Đồng Nai bước vào giai đoạn 2025 - 2030 với một vị thế đặc biệt trong vùng Đông Nam Bộ. Trong đó, tốc độ tăng trưởng kinh tế luôn ở nhóm cao, công nghiệp tiếp tục là trụ cột với tỷ trọng lớn trong cơ cấu GRDP, còn khu vực dịch vụ đang mở rộng theo hướng gắn chặt với chuỗi sản xuất...
Là địa phương liền kề TP.Hồ Chí Minh và sở hữu mạng lưới khu công nghiệp quy mô lớn, Đồng Nai đang được xem là một cực tăng trưởng quan trọng, có khả năng dẫn dắt sự dịch chuyển của chuỗi cung ứng công nghiệp và logistics khu vực phía Nam.
Dù vậy, để bứt phá tương xứng tiềm năng, địa phương này vẫn đối mặt nhiều điểm nghẽn mang tính nền tảng. Đây cũng là lý do Đồng Nai được đặt vào kỳ vọng sẽ có bước chuyển mạnh trong cải cách, hạ tầng và chất lượng tăng trưởng; đặc biệt khi sân bay Long Thành dần hình thành hệ sinh thái dịch vụ logistics mới.
LỢI THẾ VỊ TRÍ VÀ HỆ THỐNG CÔNG NGHIỆP QUY MÔ LỚN
Đồng Nai sở hữu vị trí địa kinh tế hiếm có. Việc tiếp giáp trực tiếp TP.Hồ Chí Minh giúp tỉnh trở thành “vành đai công nghiệp” hỗ trợ cho trung tâm kinh tế lớn nhất cả nước. Từ đây, hàng hóa có thể kết nối nhanh với các cửa ngõ xuất khẩu như Cái Mép - Thị Vải - mạng lưới cảng sông và hệ thống logistics của vùng kinh tế trọng điểm phía Nam.
Cùng với đó, sự hiện diện của các tuyến giao thông xương sống - quốc lộ 1, cao tốc TP.Hồ Chí Minh - Long Thành - Dầu Giây, đường vành đai đang mở rộng… tạo điều kiện thuận lợi để ngành công nghiệp phát triển theo mô hình chuỗi liên kết.
Điểm nổi bật nhất trong cấu trúc kinh tế Đồng Nai chính là hệ thống khu công nghiệp quy mô lớn có độ lấp đầy cao và hoạt động ổn định. Đây là nền tảng giúp thu hút dòng vốn sản xuất chế biến - chế tạo, cơ khí, linh kiện, hóa chất và thiết bị điện tử. Lợi thế quỹ đất công nghiệp có sẵn cũng giúp Đồng Nai chiếm ưu thế so với nhiều địa phương lân cận vốn đang thiếu mặt bằng sạch cho các dự án lớn.
Khi sân bay Long Thành đi vào hoạt động, Đồng Nai không chỉ là trung tâm sản xuất mà còn có cơ hội trở thành một điểm tựa logistics hàng không, nơi các ngành dịch vụ cao cấp như kho vận, kiểm định, trung chuyển và thương mại quốc tế… có điều kiện bùng nổ.
Tuy nhiên, sự phát triển của ngành dịch vụ hiện vẫn chưa theo kịp tốc độ công nghiệp hóa. Các lĩnh vực logistics, vận tải, kho bãi, thương mại - tài chính dù tăng trưởng nhưng còn phân tán, phụ thuộc nhiều vào TP.Hồ Chí Minh (gôm cả tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu cũ). Điều này cho thấy dư địa tăng trưởng của dịch vụ tại Đồng Nai là rất lớn; đặc biệt khi công nghiệp đã chạm tới quy mô đủ mạnh để hình thành những cụm dịch vụ phụ trợ theo chuẩn quốc tế.
NHỮNG ĐIỂM NGHẼN ẢNH HƯỞNG TỐC ĐỘ BỨT PHÁ
Sự phát triển nhanh của công nghiệp không tránh khỏi những giới hạn mang tính cấu trúc. Điểm nghẽn nổi bật nhất hiện nay là tiến độ giải phóng mặt bằng và đầu tư hạ tầng. Nhiều dự án giao thông trọng điểm, mở rộng khu công nghiệp hoặc tuyến đường chuyên dụng phục vụ vận tải container vẫn chưa đạt tiến độ kỳ vọng. Điều này dẫn tới tình trạng độ trễ trong thu hút đầu tư mới và làm tăng chi phí logistics của doanh nghiệp.
