Việc hoàn thiện cơ chế tín dụng xanh, ưu đãi thuế và ban hành các chính sách đặc thù là giải pháp then chốt, giúp doanh nghiệp ngành hóa chất đổi mới công nghệ, hướng tới mục tiêu phát triển bền vững…
Tại diễn đàn “Xanh hoá ngành hoá chất- phân bón: Vấn đề đặt ra trong thực tiễn và giải pháp thực hiện” diễn ra ngày 25/12/2025, đại diện Bộ Công Thương cho rằng công nghiệp hóa chất là ngành công nghiệp nền tảng, cung cấp nguyên liệu đầu vào quan trọng cho nhiều lĩnh vực của nền kinh tế, nhưng cũng là ngành tiềm ẩn nguy cơ tác động đến môi trường và sức khỏe con người nếu không được quản lý và phát triển theo hướng an toàn, bền vững. Do đó, xanh hóa ngành hóa chất vừa là yêu cầu tất yếu, vừa là nhiệm vụ lâu dài.
NHẬN THỨC VỀ HÓA HỌC XANH CHƯA ĐẦY ĐỦ
Trong thời gian qua, Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách quan trọng liên quan trực tiếp đến xanh hóa ngành công nghiệp nói chung và ngành hóa chất nói riêng. Đặc biệt, Luật Hóa chất năm 2025 đã tạo cơ sở pháp lý quan trọng cho việc thúc đẩy phát triển ngành hóa chất theo hướng an toàn, bền vững, khuyến khích hóa học xanh và kinh tế tuần hoàn.
Tuy nhiên, theo đánh giá của ông Phạm Huy Nam Sơn, Phó Cục trưởng Cục Hoá chất, Bộ Công Thương, bên cạnh những kết quả bước đầu, quá trình xanh hóa ngành hóa chất hiện nay vẫn đang đối mặt với không ít khó khăn, thách thức. Đó là, chi phí đầu tư cho công nghệ xanh, công nghệ sạch còn cao, trong khi đa số doanh nghiệp hóa chất Việt Nam có quy mô vừa và nhỏ, tiềm lực tài chính còn hạn chế, khả năng tiếp cận nguồn vốn dài hạn còn khó khăn.
Bên cạnh đó, trình độ công nghệ và năng lực quản lý của một bộ phận doanh nghiệp chưa đáp ứng yêu cầu, việc đổi mới công nghệ còn chậm, phụ thuộc nhiều vào công nghệ nhập khẩu, chưa làm chủ được các giải pháp công nghệ xanh cốt lõi.
Đặc biệt, nhận thức về hóa học xanh và phát triển bền vững trong một số doanh nghiệp còn chưa đầy đủ về lợi ích kinh tế, môi trường và thương hiệu trong dài hạn.
Hơn nữa, cơ chế, chính sách hỗ trợ, khuyến khích xanh hóa mặc dù đã được quan tâm nhưng vẫn cần tiếp tục hoàn thiện, đồng bộ hơn nữa, đặc biệt là các chính sách về tín dụng xanh, ưu đãi thuế, hỗ trợ đổi mới công nghệ và đào tạo nguồn nhân lực.
Ông Phùng Ngọc Bộ, Trưởng Ban Kỹ thuật, Tập đoàn Công nghiệp Hoá chất Việt Nam, cho biết chuyển đổi xanh được coi là một thành phần quan trọng trong việc triển khai thực hiện đồng bộ công tác khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo của Tập đoàn và là một định hướng chiến lược quan trọng, gắn kết trách nhiệm xã hội với mục tiêu phát triển bền vững của Tập đoàn trong giai đoạn sắp tới.
Triển khai thực hiện cam kết phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050 của Việt Nam tại COP26, Hội đồng thành viên Tập đoàn đã ban hành Chương trình chuyển đổi xanh trong Tập đoàn Công nghiệp Hoá chất Việt Nam giai đoạn 2025 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050.
Theo đó, mục tiêu đến năm 2030, giảm tối thiểu 5% lượng phát thải CO₂ so với năm 2024; nâng tỉ lệ năng lượng tái tạo chiếm 5-10% tổng tiêu thụ năng lượng. Đến năm 2050, giảm phát thải CO₂ ít nhất 20% và hướng tới trung hòa carbon; tỉ lệ năng lượng tái tạo đạt 20-30%.
Để đạt mục tiêu trên, nhóm nhiệm vụ, dự án trọng tâm được thực hiện là chuyển đổi nguyên liệu, nhiên liệu, năng lượng đầu vào; chuyển đổi công nghệ, thiết bị và quy trình sản xuất; áp dụng kinh tế tuần hoàn tái chế chất thải…
Tuy nhiên, ông Bộ cho biết khi triển khai thực hiện gặp rất nhiều thách thức lớn. Một số nhà máy vẫn đang sử dụng công nghệ cũ, tiêu hao năng lượng cao, phát thải lớn. Việc tích hợp công nghệ xanh gặp trở ngại do thiếu tính tương thích với hệ thống cũ.
