Từ phòng xông hồng ngoại đến mặt nạ làm đẹp LED, một thị trường trị giá hàng tỷ USD đã hình thành xoay quanh “sức mạnh chữa lành” của các liệu pháp trị liệu ánh sáng…
Phương pháp trị liệu ánh sáng rõ ràng đang ở thời kỳ đỉnh cao. Ngày nay, bạn có thể dễ dàng mua các thiết bị chiếu sáng được quảng cáo giúp điều trị mọi thứ — từ các bệnh lý về da, nếp nhăn cho đến đau cơ hay thậm chí là bệnh nướu răng. Trên toàn cầu, thị trường trị liệu bằng ánh sáng đạt giá trị 1 tỷ USD vào năm 2024 và được dự báo sẽ tăng lên 1,8 tỷ USD vào năm 2035.
Tia cực tím (UV) đã được các bác sĩ da liễu sử dụng trong nhiều năm để điều trị các bệnh da mãn tính như chàm, vảy nến và bạch biến. Phương pháp này tác động lên hệ miễn dịch trong các tế bào, “giúp làm giảm phản ứng viêm,” theo bác sĩ Bernard Ho thuộc Hiệp hội Da liễu Anh (British Association of Dermatologists). “Có rất nhiều bằng chứng khoa học chứng minh hiệu quả của liệu pháp ánh sáng,” ông cho biết.
Tia UVA có khả năng xuyên sâu vào da hơn tia UVB, trong khi các thiết bị trị liệu ánh sáng dành cho người tiêu dùng — thường sử dụng ánh sáng đỏ, hồng ngoại hoặc xanh dương — “có xu hướng chỉ tác động ở bề mặt da,” ông Bernard Ho nói.
Các tác dụng phụ của việc tiếp xúc với tia UVB — chẳng hạn như bỏng rát hoặc sạm da — vốn đã được biết đến rộng rãi. Tuy nhiên, trong các thiết bị y tế, ánh sáng được truyền dưới dạng “phổ hẹp”, tức là ở bước sóng nhỏ hơn, giúp giảm thiểu rủi ro.
“Việc điều trị luôn được giám sát bởi các chuyên gia y tế, nên liều lượng ánh sáng được kiểm soát chặt chẽ,” bác sĩ Bernard Ho cho biết. Quan trọng hơn, các bóng đèn trong thiết bị y khoa được hiệu chỉnh bởi kỹ thuật viên chuyên môn, “đảm bảo rằng bước sóng phát ra thực sự phù hợp với mục đích điều trị — khác hẳn với các salon tắm nắng, nơi việc sử dụng ánh sáng thường không được kiểm soát, và chúng ta hầu như không biết chính xác họ đang dùng bước sóng nào”.
Theo bác sĩ Bernard, các đèn LED đỏ và xanh “thực ra không được sử dụng nhiều trong y học, nhưng có thể giúp ích cho một số tình trạng da nhất định”.
Đèn LED đỏ, theo lý thuyết, có thể giúp tăng cường lưu thông máu, cải thiện khả năng hấp thụ oxy và thúc đẩy quá trình tái tạo tế bào da, đồng thời kích thích sản sinh collagen — yếu tố then chốt trong các liệu pháp chống lão hóa. “Có bằng chứng ủng hộ điều này, nhưng chúng chưa thực sự mạnh mẽ,” bác sĩ Bernard Ho nhận định.
Dù vậy, giữa vô số thiết bị đang được bày bán trên thị trường hiện nay, chúng ta không thể chắc chắn liệu ánh sáng phát ra từ các thiết bị này có đúng với loại được dùng trong nghiên cứu hay không. Chúng ta cũng chưa biết thời gian chiếu sáng bao lâu là hợp lý, khoảng cách giữa đèn và da nên là bao nhiêu, và liệu điều đó có làm tăng rủi ro so với lợi ích hay không. Có rất nhiều câu hỏi vẫn chưa được trả lời.
Một trong những sản phẩm sử dụng ánh sáng LED xanh đầu tiên được thiết kế nhằm tiêu diệt Cutibacterium acnes — loại vi khuẩn liên quan đến mụn trứng cá. Tuy nhiên, bằng chứng về hiệu quả của nó vẫn chưa đủ mạnh để được các bác sĩ kê đơn thường xuyên. Dù vậy, thiết bị sử dụng ánh sáng xanh thường xuyên được sử dụng trong các spa y tế hoặc phòng thẩm mỹ.
Trong lĩnh vực da liễu thẩm mỹ, bác sĩ Bernard Ho cho biết các thiết bị LED thường được sử dụng để giảm bớt tác dụng phụ từ những liệu pháp khác có thể gây viêm da, như peel da hoặc tiêm thẩm mỹ. Ánh sáng LED sẽ giúp rút ngắn thời gian da hồi phục.
Một số bệnh nhân của bác sĩ Bernard Ho sử dụng liệu pháp chiếu sáng này trong quy trình chăm sóc da hằng ngày. Nhưng nếu họ mua thiết bị để dùng tại nhà, bác sĩ và đội ngũ của mình “chỉ khuyên họ nên thử nó một cách thận trọng và đảm bảo thiết bị đó đã được đánh giá về độ an toàn. Trừ khi đó là thiết bị y tế, việc quản lý loại sản phẩm này vẫn khá mập mờ”.
Tương tự, bác sĩ Bernard cho biết ông không nhất thiết khuyến nghị sử dụng các sản phẩm LED cho da, dù ông cho rằng nếu người dùng tuân thủ đúng hướng dẫn, rủi ro chỉ đạt mức tối thiểu. “Lạm dụng sử dụng trị liệu ánh sáng có thể khiến da bị tác động bởi nhiệt quá mức, gây tăng sắc tố hoặc thậm chí làm da viêm nhiều hơn. Vì vậy vẫn có những lo ngại nhất định xung quanh việc sử dụng các sản phẩm này,” bác sĩ nhận định.
Những thiết bị trị liệu ánh sáng chuyên nghiệp hoặc đạt chuẩn y tế thường có dấu chứng nhận CE, cho thấy chúng đã trải qua quy trình kiểm định nghiêm ngặt hơn so với các sản phẩm bán đại trà. Tuy nhiên, bác sĩ nói thêm: “Bằng chứng về việc nên sử dụng chúng bao lâu, tần suất thế nào vẫn còn mang tính ước đoán. Ngay cả khi bạn dùng thiết bị y tế, hiệu quả vẫn phụ thuộc vào chính thiết bị đó và khuyến nghị của nhà sản xuất dựa trên quá trình thử nghiệm”.
Ngoài ra, hiện vẫn chưa có nghiên cứu rõ ràng về việc sản phẩm dưỡng da nào có thể làm giảm hoặc tăng hiệu quả của liệu pháp ánh sáng, cũng như nên thực hiện điều trị trước hay sau khi thoa sản phẩm.
Cũng như nhiều thiết bị trị liệu ánh sáng dành cho người tiêu dùng khác, mặc dù về mặt lý thuyết chúng có thể giúp giảm viêm và cải thiện sức khỏe tế bào, nhưng hiệu quả và độ an toàn thực sự của chúng vẫn còn là một ẩn số. Vì vậy, người tiêu dùng nên cân nhắc và quyết định tìm hiểu kỹ trước khi sử dụng các thiết bị trị liệu ánh sáng, đặc biệt trong bối cảnh thị trường ra mắt ngày càng nhiều sản phẩm với quá nhiều công dụng được quảng cáo.
-Mỹ An
