, nâng cấp hạ tầng giao dịch (hệ thống KRX), thanh toán bù trừ và đặc biệt là sự nỗ lực minh bạch thông tin của cộng đồng doanh nghiệp niêm yết.
Tuy nhiên, bà Vũ Thị Chân Phương thẳng thắn nhìn nhận: “Nâng hạng mới chỉ là bước khởi đầu. Câu chuyện quan trọng hơn rất nhiều là chúng ta giữ vững mức xếp hạng đó như thế nào”. Để làm được điều này, thị trường đòi hỏi chất lượng hàng hóa phải ngày càng nâng cao, đa dạng và tuân thủ các chuẩn mực quốc tế khắt khe hơn. Chính ở khía cạnh này, vai trò của các doanh nghiệp FDI trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết.
Dù khu vực FDI luôn được xem là động lực quan trọng cho tăng trưởng kinh tế và xuất khẩu của Việt Nam, nhưng sự hiện diện của khối này trên thị trường chứng khoán lại đang tỷ lệ nghịch với quy mô thực tế. Dẫn chứng số liệu, Chủ tịch UBCKNN cho biết từ giai đoạn 2003 - 2017, thị trường đã đón nhận một số doanh nghiệp FDI niêm yết. Tuy nhiên, tính đến thời điểm hiện tại, chỉ có 10 doanh nghiệp FDI đang duy trì niêm yết và đăng ký giao dịch trên cả hai Sở Giao dịch Chứng khoán.
Cụ thể, có 6 doanh nghiệp niêm yết tại HoSE, 1 doanh nghiệp tại HNX và 3 doanh nghiệp đăng ký giao dịch trên UPCoM. Nếu so sánh với tổng số gần 1.600 công ty đang niêm yết và đăng ký giao dịch trên toàn thị trường, con số 10 doanh nghiệp này là cực kỳ khiêm tốn. Theo số liệu từ Ban Giám sát Công ty đại chúng, tổng lượng cổ phiếu của nhóm này chỉ khoảng 1,2 tỷ đơn vị, tương đương 0,17% toàn thị trường.
“Đây là một quy mô chưa thể hiện đúng tiềm năng của các doanh nghiệp này. Tôi biết rất nhiều doanh nghiệp FDI đã hiện diện, đầu tư nhà máy tại Việt Nam rất lâu năm, có doanh thu và lợi nhuận rất tốt, đồng thời có mong muốn thiết tha được niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam”, bà Phương chia sẻ.
Lãnh đạo UBCKNN cho biết nếu như VinFast – một doanh nghiệp Việt Nam – có thể vươn ra biển lớn để niêm yết trên sàn Nasdaq (Mỹ), thì “cớ gì những doanh nghiệp đã hiện diện tại Việt Nam nhiều năm mà không niêm yết, đăng ký giao dịch trên thị trường chứng khoán Việt Nam?”.
“Vấn đề cốt lõi không nằm ở nguồn gốc dòng vốn, mà nằm ở việc chúng ta quản lý, giám sát như thế nào và doanh nghiệp đó đóng góp ra sao cho thị trường, cho xã hội”, bà Chân Phương chia sẻ.
Một trong những mục tiêu chiến lược của việc “mở cửa” cho doanh nghiệp FDI lên sàn là tái cấu trúc lại tỷ trọng ngành nghề. Hiện nay, cơ cấu thị trường chứng khoán Việt Nam đang “nghiêng” hẳn về nhóm tài chính, ngân hàng và bất động sản. Sự thiếu hụt các doanh nghiệp sản xuất quy mô lớn là một điểm yếu cần khắc phục.
“Tôi rất hy vọng làn gió mới từ các doanh nghiệp FDI quy mô lớn, hoạt động hiệu quả sẽ giúp gia tăng hàng hóa chất lượng cho nhà đầu tư. Khi đó, tỷ trọng của các công ty niêm yết trong lĩnh vực sản xuất kinh doanh sẽ tăng lên, tạo ra sự cân bằng và bền vững hơn cho cấu trúc thị trường”, Chủ tịch UBCKNN bày tỏ kỳ vọng.
TẠO THUẬN LỢI CHO DOANH NGHIỆP NIÊM YẾT
Để hiện thực hóa mong muốn trên, thời gian qua, UBCKNN đã chủ động phối hợp với các bộ ngành để tháo gỡ các nút thắt về cơ chế. Đến nay, với sự chấp thuận của Chính phủ và Bộ Tài chính, hành lang pháp lý đang dần được khơi thông để tiếp tục xem xét đưa các doanh nghiệp FDI lên sàn.
Điểm nhấn quan trọng nhất trong cải cách thể chế lần này là sự ra đời của các quy định mới như Nghị định sửa đổi Nghị định 155 quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Chứng khoán, mang tính đột phá về thủ tục hành chính.
Trước đây, quy trình “lên sàn” của doanh nghiệp thường gặp tình trạng “nút cổ chai” giữa hai khâu: Chào bán lần đầu ra công chúng (IPO) và Niêm yết. Doanh nghiệp sau khi được UBCKNN chấp thuận IPO thường phải mất một khoảng thời gian dài mới được các Sở Giao dịch chứng khoán chấp thuận niêm yết. Độ trễ này dẫn đến hai hệ lụy là doanh nghiệp mất đi cơ hội kinh doanh và nhà đầu tư mất đi sự hào hứng và sức hấp dẫn của đợt phát hành bị giảm sút.
Để giải quyết vấn đề này, quy định mới đã rút ngắn quy trình phối hợp giữa UBCKNN và Sở Giao dịch Chứng khoán xuống chỉ còn trong vòng 30 ngày và chỉ yêu cầu doanh nghiệp giải trình một lần.
Hiệu quả của cải cách là trong thời gian ngắn vừa qua, đã có 4-5 doanh nghiệp hoàn tất IPO và dự kiến trong tháng 12 này sẽ có khoảng 3 doanh nghiệp thực hiện niêm yết tại HoSE. Đáng chú ý, có những doanh nghiệp hoàn tất quy trình chưa tới 30 ngày. Việc rút ngắn thời gian chuẩn bị hồ sơ, đảm bảo tính liên thông và đồng bộ không chỉ nâng cao hiệu quả huy động vốn mà còn tạo thuận lợi tối đa cho nhà đầu tư tiếp cận cơ hội.
Quan điểm nhất quán về việc đối xử bình đẳng giữa doanh nghiệp trong nước và doanh nghiệp FDI cũng được ông Hoàng Văn Thu, Phó Chủ tịch UBCKNN khẳng định. Ông Thu cho biết, theo tinh thần Nghị quyết 50-NQ/TW của Bộ Chính trị, doanh nghiệp FDI là bộ phận cấu thành của nền kinh tế. Do đó, sau khi tháo bỏ các quy định ràng buộc trong giấy chứng nhận đầu tư, doanh nghiệp FDI hoàn toàn có thể tham gia thị trường chứng khoán nếu đáp ứng đủ điều kiện theo Luật Chứng khoán, tương tự như doanh nghiệp Việt Nam.
-Anh Nhi