Cùng với đó, cuộc cạnh tranh thu hút vốn giữa các địa phương trong vùng ngày càng gay gắt. Hai tỉnh Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu nay đã sáp nhập về TP.Hồ Chí Minh, hay Long An đã sáp nhập vào Tây Ninh, giúp đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, tạo ra lợi thế về tốc độ phê duyệt dự án và hạ tầng kết nối cảng biển. Trong bối cảnh đó, nhiều phân tích và nhận định cho rằng nếu không cải thiện năng lực hạ tầng và chất lượng dịch vụ, Đồng Nai có nguy cơ đánh mất cơ hội hút dòng vốn quy mô lớn, nhất là trong lĩnh vực công nghệ cao.
Một vấn đề khác mang tính dài hạn là năng suất lao động và chất lượng nguồn nhân lực. Công nghiệp Đồng Nai vốn dựa nhiều vào lao động phổ thông, trong khi các ngành chế tạo công nghệ cao như robot, điện tử, vật liệu mới… đòi hỏi kỹ năng hoàn toàn khác. Sự thiếu hụt nhân lực chất lượng cao khiến doanh nghiệp gặp khó khi muốn mở rộng sản xuất hoặc dịch chuyển sang công nghệ hiện đại hơn. Bên cạnh đó, năng lực đổi mới sáng tạo, quản trị số và tự động hóa trong doanh nghiệp địa phương còn hạn chế, dẫn tới sức cạnh tranh chưa tương xứng tiềm năng.
Dịch vụ hỗ trợ công nghiệp cũng là một mảnh ghép thiếu hoàn chỉnh. Logistics chưa mang tính “hub” (trung tâm điều phối chung), chưa có trung tâm phân phối hoặc các trung tâm kiểm định - thử nghiệm quy mô lớn. Hệ sinh thái tài chính, RD (nghiên cứu và phát triển), tư vấn kỹ thuật cũng chưa hình thành rõ nét.
Nhìn chung, có thể thấy rằng Đồng Nai có nền công nghiệp mạnh nhưng chưa sở hữu một hệ sinh thái dịch vụ đủ đồng bộ để nâng tầm chuỗi giá trị.
HƯỚNG ĐI ĐỘT PHÁ CHO GIAI ĐOẠN 2025-2030
Để đạt được tăng trưởng bền vững và chất lượng cao, các chuyên gia đưa ra một số khuyến nghị, cho rằng Đồng Nai cần một chiến lược mang tính đột phá dựa trên ba trụ cột: hạ tầng - công nghệ - con người.
Trước hết, phát triển Đồng Nai thành cực logistics phía đông TP.Hồ Chí Minh là định hướng quan trọng. Việc tận dụng lợi thế “tam giác kết nối” gồm đường bộ - cảng biển - sân bay Long Thành có thể biến tỉnh thành trung tâm trung chuyển hàng hóa lớn của vùng. Các trung tâm logistics cấp vùng, kho lạnh đạt chuẩn quốc tế, ICD (cảng cạn) và các tuyến đường chuyên dụng vận tải container cần được ưu tiên triển khai theo mô hình đối tác công tư.
Thứ hai, chuẩn bị quỹ đất sạch cho công nghiệp công nghệ cao phải là ưu tiên hàng đầu. Một cơ chế chuyên biệt, đơn giản hóa thủ tục giải phóng mặt bằng cho dự án động lực sẽ tạo ra hấp lực lớn trong thu hút đầu tư. Đồng Nai cần tập trung vào những ngành mang lại giá trị gia tăng cao như thiết bị điện tử, công nghiệp hỗ trợ, pin - vật liệu mới và các ngành gắn với sản xuất xanh.
Thứ ba, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cần được đẩy nhanh thông qua mô hình liên kết doanh nghiệp - trường nghề - sở đào tạo. Đào tạo kỹ năng đáp ứng nhu cầu thực tế, tăng cường đào tạo quản trị công nghệ, an toàn công nghiệp và tự động hóa sẽ giúp doanh nghiệp địa phương tham gia chuỗi giá trị toàn cầu.
Đồng thời, mảng dịch vụ cần bước vào giai đoạn nâng cấp mạnh mẽ. Các trung tâm tài chính vệ tinh, trung tâm RD, dịch vụ kỹ thuật cao và hệ thống kiểm định - thử nghiệm theo chuẩn quốc tế sẽ là nền tảng để Đồng Nai hình thành hệ sinh thái dịch vụ phù hợp với quy mô công nghiệp.
Trong bối cảnh cạnh tranh thu hút đầu tư giữa các địa phương ngày càng rõ nét, Đồng Nai đang đứng trước thời điểm quan trọng để định hình lại mô hình tăng trưởng. Với vị trí chiến lược, hệ thống khu công nghiệp lớn và dư địa phát triển dịch vụ rất rộng, tỉnh có cơ hội trở thành một cực công nghiệp - logistics hàng đầu cả nước. Điều quan trọng là các điểm nghẽn về hạ tầng, quỹ đất, chất lượng nhân lực và dịch vụ cần được tháo gỡ đúng hướng.
-Xuân Nghi
