Tuần này, Tòa án Tối cao Mỹ sẽ bắt đầu nghe điều trần trong vụ kiện quan trọng liên quan đến chính sách thuế quan của Tổng thống Donald Trump...
Vụ kiện mà ông Trump đã miêu tả là có tầm ảnh hưởng lớn nhất trong lịch sử nước Mỹ sẽ quyết định liệu ông có thẩm quyền pháp lý trên cơ sở Đạo luật Quyền lực Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế (IEEPA) để áp thuế quan lên hàng hóa nhập khẩu hay không.
Theo hãng tin CNN, vụ kiện trên đặt các kế hoạch thuế quan của ông Trump - đặc biệt là thuế quan đối với các đối tác thương mại quan trọng như Ấn Độ, Brazil và Trung Quốc - trước rủi ro bị vô hiệu hóa.
Ông Trump đã viện dẫn IEEPA để thuế nhập quan lên tới 50% đối với hàng hóa từ Ấn Độ và Brazil vào Mỹ, và lên tới 145% đối với Trung Quốc hồi đầu năm nay. Nếu Tòa án Tối cao Mỹ đưa ra phán quyết chống lại ông Trump, quyết định đó không có nghĩa là tất cả các kế hoạch thuế quan hiện tại sẽ bị hủy bỏ ngay lập tức, nhưng có thể làm thay đổi hoàn toàn chiến lược kinh tế của ông chủ Nhà Trắng.
Một nội dung đặc biệt quan trọng trong vụ kiện trên là số tiền mà Chính phủ Mỹ đã thu được từ thuế quan. Tính đến ngày 23/9, doanh nghiệp Mỹ đã phải nộp gần 90 tỷ USD tiền thuế quan trong các biện pháp thuế quan mà ông Trump áp dụng trên cơ sở viện dẫn IEEPA - theo dữ liệu từ Cơ quan Hải quan và Bảo vệ Biên giới Mỹ. Con số này chiếm hơn một nửa tổng thu ngân sách từ thuế quan của Chính phủ Mỹ trong tài khóa 2025 kết thúc vào ngày 30/9.
Trong một cuộc trả lời phỏng vấn kênh Fox Business, ông Trump đã nói rằng nếu Tòa án Tối cao ra phán quyết chống lại ông, "chúng tôi sẽ phải trả lại tiền" - tức hoàn lại các công ty số tiền hàng tỷ USD thuế quan mà họ đã nộp. Trong lúc vụ kiện đang tiến hành và có thể kéo dài trong nhiều tháng, các doanh nghiệp vẫn tiếp tục phải nộp thuế quan, và do đó, tổng số tiền có khả năng phải hoàn trả sẽ tiếp tục tăng.
Ngoài ra, các thỏa thuận thương mại mà ông Trump đã đạt được trong nhiệm kỳ này của ông cũng đang bị đe dọa bởi vụ kiện trên.
Những lời cảnh báo đánh thuế quan là một công cụ quan trọng mà ông Trump đã sử dụng để đưa các đối tác đi tới bàn đàm phán thương mại và nhiều đối tác trong số đó đã đạt thỏa thuận với Mỹ. Đổi lại việc được ông Trump nhất trí hạ thuế quan, các đối tác thương mại đã cam kết tăng cường mua hàng hóa Mỹ và tăng cường đầu tư vào Mỹ. Tuy nhiên, những kết quả này có thể bị đảo ngược nếu Tòa án Tối cao đưa ra một phán quyết không đứng về phía ông Trump.
Tránh bị áp thuế quan cao chính là là động lực để các quốc gia đi đến thỏa thuận thương mại với Mỹ, và không ai dám chắc những thỏa thuận đó sẽ duy trì nếu thuế quan mà ông Trump áp theo IEEPA bị vô hiệu hóa. Chính quyền ông Trump có thể sẽ tuyên bố rằng không có gì thay đổi và các thỏa thuận vẫn có hiệu lực. Tuy nhiên, các đối tác thương mại có thể tìm cách đàm phán lại với Chính phủ Mỹ nhằm đạt được các thỏa thuận tốt hơn.
Các tổng thống Mỹ có nhiều căn cứ pháp lý để áp thuế quan. Tuy nhiên, trong nhiệm kỳ này, ông Trump chủ yếu sử dụng hai căn cứ là đạo luật IEEPA và Mục 232 của Luật Thương mại Mỹ - mục cho phép tổng thống áp thuế quan vì lý do an ninh quốc gia.
Thuế quan Mục 232 chỉ có thể được áp dụng đối với các ngành công nghiệp cụ thể và phải dựa trên một cuộc điều tra của Bộ Thương mại. Ông Trump đã sử dụng Mục 232 trong năm nay để tăng thuế quan đối với các mặt hàng ô tô, phụ tùng ô tô, thép, nhôm, đồng và đồ nội thất… Ông cũng đã khởi xướng một số cuộc điều tra đang diễn ra có thể dẫn đến việc áp thuế quan bổ bổ sung lên một loạt các mặt hàng khác.
Theo giới chuyên gia, dù Tòa án Tối cao có ra phán quyết như thế nào, ông Trump vẫn có thẩm quyền áp thuế quan theo Mục 232 và một số loại thuế quan khác. Tuy nhiên, không có căn cứ luật pháp nào khác có thể cho phép ông áp thuế quan nhanh chóng như ông đã làm dựa trên IEEPA.
-Bình Minh