Công nghệ tuần hoàn (tái sử dụng chất thải, phụ phẩm) chưa được áp dụng rộng rãi, như: chưa có hướng xử lý hiệu quả chất thải thạch cao PG; chưa có công nghệ phù hợp để tuyển lại quặng đuôi thải apatit…
Trong khi đó, năng lượng từ nhiên liệu hóa thạch đang chiếm ưu thế do giá rẻ. Sản phẩm xanh, thân thiện với môi trường vẫn là sản phẩm thuộc phân khúc thị trường giá cao, khó cạnh tranh về giá với sản phẩm truyền thống.
Mặt khác, việc triển khai thực hiện các nhiệm vụ hướng tới kinh tế xanh, tăng trưởng xanh và kinh tế tuần hoàn đòi hỏi vốn đầu tư lớn, làm tăng chi phí; có thể ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh và hiệu quả sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp.
Các cơ chế khuyến khích mạnh mẽ cho các doanh nghiệp chuyển đổi xanh còn thiếu. Các chính sách ưu đãi thuế, vay vốn xanh, trợ giá sản phẩm xanh chưa cụ thể. Các thị trường xuất khẩu lớn của Việt Nam như EU, Mỹ, Nhật Bản … đòi hỏi phải chứng minh nguồn gốc xanh, ít phát thải các-bon.
CẦN CƠ CHẾ, CHÍNH SÁCH ĐẶC THÙ
Để chuyển đổi xanh ngành hoá chất hiệu quả, đồng bộ và góp phần thực hiện cam kết phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050, đại diện Tập đoàn Hoá chất Việt Nam đề xuất có cơ chế, chính sách đặc thù cho các ngành công nghiệp nền tảng như hóa chất khi thực hiện chuyển đổi xanh. Xây dựng khung pháp lý ổn định, minh bạch cho hoạt động sản xuất tuần hoàn, phát thải carbon thấp.
Đồng thời, có chính sách hỗ trợ tài chính, tín dụng xanh, tạo điều kiện để ngành tiếp cận các nguồn vốn tín dụng ưu đãi, vốn vay xanh trong nước và quốc tế. Hỗ trợ đổi mới công nghệ, hỗ trợ nghiên cứu, chuyển giao, nội địa hóa và làm chủ công nghệ sạch, công nghệ thu hồi, tái chế, xử lý chất thải, carbon thấp, phù hợp điều kiện sản xuất hóa chất tại Việt Nam.
"Chúng ta cần có cơ chế khuyến khích các nhà đầu tư trong và ngoài nước tham gia góp vốn, hợp tác phát triển các dự án sản xuất hóa chất xanh, nhà máy tuần hoàn, khu công nghiệp công nghệ cao trong hệ sinh thái sản xuất hóa chất tập trung", ông Bộ kiến nghị.
Ông Phạm Sinh Thành, Trưởng phòng Môi trường Công thương, Cục Kỹ thuật an toàn và Môi trường công nghiệp, Bộ Công Thương, nhấn mạnh: mấu chốt là tính bắt buộc. Hiện nay xanh hóa vẫn mang tính khuyến khích. Khi đưa vào luật hóa và có quy định bắt buộc, doanh nghiệp sẽ quan tâm thực hiện. Tuy nhiên, đi kèm với đó phải là các chính sách hỗ trợ vốn, vì các nhà máy cũ chuyển đổi sang công nghệ mới cần nguồn lực rất lớn.
Về hỗ trợ vốn cho thực hiện xanh hoá, ông Nguyễn Xuân Vinh, Phó Trưởng Ban khách hàng doanh nghiệp, ngân hàng Agribank, cho biết Agribank rất quan tâm đến tín dụng xanh, xác định đây là lĩnh vực trọng tâm và đã ban hành nhiều cơ chế khuyến khích, sử dụng chính nguồn lực tài chính của ngân hàng. Ngân hàng đã đầu tư hơn 28.000 tỷ đồng cho các lĩnh vực năng lượng tái tạo, năng lượng sạch; lâm nghiệp bền vững; nông nghiệp xanh.
Tuy nhiên khó khăn hiện nay là thiếu cơ sở dữ liệu chuẩn về dự án xanh để đánh giá rủi ro. Thiếu cơ chế tái cấp vốn từ Ngân hàng Nhà nước cho tín dụng xanh. Năng lực thực hành ESG của các doanh nghiệp vừa và nhỏ còn hạn chế. Thị trường trái phiếu xanh chưa phát triển mạnh.
Để khơi thông dòng vốn tín dụng xanh, Chính phủ cần sớm hoàn thiện khung pháp lý về trái phiếu xanh theo tiêu chuẩn quốc tế và xây dựng danh mục phân loại xanh quốc gia để các ngân hàng có căn cứ giải ngân thuận lợi hơn.
VCCI-Vũ Khuê
